(ka ba bteng…)

KA SKUL HEH

Kumta u Ketoki u la leit peit ïa ka Sohra ban wad jingtip bad jingkyrshan na ki trai-shnong Sohra ban tei ïa ka skul hangto. U la tip ba ki Khristan kim shah ban tei skul hangto da ka Seng Hindu, hynrei kiwei pat ki bym dei Khristan kim suidniew ne salia eiei ïa kane ka jingpyrshah jong ki. Haba u Ketoki u la ïoh jingkyrmen bad jingkyrshan ban tei ïa ka skul ha Sohra, uwei u rangbah Khasi u la tyrwa iwei i jaka da kaba ong ba ka dei ka nongkynti jong u hi bad ba u lah ban tei ïa ka skul hangto ha kano kano ka por ba u la rai jingmut. Ka long ka jaka kaba halor u lum kyntong, kham kynjang ban ïa ka shnong Sohra. Ka jaka ba itynnad shibun la ker ïa ka baroh sawdong da ka lawbah lawsan bad ba ingiew shibun. Nangto ruh lah ban ïohi kylleng wat shaduh Sylhet ruh. Ka long ka jaka ba ïakop bad ïahap bha ban tei ïa ka skul. Haba U Ketoki u la ïoh kat kane ka lad babha tam, u la lum jingïalang ïa ki rangbah shnong baroh ha kiba u la pynkhamti ïa ka kam, bad katba ïalade pat u pynjngai na ka katba lah. Kumno ka kam ka la ïaid, la pynshisha da ki jingjia hadien. Tang shu ïohsngew ba uwei u rangbah u la ai jaka ïa une u Maharaj, khlem da oh dor ei ei, u Syiem jong ka hima da ka jingkynshoit jong ki katto katne ki rangbah u la thaw jingkulmar ïa kane ka kam. Hynrei u don ka jingsngewlem ïa u Ketoki bad u nongai khyndew, bad da kaba ong ïa ki ba kim dei ban ïadei kti ha kane ka kam. Kane pynban ka la long ka jingkyrkhu haka liang jong ki dkhot jingïalang, ki la sngewlehraiñ ba u Syiem hi u pyrshang ban pynbiria ïa ka kam kaba naduh mynta hi kan long ka jong ki bad ba kin ïeng ïaleh na ka bynta u Ketoki bad ki la ïalehpyrshah ïa u Syiem haduh ba kin da lah ban kylla khongpong ïa ka jingrai jong u na ka bynta katei ka jingai khyndew bad ban sdang noh ban tei ïa ka skul.
Ka jingïakajia halor kane ka jaka ka la jem noh bad ym don jingmudui ei ei shuh bad u Ketoki ruh u la sdang lum pisa ban shna ïa kane ka їngskul. U la pan jingïarap katto katne na Shillong bad da kane ka lad u la lah ban ïoh shibun ka pisa ban shna ïa ka їngskul da kaba tap da ka tin.
U la lah ruh ban pynrung kam ïa ki katto katne ki samla Bengali kiba la kular ban ïa trei ïa ka kam khlem da kwah jingsiew ei ei. U la phah hikai ïa ki ha ki skul nong -kyndong, hynrei bun na ki kiba lah ban trei hapdeng ki Khasi bad don ruh na ki kiba sniew jinglong palat ha kaba u la dei ban phah iehnoh ïa ka kam. Kane ka la pyntroiñ ïa ki katto katne ki skul kiba dang plie thymmai hynrei um shym la duh jingkyrmen ha kaba pynïaid ïa ki.
Kumta, u Ketoki u la pynlut kham bun ka por ha Sohra ban ha kiwei pat ki jaka namar u sngewthuh ba ka jingdon jong u kan ïarap shibun ïa ki nongtrei ban pynshai ïa ki bad wat ïa kito ki nongsumar khynnah kiba la lyngngoh shibun kumno ba ka skul ka la ïaid haka nongrim baskhem khlem pisa tyngka bad ka bor briew. U ruh u la lyngngoh shibun shaphang kane, hynrei u la rai jingmut ban pynlong ïa ka skul ka ban jop bad lada i donkam ruh ban pynmih shibun ki skul na ka bynta ka skul heh bad lymda kumta ki briew kin ym shaniah shuh ïa u. Kumba ka long, ki Khasi ki shem ba u long u briew uba shem jingeh shibun haba ïa nujor bad ki riewniam Khristan ha ki lad ki lynti bad haka bor briew ruh. Hynrei u la pynshai ïa ki ba kin pyrkhat ba ki jingeh baroh ba la ïakynduh ki dei ïa ki hi bad ba ma ki dei ban kitkhlieh na ka bynta ka jingjop ne ka jingrem. Ka jingpynkingkhlieh ïa u Ketoki ka long shaphang ki briew bad ka pisa, u la leit kham bunsien sha Shillong, ka nongbah jong ka Meghalaya (mynta) ha kaba u la lah ban ïoh shibun kijingïarap shaphang ka kam jong u. U la pynlong jingïalang hangto ruh ryngkat bad ki rangbah nongpynïaid kiba la sngewïadei ïa ka jingtrei jong u ha Ri Khasi. Ki ruh ki la ïa mynjur ban ïa kit khia ïa ka kam na ka bynta ka jingkyntiew shaphrang ïa ka kam.
KA JINGÏALEH PYRSHAH
Kane ka buit pynïadei bad u paidbah bad ki jingeh babun kiba la ïa kynduh ki pyni ba u long uba stad ban ïoh shibun ki paralok bad ka la pynmyntoi shibun eh ïa u. Nyngkong eh, ka la pynshngaiñ ïa u da ka jingkynpham lem u paidbah bad ka jingïatrei lang ka la pyntngen bad pynshngaiñ ïa u ba lada don kino kino ki jingpyrshah, um dei tang ma u ban ïaleh pyrshah hynrei bun ruh kiwei pat kin ïarap ïa u. Tharai, ym don ba la tip ba ha kito ki por ki nong-bilat ki la synshar trai-khlieh ïa ka jylla kum ka nongkynti jong ki hi, kum ban ong ruh ba ki briew kiba wan na rithor ki dei ban trei hapoh ka jingpynïaid jong ki ha kano ka jaka. Lah ruh ba lada kano kano ka shnong kam sngewïadei ïa ka jingdon u Ketoki lah ban beh ïa u ha kano kano ka por khlem da tip. U Ketoki um lah ban ïasaid ha kano kano ka bor pynïaid kaba kham halor shaphang kane ka kam. Shen hadien, kane ka jingjia ka la urlong shisha. Katto katne ki Khristan ki la mudui sha ka bor pynïaid ri ba ka jingleh mynleh hikai ïa ki Khasi shaphang ka jingnang jingstad, u la hikai pynban ban isih ïa ka jingsynshar Bilat bad wat ïa ki nong-bilat ruh. Kane ka la jia haka por ba ka jingïeng pyrshah Bilat ka dang jur bha hapoh ri India baroh kawei. Ka bor pynïaid ri ka la maham ïa u bad u Deputy Commissioner, uba dei u Phareng u la leit sha Shella ka shnong kaba u Ketoki u sah ban tohkit bniah shaphang kane ka kam. U la tohkit na ki trai-shnong ban shem ïa ka jingshisha, ïa ka jinglong, ka kam, ïa ka jingïoh jong u, bad wat ïa ki nongkyrshan jong u de bad kumta ter ter. Hynrei u la dum buit shibun ban tip ba lait tang katto katne ki Khristan ki ba la bishni ïa u, hynrei baroh ki Khasi ki ïaroh ïa u Ketoki, ka la shu long tang ka jingbishni jong ki ïa ka jingthmu babha jong u haka ban kyntiew irat bad ban pynïar ïa ka jingstad u Khasi khamtam haka niam tynrai jong ki. Um shym long uba sngewtynnad ïa ki kam saiň pyrthei lane um shym hikai ïa ki shaphang ka buit ïaleh pyrshah Bilat ne pyrshah Sorkar. U Deputy Commissioner u la phah khot ïa u Ketoki bad u la ïakren bad u shibun kiei kiei. Ka la ktah jingmut shibun ban Shem bad ïohsngew ïa ka jingbeit jingmut bad jingjubab bastad jong u Ketoki kaba u la phla ha u. U Ketoki u la ong ba um dei ban ngeit ïa ka jingong kiwei shaphang jong u, bad ma u kum u nongpynïaid ri u dei ban shah ïa u ban ïai bteng ïa la ka kam; bad lada don lad ruh un ïarap lem ïa u. U Ketoki ruh u la tip ïa kito ki briew kiba la mudui pyrshah ïa u, hynrei ym shym la shun ne buhnud eiei ïa ki.
KIWEI PAT KI KAM
Naduh ba u Ketoki u la wan ban trei ha ri Khasi, u la shem ba ki Khasi ki long ki briew kiba ngeit bieit bad kheiñ ïa kiwei pat ki jaidbynriew ba ki long kiba sniew. U la sngewthuh ba kane ka jia namar ba ki la im haka jingim bamarwei ha ki por barim bad lehse kim pat ju ïakynduh bad kiwei pat ki jaid bynriew bapher, kumta ki long ki jaidbynriew ba bakla shibun. Ban pynduh ïa kane ka jingsngew thuh bakla, u la lum katto katne ki rangbah Khasi ban ïaid kai pyrthei hapoh ka jingïalam jong u. Kine ki rangbah kim shym la tip ba ka ri India ka long kaba ïar shibun ba la buhai shnong da ki bun ki jaid bynriew bapher bapher. Kane ka jingleit jong ki ka la ai lad ïa ki ban tip ïa la ka jong ka ri bad ïa ki jaidbynriew kiba shong ha ka. U la jied ruh katto katne ki khynnah samla shynrang bad kynthei ban phah ïa ki sha Dacca bad Calcutta ban ïoh jinghikai shuh shuh. Ka jingthmu jong u ka long ba ynda ki la shong shato kumba katto katne snem da kaba ïoh ki jinghikai shaphang ka rukom im lang sah lang, kin wan phai sha la ka ri kum ki nonghikai bad nongïalam ïa la ka jaidbynriew na ka bynta lashai-lashisngi.

(yn dang bteng…)

Back to Spring 2022