La pynkylla da Ehsing Khiewtam
Bandarihun Pohshna

(…ba bteng na kaba khatduh)

Ka jingai jingkren khatduh U Swamiji bad u briew ba buh jingthoh ïa kine ki jingkren
Ka jingai jingkren paidbah kaba dei ruh tang kawei ka jingkren kaba u Swamiji u la ai ha Nongbah Shillong, ka la long haka 27 tarik u april ha u snem 1901 haka jaka kaba pawnam bha kata ka dei ka Quinton Memorial Hall committee. Hadien ar-lai sngi ba u Swamiji u la wan poi ha shillong, U Rai saheb bad katto katne ki riew rangbah ki la pynpaw ha u ïa la ka jingkwah jongki ba u Swamiji un ai jingkren halor ka phang- kata ka dei ka Niam. Hamar hangta u Swamiji u la ong ba kaei ka jingdonkam jong ka jingai jingkren paidbah haba ngi lah ïa don kine ki jingkren ba manla ka sngi hangne. Watla katta, haba peit ïa ka jinglong jong ka jingkoit jingkhiah jong nga, hato u Doctor Civil surgeon ba dei u Chief Commissioner jong phi un ai jingbit hi ïa nga ba ngan ai jingkren paidbah? mar kumta kita ki kynhun ki la jubab ba ki la dep ïa kren shaphang kane bad u Sir Henry bad ma u ruh u la kwah ban don kum kata ka jingialang paidbah. ki la kular ruh ba ka jingïalang kan long ha kata ka por bad ka sngi kaba U Swamiji u kham sngew khlaiñ.
Kane ka jingkren u Swamiji ha Shillong khlem shem la thoh ha kino kino ruh ki kot khubor Phareng ne khubor Bengali ha kata ka por. Ka la long ruh kaba pynartatien ba lehse ha kata ka por ympat don kum kita ki jait kot khubor ha baroh ar ki ktien. Kat haduh u snem 1935 ba ka la sdang ban mih ka kot khubor kaba la kyrteng ka shillong mail. Ka dei artat ka jingai jingkren kaba khatduh u Swamiji bad ka dei ruh kaba donkam tam haduh katta katta. Tangba haka kot khubor ba mih man la u bnai, kaba la ai kyrteng ‘U khasi Mynta’ la lap ïa kawei ka jingthoh kaba la pynmih ha u bnai Jymmang (May) jong u snem 1901. Kaba la thoh shaphang ka jingai jingkren kaba la pynlong hapoh kawei ka kamra, ha kaba na kadaw jong ka jingbunbriew than eh hangta ha kamra bun ki briew ba wan sngap ki la shu hap ban ap noh shabar bad sngap ïa ki jingkren nabar. Ïa kane ka kaiphod la thoh lane la pynbeit da U Hormurai Diengdoh uba dei ruh u nongthoh khubor khasi uba tbit bha ha kito ki por. Ïa kane ka kot khubor ‘U Khasi Mynta’ ba la pynmih man la u bnai la sdang ïa ka da u Hormurai Diengdoh ha u snem 1895-96, kadei ruh ka kot khubor khasi ba nyngkong eh ba mih man la u bnai. Ïa kane ka jingthoh la pynkylla ktien da U swami Gokulananda bad ba la pynmih ïa ka haka‘Vedanta Kesari’ ha u snem 1998.
Ka la long kaei kaba phylla ba ïa ka jingkren ba la ai haka ktien Phareng, ka la shim por jan haduh shispah snem ban pynmih ïa ka ha kadur ka jingthoh bad katta ruh da ka jingïarap ka kot khubor khasi. Kat kum ka report ba la thoh haka ktien khasi, ka kyrteng jong ka jingkren ba u Swamiji u la ai ka dei- “The Faith of Orthodox Hinduism”, wat la ka jingkren jong u Swamiji kam shem la don jingïadei than eh bad ka jinglong Orthodox lane shaphang ka Hinduism, lait noh tang katto-katne ki jingai nuksa ba la shim na ki Vedas. Ka jingthoh ba la sot na ka Vedant Kesari kalong kumne harum:
U Swamiji u la sdang ia la ka jingkren da kaba ong ba kano kano ka niam khlem don la ka jong ka kot niam kam lah ban ïeng pyrshah ïa ki jingtynjuh ki por.ban ai nuksa ïa ki jingkren lajong, u Swamiji u la shim ka nuksa jong ka niam ki Roman, ki greek bad kiwei de. Watla kine ki jaitbynriew ki don ka niam kaba don tynrai halor ka jingnang-jingstad, jingshemphang bad ruh halor ka jingryntih, hynrei kim lah satia ban im haka jingtynjuh ka por namar ba kim don la ki jong ki kot niam. Hynrei haba ki briew ki don la ki jong ki kot niam, kam pher la ki la ïaid bakla kum ki Jew, hynrei ka niam bad ka jingngeit jong ki kam lah ban ïap da leilei ruh. U la ong, ka long kajuh ïa ki Hindu ruh, watla ki la shah ïalam lynti bakla ha kiba bun ki jinghikai ba shu thaw hi da ki briew shimet hynrei katba ki Veda ki dang don, ka jingkyrmen ruh ka dang don.
Halor ka jingkren jong u, U Swami Vivekananda u la ban jur halor ka jingshisha ba kiei kiei ki rukom lehniam kim lah ban urlong lada khlem trei minot ïa ka kam. U briew u ba trei katto katne, U briew uba leh katto-katne, watla u kum leh ki kam bymman ruh, u kham lah uta ban ïa u to u briew uba khlem leh eiei ruh em, uba jaituh, uba shu shong kli kti khlem leh eiei. U Swamiji u la ai katto-katne ki jingkren naka Vedas haka ktien sanksrit bad nangta sa pynkylla pat sha ka ktien English. U la ai ki jingkren na bynta ka jingbha jingman jong ka jaitbynriew. U Swamiji u la ïa bynta ïa ki kam ba bha jong u long bynriew ha ki lai bynta; kaba nyngkong eh ka dei ban ai jingai mon sngewbha, ban ïarap ïa ka dohmet da kaba ai bam bad ai ki jaiñ phong. Kaba ar kadei ban ai jinghikai ne ban ai ka jingnang jingstad, kumba hikai ha ki skul ter ter. Kaba lai pat kadei ban pyni ïa ka mynsiem briew ïa ka lynti jong u blei. U Swamiji u la ban jur eh ïa kane ka lynti kaba lai kum kawei kaba donkam tam. Na bynta kane u la ong ba ki jait bynriew kum ki Brahmin kidei ban ïoh ka jingburom namar ba dei ma ki ki nonghikai jong ka mynsiem briew.
U Swamiji u la banjur eh ba u briew u dei ban ïarap para bynriew bad ruh ban ïarap pynshemphang ïa u. Ïa kito kiba lah ban leit sha skul kidei ban ïoh ki jingïarap ha kiba bun ki liang khnang ba kin lah ban shah hikai kham jur, hynrei ïa kito ki bym don lad satia ban leit skul kidei ban ïoh la kumno kumno tang i jinghikai ban nang ïa ki dak thoh. Tang kumta ruh phi la leh ka kam kaba bha eh. Phi lah long u briew ba don hok ïa ki jingïaroh baroh. U Swamiji u la pynkut noh da kaba ong; ka kam jong ngi ha ri India mynta kadei ban pynkyndit thiah ïa ki briew.
Na baroh ki jingkren ba u Swamiji u la ai bad na ki nuksa ba u la shim naka Veda, ngi lah ban sngewthuh ba u Swamiji u kheiñ kyllum lang beit ïa baroh ki jaitbynriewha kane ka pyrthei kum kawei. Ymdei ruh ba iwei I jait bynriew in shah peit rit ha kiwei kum ki low caste hindu. U la ong ba ka Veda ka la bthah ïa ngi ba ngi dei ban hikai ïa ki briew shaphang kaei ka hok. Ka lah dei na kane ka daw ba u Swamiji u la leit shang kylleng ka pyrthei ban ïoh ban hikai bad ban pynsngewthuh ïa kaei kaba dei ka Hok.
U Swami Alokananda u la pyrshang ban peit bniah ïa ki jingkren U Swamiji bad u la lah ban pynmih katto katne ki mat ba kongsan na kita ki jingkren kiba u Swamiji u la pashat sha ki paidbah. Kine ki mat ki long; ka niam kadei ka jingsngewthuh Blei; ban shakri ïa ka jaitbynriew lane ka longbriew manbriew kadei ka Niambah kaba ha khliehduh; Ka jingroi-jingsan jong ka ri ka shong haka jingiar jong ka jingpule-puthi jongka; ka jingpyni ba shisha jong uwei kadei ka dak ba shisha jong u shaphang ka jinglong briew; Bad ka jingdonkam jong ka jingïadei jong ka jinghikai shaphang ka jingkhuid ka mynsiem bad ka jinghikai bad ki jingpyntdbit (vocational education).
Namar ba kane ka jingïalang paidbah la pynlong halor ka jingpynïaid bad jingïalam jong u chief commissioner bad ma u ruh u la shim bynta da kaba shong lang bad kiwei pat ki nongwan sngap, ka la lah ban pynlong ba tharai ki bun ki riew heh bad riew don kyrdan kiba dei ki nong India bad ki British ruh kiba la wan ban ïa shim bynta lang ha kane ka jingïalang paidbah. Kat kum ka kyrwoh(report), ka ong kumne, “Haka miet jong ka Tarik 27 Ïaïong 1901, U Swamiji u la ïoh pang ha kapor ba u dang ai jingkren bad haduh mynta u khlem la jem shuh haduh mynta.” U Swamiji u la ïoh jingpang bad jingtlot ka bor met lypa shwa ba un ai jingkren ha kita ki por, bad ka jingkhia jong ka jiing ai jingkren paidbah ka lah ban kham pynjur shuh-shuh ïa ka jingtlot jong u.
Ka la long ka bym shai satia halor ka jingïa kynduh shimet jong u Hormurai Diengdoh bad u Swamiji bad ba ki la ïoh ban ïa tai nai halor ka phang niam ha kita ki por. Ka lah ban long ba lehse ki la ïa kynduh bad ïa kren shwa ka jingai jingkren paidbah lane hadien ka jingkren. Ka Arpita Sen ka la ai I jingtip ba lyngkot shaphang kane ka jingïakynduh jong ki kumne harum (Da kaba pyndonkam ïa ka ‘Shillonger Bangalee’ kum ka tynrai jongka.):
U Diengdoh u la ïa kynduh ïa U Swamiji bad u la pynsngew ïa ki jingsngewkhia bad sngewsih jong u halor ka lynti lane ka rukom leh jong ki Welsh Missionaries ha kaba ki la pynrem ïa ka jingngeit tynrai jong ki Khasi da kaba kynnoh ba kadei ka jingngeit haka jingim lane ka mynsiem (animists) bad ba ka bymdei ka niam lane ki bymdon niam(Heathens). U Swamiji da ka jingphuh samrkhie u la batai ba ka mynsiem bakhuid lane ka Borbah bakhuid (absolute soul) la pynshong ha man baroh ki jait jingthaw jong U Blei. Bad kito kiba ngeit ïa kane ka rukom ngeit bad lada ki duwai ïa ki lum ki wah lane ki dieng ki siej, ha kajuh ka por ki duwai lane ki ïaroh ïa uta U nongthaw ba hakhliehduh lane ïa Uta U Blei ba donbor tam (supreme Being), ha kane ka rukom lehse ki khasi ki dei kiba ngeit ha ki kynsa jingim lane haka mynsiem ba im. Lada uwei u ngeit ha U blei un nym kyntait ïa kiei kiei ki jingthaw jong U bad ïa ka Mariang hi baroh kawei. Ha kaba ïadei pat bad ka jingkynnoh bymdon niam, U Swamiji u la kloi ban jubab da kaba ong ba, kito kiba kyntait ïa ka niam jong kiwei bad pyrkhat lane ngeit ba tang ka niam jong ki lane tang ka jong ki hi ka dei ka niam, ki khot ïa kiwei ki bym don niam(heathens). Na kata kadaw kane ka kyntien bym don niam ka pyni shai ïa ka mynsiem bym lah shah bad ka jingkhim jingmut jong kita ki jaidbynriew.
Ka long ka bym shai satia ba U Prof. Bhattacharya u la ïoh naei bad mynno u la ïoh lum ïa kine ki jingtip. Tangba ki jingmut jingpyrkhat hatei hajrong ki ïa syriem shisha bad ki jingmut jingpyrkhat jong U Swamiji. U Hormurai Diengdoh u dei u ba la wan phai biang sha ka jingngeit Khasi na ka jingngeit Presbyterian. Kam long kaba shai satia ba u Hormurai u la ïa kren bad U Swamiji ha shwa ne hadien ka jingïalang. Wat la katta, ka jingkren jong U Swamiji lane ka jingïadon ryngkat lang jong u bad U Swamiji ka la lah ban pynlong ïa U Hormurai ba un kylla na u Kristan ba khim jingmut sha U Briew ba ïar jingmut bad ba ieid ri baroh kawei(Liberal nationalist). Ki lah ban pyrkhat ba lehse ka jingkynthoh khatduh jong U Swamiji ka thew ïa ki Presbyterian Missionaries. Ha kawei ka jingïakynduh bad U Swamiji (ha kajuh lane kawei pat ka jingïa kynduh), U Bah Diengdoh u la ïathuh ïa kawei ka jingjia ha u:
Ha u snem 1845, Ki lai ngut ki khasi ki la leit ïa kynduh bad U wei U missionary, U Mr. Lewis na bynta ka jingpynbaptist. Haba ki la shah kylli, Hato Uta u nongpyllait(savior) un pdiang ïa ki kumba ki long? ki la jubab; ‘Hooid, un pdiang beit, balei un nym pdiang? Hato um wan sha kane ka pyrthei ban ïap na bynta ki riew pop kum mangi?. Ha u snem 1896 ha Whales, U John Roberts uba dei u Welsh missionary, katba u dang ai jingkren, u la ïoh pdiang ïa ki jingthapkti na ki paidbah haba u la ïathuh ba, da kaba phah pynbud ïa ki khynnah khasi ïa kane ka ktien “ Nga dei uba pop, Phi dei kiba pop bad ngi dei kiba pop”, u la lah ban pynkylla bamut ïa ki khynnah khasi bad pynkylla kristan ïa ki khnang ban kin lait na kita ki jingpop jong ki.
Lehse kane ka la lah ban kham pynjan ïa U Diengdoh sha U Swamiji, namar ba ma U hi bad la U nonghikai U Shri Ramakrishna, ki kyntait ïa ka jingmut jong ka pop kaba dei ka phang pdeng jong ka jingmut Kristan. Kine ki ngeit skhem beit ba baroh kidei ki khun jong ka jingim bymjukut lane ki khun jong u Blei jingkmen.
Ka la don ka jingtip ba la ïathuh da uwei na pdeng ki nongwan sngap ïa U Swamiji, U Birendra Kumar Majumdar, shaphang ka jingjia ha kapor ka jingai jingkren U Swamiji ha Quinton Hall. Ha kata ka por, ka sharak (Pressured paraffin lamp/ Petromax) kaba la thang ban pynshai ïa kata ka Hall, kala lip kynsan. Kaba la pynlong ïa baroh kawei ka hall ba kan tap da ka jingdum ngaiñ. Kat kum ka jingïathuh u Majumdar, watla hapdeng kata ka jingdum, ka dur jong U Swamiji kala nangshai nangshai bad kata ka jaka kaba U Swamiji u la ïeng kala thaba blep da ka jingshai. Halor ka jingkynmaw jong U Birendra Kumar ïa kane ka jingjia, u la thoh- “kam dei satia kaei ka jingpynthame hynrei kadei shisha ka jingïohi shai. Baroh ki nongsngap ki la sngew donbok shi katdei eh halor kane ka jingïohi ba khuid. Baroh ki la shah pynshohbiej da ka jingstad bad ka jingsngur ki sur jong U Swamiji.”
Ka lah ban long shisha ba kaei kaba u Majumdar u la ïohi, lada khlem ïa nujor ruh, ka dei ka jingthaba ba khuid. Ka jinglah ban pynkhuid, pynphuh bad pynsngur ïa la ka mynsiem ka lah shisha ban pynthaba ïa u briew, ban ïa uto uba don kita ki khmat lane ki rukom peit un sa ïohi khlem don jingartatien. Wat la katta ruh ka longrynieng jong U Swamiji lehse ka la dei kaba khatduh eh kaba lah ban pynlong ïa kum kata ka jingsnew khuid haka jingkren paidbah. Tangba kawei ka jingkylli kan ïai sah beit ba, hato U Sir Henry Cotton lane kiwei pat ki ophisar british ruh ki la lah ne em ban ïohi ïa kata ka jingthaba. Ka la lah ban long kaba kyndit ïa ki lada ymdon i ei i jingbatai lyngkot ïa ki ïa ka ei kaba la jia. Lane kata ka hall thymmai, lehse kala don kata ka jingpynkhreh na bynta ki jingpynshai haka por ba kyrkieh. Lane ka rynsan kala don lypa lakajong ka rukom pynshai kaba pynthaba beit baroh shi lynter ka prokram. Kaba la pynlong ïa ki paidbah ba kin ïohi ïa ka jingthaba na U Swamiji haba ka sharak petromax kala lip noh bad ba ki khmat ki la long myllen ïa ka jingdum jong ka kamra. Kane ka jingbatai kaba ar ka lah ban long kaba kham sngew ïahap. Ka kaiphod haka Vedanta Kesari lane ki jingthoh ha ki ktien khasi kim shym la thoh eiei ruh shaphang kane ka jingjia.
Jingpynkut ka jingïaid:
Halor ka jingtrei shitom jong u Sir Henry Cotton bad u doctor Major Campbell, ka jingshitom u Swamiji kam shem la pyni dak jong ka jingkhiah. Katkum ka jingtip, lah don saw tylli ki dur jong u Swamiji ba lah shon ha Shillong. Ar tylli na ki lah shem ba ki lah shon ha studio, bad artylli pat ki ba lah shon ha ki jaka pyngngad. Baroh ar tylli ki dur ki pyni ïaka dak jong ka jingpang ha kato ka por, ym lah kubur ïa ka dur jingitynnad ka ba u don.
Ka Shillong bad ki jaka ba ker sawdong ïa ka, ka long kaba itynnad bad pynshohbiej ïa ki nongpeit, kaba i ïapbiej kawei hadien kawei. U Swamiji u sngewtynnad ban leit jngoh kai ïaki jaka ba bun ki lum ki wah, ki jaka ba don ïaki khana pateng, bad ki jaka ba lah ju don ïa ki tynrai kiba long ki nongrim. U shym long u briew uba thiah tang ha jingthiah baroh shisngi haba u wan sah ha Shillong, katba u don haka jingpang. U ai ka jingkren kaba baroh ngi tip lut, tangba ym shym don ka sakhi kaba u leit jngoh ne u leh ïa kano kano ka kam haka por ba u don shane. Hynrei lah don katto katne ki Khasi bad Bengali ki ba shong ba sah ha Shillong, kynthup ïa u nongthoh Diengdoh, u ba leit jngoh ban leit ïa kren shaphang ka niam bad ka jingdonkam haka shnong ka thaw; ngi lah ïohi khyndiat ki sakhi jong ki haka “Parlor talks”.
Mynno u Swamiji u lah mih noh na Shillong? Ngim shym lah ïoh ïa ka jubab. Haka jingïohi jong u Prof. Bhattacharya, u lah thoh lai sla haka article kaba u lah thoh shaphang ka jingleit jong u Swamiji na Guahati sha Shillong, kam shym la pynpaw mynno ba u lah mih, ne shaphang ka jingleit phai jong u sha Guahati; u shu ong, “U leit phai pat sha Belur Math ha u Jymmang 12 tarik.”
Namar ba ym shym don jingtip bniah shaphang kata, ngim don shuh ïa ki nongpyntip hynrei ban ïaid naduh ka sngi ba u Swamiji u poi ha Calcutta(Belur Math), kata haka 12 tarik u Jymmang, bad haduh ka sngi ka jingïap ka bym shym lah mutdur. Ka shim por shisngi da ka rel naduh na Gualundo sha Calcutta, bad shim por lai sngi ban poi na Gualundo sha Gauhati da ka jhad (Steamer). . Ka lah ban shim por kham duna haba leit phai na Gauhati sha Goulundo.}, kata khlem da sangeh, bad arsngi ban poi Gauhati na Shillong, kane ruh da pyngkiang; kaba mut u sah ha Shillong ar taiew and leit phai haka 6 tarik u Jymmang. Ha kane ka sngi u lah sah ha Gauhati haka por ba u leit phai; ha kaba u ïakynduh biang ïa u Padmanath.
Artylli ki jaka,—ka jaka sah U Swamiji bad ka jaka ba u kren
kaba sngewsih ka long, ngi tip tang artylli ki jaka hapoh Shillong ba u Swamiji u lah ïuh kjat bad ka ba dei ka jingshisha, ka jaka ba u sah bad ka jaka ai jingkren. Sister Gargi(Marie Louise Burke) i lah thoh shaphang u Swamiji::
Ym shym lah don ka jingtip ba kham bniah shaphang jong ka jingleh jong u [Swamiji], ym don ka jingpyrkhat ka bym donkam kaba lah ban pyrkhat bnaih, tangba tang ban shu thoh ïa ka. Lada u kren shaphang ka jingdon jong u briew ne ka briew ha ka san minit, ngi lah kwah ban tip lut shaphang ka jingim jong u ta ne kata ka briew; lada u rung hapoh ka ïing mala, ngi kwah tip ïa u nongshna bad ïa ka mynnor jong u.
Ngi lah ïa kynduh ïa u Sir Henry Cotton bad u Hormurai Diengdoh nyngkong; tang khyndiat kaba ngi tip shaphang kiwei pat ki Swamiji kiba lah kynduh ha Shillong. Mynta ngi kwah tip sa khyndiat shaphang ka ïing kaba u Swamiji u sah and ka jaka kaba u kren. Kata ka ïing kaba lah shna da u skum na tnum, kaba lah shah pynkylla sha ka ïing rit(Assam-type cottage), pynkylliang noh na ka skum sha ka tnum tin. Ha khmat ka baranda lah shna da ka jaka ban poi shwa ka khyrdop ïing.
Ym shym lah tip tikna mynno lah shna biang ïaka ïing. Lada ka ïing ka lah sniew naduh u jumai bah jong u snem 1897 ha u Jylliew kumba long kiwei ki ïing jong ka Shillong, lah dei ban ïoh ïa ka dur ba thymmai shuwa ba u Swamiji un poi hangta. Ha kawei pat ka liang, ka dur ba hadien jong ka dur u Swamiji, kaba lah shim ha kata ka ïing namar ba u dang don haka jingshitom, kam shym la pynpaw ba lah shon ïa ka haka ïing kaba thymmai. Kajuh ka dur lah shim haka liang ka diang jong ka ïing, kaba don ka baranda kaba dei da ka dieng kaba hadien pat lah pynkylla da ki tnum bad ka ïing ka lah kham heh haka jingïar.
Ha u snem 1943, u trai jong ka ïing u lah die noh ïaka ha ki arngut ki shipara, u Nagendranath bad u Dhurendranath Chowdhury, ha Sunamganj sub division haka Sylhet distrik (ha Bangladesh). Kum ba dei haka kyrteng jong ka shnong Gourarang ha Sunamganj, ki trai thymmai ki ai kyrteng ïa ka ïing “Gourarang Lodge,” bad kata ka kyrteng kaba ki nongshong shnong jong ka Laban ki tip ïakata ka ïing (ka ïing u Nagendranath ha Sunamganj, ka “Gourarang Zamindar Bari” , kaba u sah haduh ka jingïoh ri ka Bangladesh ha u snem 1971, kaba mynta ka long ka jaka jngoh kai ka ba pawnam). Haka snem 1963 bad kumta ter ter, ka Shillong Ramakrishna Mission lah shna da u maw ban sah jingkynmaw ka ba don ki jingthoh kumne harum:

ARISE AWAKE AND STOP NOT
TILL THE GOAL IS REACHED
HERE LIVED
SWAMI VIVEKANANDA
IN APRIL 1901CENTENARY 1963-64
Lah ïohi ba ki nongïoh pateng jong ka ïing Chowdhury ba ki sah haduh kumba 1997, mynba ka ïing ka lah shah die noh ha uwei u Khasi. Ka Ramakrishna Mission kam shym la lah ban pynïoh ïa kane ka jaka. U trai u ba thymmai u lah shah khyndiat ki nongsah ban sah haki katto katne ki jaka hakata ka ïing, bad ka jingthmu ban pynpra bad pynïeng thymmai da kawei pat ha kata ka jaka. Ki dur jong kata ka jaka ba lah shon da u nongthoh haka snem 1998 lah pyni ïa ka ïing kaba lah sniew bad shah pynpra, kaba don bad ki ïit pait bad ki kynroh pra.
Ha u snem 2012, ka Ramakrishna Mission Shillong ka lah pyrshang ban ïoh ïa ka sorkar Meghalaya ban pynïoh ïa ka ïing, ne ka jaka ba mynnor ka don ka ïing. Ka khubor Times of India ka batai:
Katkum ka jingkren bad ki nongpathai khubor ha Shillong Press Club haka sngi ba ar [Iaiong 24, 2012], U [Swami Achyuteshananda, u secretary jong ka Shillong Ramakrishna Mission] lah batai: “Ka Mission ka dang pynkhreh ban kner ïa ka jingïarap shaka sorkar Meghalaya lada ka ïarap ban pynïoh ïa ka jaka nongrim” U lah ong ruh ba lada ka sorkar ka kwah, ka lah ban ïoh ïa ka jaka[ïing], haka por ba u lah batai shaphang ka jingia kajia ka jaka kaba lah ban pynjaijai ha kashari. “Ka jingïakajia ka don haka kyrdan kaba biang,” u lah ong.
Ka jingthmu kam shym lah urlong; ka dur jong ka jingïakajia ka lah nang sniewdur suki pa suki bad ka lah sdang jah na ka khmat ha u 2006, ka jingjah ka kper eden. Tang u maw sah jingkynmaw u ba lah don bad sah jingkynmaw ïa u Swami Vivekananda bad ïa ka jingwan jong u ha Shillong.
Ka Quinton Hall ne ka Quinton Memorial Hall, kaba u Swamiji u ai ka jingkren paidbah ba khatduh, kaba don ha Quinton Road ha Police Bazaar jaka ha Shillong. Kaba lah shna ha u snem 1892, bad lah ai kyrteng ïa ka hadien jong u Mr.James Wallace Quinton, u Chief Commissioner jong ka Assam haduh u snem 1889 haduh 1891. Ka lah long ka jaka ba lah pra naduh ba wan u Jumai bah ka Assam ha u snem 1897, bad lah shna bad pynïeng biang ha u Ïaïong 1901. U Swamiji u dang don ha Shillong haka por ba u mut ban ai ïa ka jingkren plie pyrda haka 27 tarik u Ïaïong kaba lah shna pynthymmai biang ïa ka Quinton Hall. Naduh kata, kata ka hall ka dei ka jaka ba kyrpang jong ka Shillong ban pynlong ïa ki jingleh rukom ba pher ba pher. Bun ki briew kiba don haka kam kaba biang bad ki ba lah paw ki lah wan ai jingkren, kumjuh u Swami Abhedananda, Rabindranath Tagore, Annie Besant, Acharya Prafulla Chandra Roy, bad Netaji Subhash Chandra Bose, katkum ba lah ïoh lum.
Ha u snem 1993, hadien katto katne snem kaba lah shna ïa kane ka jaka, ka lah ïoh daka Ramakrishna Mission bad pynkylla sha ka jaka ai jinghikai ne ki jaka jingpule. Ka don ka library ne ka jaka buh kot kaba lah pynïaid da ka computer, ka jaka pule, ka auditorium bad ka jaka ai jinghikai khlem siew na ka bynta ki khynnah skul. Ka dur ba lah oh shrong jong u Swami Vivekananda ka ba lah pynitynnad ïa ka phyllaw ha Ramakrishna Mission Vivekananda Cultural Centre (RKMVCC). Ïa ka dur ba lah oh shrong lah plie pyrda haka 12 tarik u Kyllalyngkot, 2006 da u M.M Jacob, u ba dei u Governor jong ka Meghalaya, ban pynsah jingkynmaw ïa ka jingwan ai jingkren paidbah ba khatduh u Swamiji.
Ka Vedanta Society (kaba dei ka dur jong ka Ramakrishna Mission sha bar ka Ri India) ka lah sdang sha ka West hadien ka jingwan u Swamiji. Don kiba u lah shem hi, bad don ki ba lah shem hadien. Ha India, hadien ka jingmih ka Ramakrishna Mission Organization ha Calcutta ha u snem 1897, u Swamiji u lah shah ïa kiwei ban rah ïa ka jingkitkhlieh bad sdang ïa ka tnat ha baroh ki jaka jong ka Ri. Da ka ba buddien ïa kane ka jingsaiñ, ka jingthmu ban pynmih ïa ki tnat jong ka Ramakrishna Mission ha Shillong la ïoh pdiang nyngkong da u Swami Prabhananda (Ketaki Maharaj) ha u snem 1929, da kaba buddien ruh ïa ka jingshna jong ka ïingmala ha Laitumkhrah kaba don bynta bad ka Belur Math ha u snem 1937. U Swami Bhuteshananda u la long u secretary ba nyngkong jong kane ka tnat. Namar ka jinglong ba kit khlieh jong u ba khliehduh hakato ka por bad ki snem ba hadien, ka jingkiew kam shym lah duh noh naduh ba dang sdang. Baroh arngut ki khliehduh, Swami Bhuteshananda bad u Swami Gahanananda, ki lah poi sha ka jingïalong President jong ka Ramakrishna, ym don mano mano na kiwei ki tnat ban kot ban ïoh ïa katei ka bor. Haka por ba mynta, ka pynïaid ïa ka hostel naka bynta ki shynrang, ka library, ka dispensary bad ka mobile medical unit na kajuh ka jaka, kata kaba don, tikna , ha RKMVCC.
Ka jingïaid jong ka por kaba la ïaid haka jaka ba sah u Swamiji ha Shillong ka ïaid khlem da pynsngewsih ïa ka mynsiem ki briew jong ka Meghalaya bad kumjuh jong ka Assam. Haka 23 tarik u Ïaïong, 2003, shispah khatar snem jong ka jingwan u Swamiji, bad ka jinglehkmen ïaka jingdap sngikha ba 150, ka jingïaid paidbah ba lah khot “Vivek Rath” kaba lah sdang na Dhubri (jaka ba u lah ïuhkjat nyngkong ha Assam). La ïaid lyngba na Gauripur, Bilasopara, Chapra, Goalpara, Krishnai, Dudhnai, Boko[Kamakhya], Guwahati, Jorabat, Nongpoh bad Umsning bad khatduh lah poi haka jaka ha Laban ha Shillong ha ka 26 tarik u Ïaïong. U mot u lah long kum u dak ban sah jingkynmaw.
Ka jingdonkam jong kane ka lynti ka long ba u Swamiji u la ktah ïa ki katno katne ki jaka ha u 1901 haka por ba u poi ha Shillong. Ka shnong ba nyngkong ba u ktah ka dei ha Assam ha Dhubri bad nangto u la ïaid sha Kamakhya don haka ryngkew don ruh haka um; ym shym la tip tikna. Na baroh ar ki shnong, u lah ban sah miet ha Dhubri, Goalpara, Kamakhya bad Gauhati. Ha u Ïaïong 27 (2013) mynstep, hajar ngut ki briew na kylleng ka Ri kiba la don ha Laban ki la ïa ïaid sha RKMVCC (ka Quinton Hall) ha kaba bun ki nongmihkhmat ki la ai jingkren kaba ïa dei bad u Swamiji bad ki ktien ba u kren. U Swami Prabhananda (Barun Maharaj), uba dei u Vice President jong ka Ramakrishna Math bad Ramakrishna Mission, u la don hangta, bad u secretary jong ka Shillong Ramakrishna Mission, Swami Achyuteshananda.
Jingpynkut nia
U Swami u la mih noh na Shillong haka 6 tarik u Jymmang bad poi ha Belur Math haka 12 tarik u Jymmang. Hapdeng kita ki sngi u la leit jngoh ruh ïa ka East Bengal bad ka Assam ka ba dei ruh ka jingleit ba khatduh ba un ai jingkren paidbah. Hadien ka jingwanphai, u Swamiji u leh burom ïa u Sir Henry Cotton bad ïa ka Shillong ruh kumjuh. “Ki lum ha Shillong ki long ki ba itynnad. Nga ïa kynduh ïa u Sir Henry Cotton hangne, u ba dei u Chief Commissioner jong ka Assam. U kylli ïa nga, ‘ Swamiji, hadien ba phi lah wan ïaid na Europe bad America, kaei ka ba pynlong ïa phi ban wan peit sha kine ki lum ba jngai? ‘ ka jingbha bad ka jingsbun mynsiem kum u Sir Henry Cotton ka long ba eh ban shem. ‘U lah kren biang, “ Haka jingïaid lynti jong ka jingim ki riewkhuid ka jingïaid lynti sha ki jaka ba kyntang ka dei ka kamram. Bad kumta nga wan sha Shillong lyngba ka Khamakhya. Shuh shuh haki jaka ba don u briew ba kum u Henry Cotton ka ta ka jaka ka dei ka jaka ba kyntang. U Cotton u dei u briew ba sngewthuh shaphang ka jingjynjar ka Ri India bad ba kwah ïaka jingbha jingmiat jong ka.
Shaphang ka Assam, u Swamiji u thoh ha u Christine Greenstidel, “ka jingbym lah ban ïa nujor jong kane ka jaka namar ba ka don lang ïa ki lum bad ki wah. Lah jan ar bnai haka jingwanphai jong u naka “Jaka ba dap da ki dieng”, u la ïaroh arshah ïa ka jaka katba u dang thoh ïa ka Mary Hale ha u 5 tarik u Naitung, “Ka Assam ka wan hadien ïa ka Kashmir, kaba dei ka jaka ba itynnad tam haka Ri tangba ka bym shngaiñ. Ka wah Brahmaputra ka ba tuid na ki lum bad kiba la wandur ruh haka ryngkew, ka long ka jaka kaba shongdor ïa uno uno u briew ban ïohi”.
Ym lah ban ïa nujor ïa ka jingitynnad bad ka jingbym long shngaiñ. La ong u Swamiji ïa ka jinglong ka Assam (Shillong). U batai ïa ka jingwad bniah jong u ïa ki daw jong ka jingpang ne ki jingdiaw ki ba bun haka shithi sha ka Josephine MacLeod: “Ha Shillong- Ka lum jong ka jingsumar ïa ka Assam[ka jingkren sieh]- Nga don ka jingpang khie shit, sahiaw, ka jingkiew ka albumen bad ka jingjngem ka met ar shah ïa ka ba ju long. Kine ki dak ki shin ki lah duna kat ba ngan poi ha Math.” Ym shym don ba ong ïa u Swamiji ba ka Shillong kam dei ka jaka na ka bynta ki ba pang sahiaw namar ka jingkiew ka jingkhriat bad ka jingsngem ka lah ban don haka jingma ïa uno uno u briew u ba don lypa ïa ka jingpang sahiaw. U tip ïa kane hadien, bad u thoh sha ka Christine Greenstidel ha u bnai Nailur, hadien ba u la wan phai na Darjeeling bad ïoh pang hangta ruh. “Hapoh ki khyndiat bnai, nga ïoh artylli ki jingpang kynsan[Ka sahiaw bad kiwei pat ki jingpang] na ka ba leit sha ki artylli ki jaka lum ba sngem tam ha Bengal, Shillong bad Darjeeling. Ngan ym pyrshang shuh ban leit sha ki lum Bengalee” U khlem phai shuh sha la ki ktien.

The original Article can be found in
https://unknownsylheti.com/2021/03/17/swami-vivekanandas-visit-to-shillong/

Back to Spring 2022