Kitbor W Nongrum

Kitbor W. Nongrum is an eminent Khasi author who has more than 44 books to his credit. He is one of the founding members of Khasi authors society

It is commonly said that the charity begins at home and so does a broken institution. Youths are the valuable assets of our great nation. Time must have flown beyond our reach but it is never late to in trying to take a close look at the upbringing of our children. If one virtuous man is built in our society, we can hope for a nation of character.

Ka Rympei ka dei ka shlem saiñdur ïa u briew. Ka dei hangne ba u ïoh ïa ka sneng ka kraw na ki kmie ki kpa, ki longkñi ki longkpa, ki kmie-nah ki kmie-san, ki mei-kha ki ñia-kha ne ki hynmen shynrang kynthei kumno ba un iaid ha ka burom akor bad ban im tipbriew tipblei khnang ba un ïoh ïa ka nam ka burom ha ka pyrthei. Lada na Rympei u ïoh ïa ka jinghun jingsuk, ka ïing ka sem ka suk ka kmen. Kumta haba ka jingsniew kam ïoh rung ha Rympei, ka shnong ka thaw ruh ka shongsuk shongpalei. Ka Rympei kaba khlaiñ ka saiñdur ïa ka jingim babha khamtam ynda ki khun ki kti ki la heh la san kin im kum ki khun tipsngi tipnong kiba tip la ka kam ka duk. Sha ki kam kai ki kam sniew kim poi kim tip namar ki im bad ki heh ki san ryngkat ka sneng ka kraw na la ki kmie ki kpa ba ai ka long rynieng ryngkat ki kñi kiba ju ïajan bad la ki pyrsa.


Ki kmie ki kpa kiba don ka jingkitkhlieh ban tei ïa ka ïing ka sem, baroh argut ki don ka jingiasyllok bajan bha ban pyndep ïa la ka kamram ba mynta bad na ka bynta ka lawei ki khun. Ki trei shitom ym ban pynbiang tang ïalade hynrei na ka bynta ki khun ki kti ba kin biang mynta bad hadien habud. Ka jingkhmih lynti jong ki ka long ba ka lawei jong ki khun ki kti kan long kaba phyrnai.
Ka kamram jong ki kmie ki kpa kam biang tang ban pyndap ka bam ka dih, ka kup ka sem ïalade bad ki khun ki kti. Hynrei ki aijinghikai ne btin lynti ïa ki khun ba kin ïoh ka jingnang jingstad ha ka pule ka puthi ba kin biang kin bit ki khun lashai lashisngi kumba la long lem ki khun ka juk mynta. Don ki kmie ki kpa kiba ai ka jinghikai ïa ki khun ban nang ïa ka kam jong ki, khnang ba hadien habud kin lah ban mih bujli na ka bynta jong ki – kata ha ka kam rep kam riang, ka khaïi ka pateng bad kiwei de. Ki don ka jingangnud ba napdeng ki khun ba bun, kin don hi ban shimti ïa ka kam ba la btin lynti ki kmie ki kpa. Ki hikai ïa la ki khun ba kin don ka mynsiem ba shynrang ban nym randien haduh ban da poi sha ka thong. Kata donkam ka jingminot bad jingkut jingmut, namar ka juk mynta ka dei ka juk jong ka competition ne ka juk ka jingïaleh.
Ka dei ka deiti ki kmie ki kpa ban btin lynti ïa ki khun naduh ba ki dang lung ban tip ïa U Blei. Namar ka ïing ka sem ba ïa duwai lang ka long ka ïing kaba ishongkun. Ynda ki khun ki la don ka bor sngewthuh ki hikai ba ka jingim u briew ha kane ka pyrthei shongbasa ka dei ban kamai ïa ka hok, ban im tipbriew tipblei bad ban im tipkur tipkha. Kine lai tylli kin shongsah ha ka jingmut jingpyrkhat jong ngi—ka jingngeit, ka jingkyrmen bad ka jingieit. Haba don ka jingieit ka don ka jingiamap. Ka jingiaieit markylliang ka sdang nyngkong na la rympei, na la ïing la sem ban ieit ïa la ki kmie ki kpa kiba long ki nongkha, ki nongpynheh pynsan ha baroh ki lang. Dei ma ki kiba shim ïa ka bynta U Blei ha pyrthei. Ki jingsneng jingkraw babha ba ki ai ïa ki khun ki long kiba kordor bad dei ban ñiewkor.
Ki kmie ki kpa ki shim ïa ki khun ba ki long ki mawkordor ka ïing ka sem, ki ju sien syntiew ïa ki haba ki don ha ka burom ka akor ha ka ktien ka thylliej, ha la ka ïaid ka ïeng. Ki kmie ki kpa ki hikai ïa la ki khun ba kin khie dangstep, ban sliew ka ding katheh, ba kin sar ka ïing ka sem, ban shet ban tiew ban sait ban khlieng ban pynkhuid ka phyllaw ka mynshem, ban sum ban sait. Ki khun kim dei ban shong kli kti, hynrei kin peit ïa ka kam ka jam ban trei. Kiba shongsuk kin minot ka kot ka sla bad kin poi tista sha jaka pule. Ki dei ban ïarap ïa ka kam ïing kam sem, kin pynbiang ka um dih ka umsait. Kiba don ki jingri jingdub kin phikir ban aibam ai dih.
Shipara dei ban don ka jingiaieit, jingiasngewthuh jingmut bad ban kren donakor. Ym dei ban ïabishni ne ïathansi ha kano kano ka bynta. Dei ban kiar na ka jingiakajia, ne ïashoh ïadat. Haba ki kmie ki kpa ki ai jingbam ne kano kano ka tiar ba phylla, kin shim da ka jingkmen. Wat ju bam kangar ne bam pih ïoh raid noh.
Wat ju shong kli kti syaid ding ha dpei kum ka miaw ‘ñiangmat. Wat shim ne ai lyndet ne wat shim kynthet kum ka shrieh ne wat ai ne shim khap shympriah-’ ti. Wat ju shim da ka kti ka diang haba kti kamon ka biang. Wat ïaid ryngkang ne ïaid kaweh jaiñ nakhmat ba shong ba i khlem akor. Wat mlien ban biah pashait haei haei ïoh sied pynban ïa kiwei.
Na Rympei, ki kmie ki kpa ki ju ai ruh ka sneng ka kraw ïa ki khun, kumne kine:-
Haba wan kai mano mano ha la ïing dei ban ai jingshong jingsiang ne ka lyngknot. Ynda la ïashongkai, sa ïa song u kwai u tympew ne sa pynbud ka bam ka dih. Da peit ba u tympew ba ïa song, ym dei ban khylliap lyndet ne wat ju ai shun da i khmut tari. Wat pynkhih synsar ha ka jaka ba ki shong, hynrei nang sar sha ba lait ne sharud. Haba kiba wankai ki mih na ïing, ym dei ban khang ïa ka jingkhang mardor, ailad kin da leit kham pajih.
Haba leit kai sha ïing ki briew ym dei ban shong slem palat, ynda la dep ka kam dei ban wan noh. Wat pynmlien ban shang bun tyngkong ïing. Haba leit rung haïing ki briew dei ban da khot nabar la ki don briew ne em.
Long barobor kiba jai jai ha ka jinglong bad haba kren ïano ïano kren da thew. Wat leh atlukhi ne mlien khong khong, ne wat mlien bishni ne wat peit mat sniew ïano ïano. Long uba ïar jingmut jingpyrkhat. Haba shem jynjar ki kha ki man ne ki lok ne ki marjan marpa wat ju tyngkai met ne bynnud por dei ban leit mihkhmat bad ïarap.
Kum ki nongbylla sngi lada kyrni than ha ka leit khwai, ka jyntah te ka biang hynrei u khaw te la duna. Wat ju dih than ïa ka kyiad namar ha ka ka donlang ka um bad ka ding. Wat brai than ïa ka khalai, lada ym ïashah bok ka kamai kajih kan ringswai.
Kum ki briew ngim lah ban im marwei. Ngi don ka imlang sahlang. Ngi don ki paralok kiba ha ka jingiadei kam ne ïaiaid ïa ïeng ngi lah ban sngewthuh ïa ka jinglong jong ki. Ki lok ki bun, hynrei ki lok bashisha ki don tang katto katne. Haba ïa leit jingleit ngim dei ban iehnoh ïa la ki lok, namar haba ïa leit lang ka don ka jingshngain.
Ha ka shongkha shongman, ki kynthei ki dei ban ap ïa ka por ka samoi. U rangbah u dei ban long uba la khlaiñ tyrpeng ban kit ïa kata ka briew ban tei ïa ka longïing longsem. Dei ban da kylli byrthew ïa ka jingïadei kur dei kha bad ym dei ban ïaid lyndet na ki kñi ki kpa ne kiba ha ïing ha sem. Ka shongkha shongman kam dei kaba shu pynbor hynrei kaba don ka jingiaieit bajanai bad ka jingïasngewthuh jingmut jong ki trai.
Ngi dei ban nang ka kynshew ka kyndiap, ym ban bam hati kit kulai. Kajingpynmyntoi bad jingtista haka kam batrei kapynïohnong. Ki nongkitnong, kiba trei kam barit ne kiba shongshakri ki dei ban kut jingmut ba kin sa long kynrad ïa ka kam ha ki sngi ba hadien.
Wat klet ïa la ka tynrai – kum ka ktien i Mei i Pa, ka shnong ba pynheh pynsan, ka riam ka beit bad ka dustur ka riti lajong. Dei ban kynmaw ïa ki jingsneng tymmen ba ai ki longshuwa manshuwa namar ki dei ki jingsneng jingkraw babha.
Ka jingkylli ka mih ba balei ki longbriew manbriew ka nanghiar bad ka Ri ka shong syier bad ka tlot ka swai. Kane ka dei lehse na ka jingtlot na la Rympei. Lada ka Rympei kaba long ka shlem saiñdur ka tlot ha ka sneng ka kraw ban tei ïa kaba bha, ki khun ynda ki la heh la san kim nang shuh ban burom ia ïa ki kmie ki kpa. Ka jingmut jingpyrkhat jong ki khun ka sting thew bad kim kheiñ snep ïa ki kyntien ki kmie ki kpa. Ngin shem bad ki khun khlem sneng ki ïaid shaneng sharum kum ki khun laitlan. Kumta ha shnong ha thaw ka sa mih ka jingsniew bad ka jingshong syier namar ki don kum kine ki khun laitlan ki bym shym kit khia ïa la ka kamram. Don pat ki kmie ki kpa kiba ai ka sneng ka kraw ba biang hynrei lada ki khun ki phai kynriang ym lah leh ei ei. Ha kaba kut dei ban phai sha U Blei Uba lah ban leh ei ei.
Ngi dei ban kynmaw ba lada ka Rympei ka long kaba khlaiñ ha ka sneng ka kraw ban tei ïa ka babha, ka don ka jingkyrmen ba ka shnong ka thaw bad ka Ri shityllup kan suk kan sain, kan roi kan bha ha ka jingim tipbriew ki khun samla. Dei ka Rympei ka shlem saiñdur ïa ka longbriew manbriew.



Back to Spring 2021