Ha ki sngi ba dang jur bha ka jingiakhih paidbah hapoh Ri India, pyrshah ïa ka Sorkar Bilat, kaba la jia ha ka snem 1920-21, la don arngut ki samla ki bym pat pass B.A., ki la wai kawei ka ïingshong ha Dacca kaba don mynta ha Bangla- desh. Kine ki samla ki la don ka jingthmu ban pyniong ki jingialang barieh da kaba thaw lad kumno ban pynkyllon ïa ka jingsynshar Bilat hapoh ri India. Khnang ba ki pulit kin nym suba sniew ei ei ïa ka kam jong ki, ki la buh ha ïing da ka kor-thirksai kum ka dak ban pynpaw lalade ba ki dei ki nongbud jong u Mahatma Gandhi. Uwei na ki pat, u la pynlapsngi lapmiet ialade tang ha kaba tem jingtem bad rwai jingrwai. Kumba la ju jia ha ki sor-bah, ki paramarjan kim shym la suidñiew ïa ka jingleh jong kine ki samla, tad haduh ba ka jingrwai bad jingtem jong ki ka la khynwin jlang bad ka la pynsngewsalia bad pynthut ïa ki baroh, kumta ki la leit ban mai ïa ki. Nyngkong ki la ialeit tang uwei ne arngut, hynrei ynda hadien pat ki la ialeit kynhun ban maham ïa ki ba kim dei ban leh ha kane ka rukom, ki la ïa kyrpad ruh ba ki dei ban ïa sngewlem ïa ki khamtam lei lei ha ka por miet, namar ba, ynda ki la trei shitom baroh shisngi, dei ban ioh pynjah thait ïalade ha ke por miet.

Hynrei haba ka jingong jongki kam lerkam ei ei; kila kawang maw halor ïing ha kano kano ka por ka bym dei shuh ban rwai.
La don ruh wei u sahep (shiteng jaid) napdeng jong kita ki paramarjan uba la ujor ym tang ïa ka jingrwai ne jingtem hynrei wat ïa ka jingwin jong ka kor-thirksai ruh, wat lada kiwei kim da sngewsalia eh lada ka sawa ruh, ki dei ban suidñiew na ka bynta ka jingbha jong ka ri. Une u saheb nyngkong u la phah ong ha ki shakri ba ka jingthirksai ruh ka dei ban sangeh. Kane ka shu long tang ban kham pynduna ïa ka jingsawa. Hynrei haba kine ki jingmaham kim shym la myntoi eiei, u sahep da lade hi u la leit ha ïing; jong ki. Da kaba bat ïa ka pistol ha kti ula byrngem ïa ki ba lada kim pynsangeh noh ïa ka korthirksai ruh un siat ïap ïa ki. Uba kham rangbah na kine ki samla, uba kyrteng u Ketoki u la sied thrait ha khmat jong u, da kaba pynshah ïa la ka shadem u la ong, “Siat ïa nga lada phi nud, hynrei ngan ym pynsangeh ïa ka kor-thirksai da lei lei ruh.” U sahep pat ba u la sngewthuh ba kine ki samla ki long kiba kheiñ duh wat lada ïap ruh, u la mih noh nangta da kaba tim bad thnum ïa ki artat artat lynti. U Ketoki u la sngewthuh ba ki la dei ban phet noh nangta namarba u sahep un sa leit mudui khlem pep ïa ki ha ki pulit, kiba la ju syntiat ïa ka kam saiñ hima sima jong ki; bad ka lah ruh ban paw pyrthei kyndit kyndit da ka jingphlan dusmon jong kiwei ki-ar bad ka lah ruh ban pynpoi phatok ïa ki.
Kumta, ki la phet noh nangta. Kyndiat sngi hadien kane, ki la im ka jingim ba lyngkar, khlem ïing khlem sem, khlem kam khlem jam bad ki pulit ruh ki ïai wad ïa ki khlem sangeh. Hynrei ki long ki briew kiba ieit bad bud ïa ki Jinghikai jong u Ramakrishna bad u Vivekananda bad ka paw ruh ha ki kam bad ki jingkren jong ki bad ba ki don ruh ka jingthrang bajur ban trei na ka bynta ka ri. Dei ha kane ka kynti ba ki la sdang ban leit peit ïa kawei ka mission rit jong u Ramakrishna kham bunsien ban ïa kaba mynshuwa. Bad ki la sngewthuh ba ka jingieid hok ïa la ka ri ka long ka babha hynrei kaba kham khraw ka long ban shakri ïa la ki para-briew baroh. Kumta u Ketoki uba la kham rangbah u la leit iasoh bad ka Mission mar mar, u la iehnoh jyndat ïa ki kam saiñ pyrthei baroh ha ka ban pynleit jingmut ialade ha ki jingpule bad jingim ba kynja mynsiem kumba ka Mission ka kyntu ïa la ki nongtrei baroh.
Katba u Ketoki u dang leit pyntbit ialade ha kawei ka mission kaba don ha Dacca la wan poi ka khubor ba don bun ki briew kiba shong ha ri lum Khasi bad Jaintia kiba la thrang dik dik ban don kino kino ki seng ki ban seng skul ha ri lum jong ki khnang ba kin dup phah ïa la ki khun jong ki khlem jingma ei ei hapoh ka jingpynbeit jong ki khlem da ktah ïa kano kano ka niam jong ki, kumba la jia ha kito ki khynnah kiba leit ha ki skul kiba la don lypa ha ri lum kiba la tei da ka Sorkar jylla bad la pyniaid da ka Balang Khristan. La don ka jing ïa ai jingmut na baroh ki dong jong ka ri ba ka Ramakrishna Mission kan shimti ïa kane ka kam, bad ka kam ruh kan nang iaid shaphrang da ka jingiakyrshan lem jong ki briew baroh khlem da pynbor ïa kano kano ka niam. Hynrei ka long ka kam kaba eh ba ka Mission kan pyntrei ïa kano kano ka jingthmu khlem da lap sabut ba biang la ka long kaba shisha ne em. Kumta la rai ban phah da uwei u Maharaj ban leit peit ïa ka jaka bad ban wad jingtip kaba kham bniah; bad yn sa sdang ïa ka jingtrei bad jinghikai ha ka rukom badei lada i donkam, lymda kumta, ka jingthmu kan shu sep ei lada kam don ka jingiabeit lang. Kumta la rai ïa u Ketoki ban leit. Ka jinglong jong u ka la pynlyngngoh ïa ki briew baroh namar ba u long uba kham phylla. U long uba satar bad ba eh, pynban uba khih jingmut, bakhuid jingmut, ba nep jabieng, uba ïai ialeh pyrshah ïa ki jingeh baroh da la ka mon ba skhem bad uba don shibun ki jingthmu ba u dei ban iarap ïa la u para-briew. U ruh u la pdiang sngewbha ïa kane ka jingkhot da kaba kloi ban ioh kum kane ka kabu ban ïarap lem ïa kito ki briew kiba dangdum bad kiba la shah iehnoh marwei lyngba ki spah-snem ba la leit.
Ha Ri lum Khasi
Kumta ha u Nailur (September) jong ka snem 1924, u Ketoki u la mih na Dacca bad u la wan poi ha kawei ka shnongrit, ha Ri Khasi kaba kyrteng ka Shella. Kum u nongwei shisngi, khlem pisa tyngka bad khlem nang shi kyntien ruh ïa ka ktien jong ki ha kaba un leit ban trei bad tip ïa ka rukom im jong ki. Da kaba iaid kylleng kylleng ka shnong u la iakynduh ryngkhat ïa uwei u Bengali uba kyrteng u Mathuranath Deb Nath—uba ïarap ai dawai ha ka Dispensary Sorkar hangta. Tang mar shu tip ïa ka jingthmu jong ka jingwan u Ketoki, une u rangbah u la khot sngewbha ïa u bad u ïa ai jaka shong jaka sah ha ïing jong u hi wat la un sah hangto katno katno sngi ruh. U Maharaj ruh u la pdiang sngewbha ïa ka jingkhot jong u hynrei u la sah bad u tang ar sngi. U la iathuh lin ha u ïa Ia ka jingthmu baroh ba ka jingwan jong u ka long ban iarap lem ïa ki Khasi bad kaba u kwah eh ba ka long ban pyniadei ialade bad ki nadong shadong, kum ha ka shong ka sah, ka bam jong ki. Da kaba kim lah ban kiar ne ialeh pyrshah namarba kim don la ka jong ka seng, ki la khot noh da ka Ramakrishna Mission. La ka long ka seng rithor ruh, pynban haba bishar bha ki shem ba kam lah ban ialam bakla ha ki rukom im rithor lane ban phngian ha ki ïa ka jingim ba kynja nongwei. Katto katne na ki kiba kheiñ ialade kum ki Hindu ki kmen shibun haba kin ioh ïa ka seng jong ka Niam Hindu kaba long ka Ramakrishna Mission ka ban wan trei hapdeng jong Ki. Kiwei pat kiba kheiñ ialade ba ki long ki jaid bakyrpang na ki Hindu, na kata ka daw ki la khot ïa ka Ramakrishna Mission thymmai namarba kim mon ïa ka rukom leh jong ki nongtrei Balang Khristan kaba ki la mut ban kyrshoiñ ïa ka rukom im tynrai jong ki.

Back to Autumn 2020