Ka Jingwan Iuhkjat U Swami Vivekananda Sha Shillong

La pynkylla da Ehsing Khiewtam
Bandarihun Pohshna

(…ba bteng na kaba khatduh)

Ka jingai jingkren khatduh U Swamiji bad u briew ba buh jingthoh ïa kine ki jingkren
Ka jingai jingkren paidbah kaba dei ruh tang kawei ka jingkren kaba u Swamiji u la ai ha Nongbah Shillong, ka la long haka 27 tarik u april ha u snem 1901 haka jaka kaba pawnam bha kata ka dei ka Quinton Memorial Hall committee. Hadien ar-lai sngi ba u Swamiji u la wan poi ha shillong, U Rai saheb bad katto katne ki riew rangbah ki la pynpaw ha u ïa la ka jingkwah jongki ba u Swamiji un ai jingkren halor ka phang- kata ka dei ka Niam. Hamar hangta u Swamiji u la ong ba kaei ka jingdonkam jong ka jingai jingkren paidbah haba ngi lah ïa don kine ki jingkren ba manla ka sngi hangne. Watla katta, haba peit ïa ka jinglong jong ka jingkoit jingkhiah jong nga, hato u Doctor Civil surgeon ba dei u Chief Commissioner jong phi un ai jingbit hi ïa nga ba ngan ai jingkren paidbah? mar kumta kita ki kynhun ki la jubab ba ki la dep ïa kren shaphang kane bad u Sir Henry bad ma u ruh u la kwah ban don kum kata ka jingialang paidbah. ki la kular ruh ba ka jingïalang kan long ha kata ka por bad ka sngi kaba U Swamiji u kham sngew khlaiñ.
Kane ka jingkren u Swamiji ha Shillong khlem shem la thoh ha kino kino ruh ki kot khubor Phareng ne khubor Bengali ha kata ka por. Ka la long ruh kaba pynartatien ba lehse ha kata ka por ympat don kum kita ki jait kot khubor ha baroh ar ki ktien. Kat haduh u snem 1935 ba ka la sdang ban mih ka kot khubor kaba la kyrteng ka shillong mail. Ka dei artat ka jingai jingkren kaba khatduh u Swamiji bad ka dei ruh kaba donkam tam haduh katta katta. Tangba haka kot khubor ba mih man la u bnai, kaba la ai kyrteng ‘U khasi Mynta’ la lap ïa kawei ka jingthoh kaba la pynmih ha u bnai Jymmang (May) jong u snem 1901. Kaba la thoh shaphang ka jingai jingkren kaba la pynlong hapoh kawei ka kamra, ha kaba na kadaw jong ka jingbunbriew than eh hangta ha kamra bun ki briew ba wan sngap ki la shu hap ban ap noh shabar bad sngap ïa ki jingkren nabar. Ïa kane ka kaiphod la thoh lane la pynbeit da U Hormurai Diengdoh uba dei ruh u nongthoh khubor khasi uba tbit bha ha kito ki por. Ïa kane ka kot khubor ‘U Khasi Mynta’ ba la pynmih man la u bnai la sdang ïa ka da u Hormurai Diengdoh ha u snem 1895-96, kadei ruh ka kot khubor khasi ba nyngkong eh ba mih man la u bnai. Ïa kane ka jingthoh la pynkylla ktien da U swami Gokulananda bad ba la pynmih ïa ka haka‘Vedanta Kesari’ ha u snem 1998.
Ka la long kaei kaba phylla ba ïa ka jingkren ba la ai haka ktien Phareng, ka la shim por jan haduh shispah snem ban pynmih ïa ka ha kadur ka jingthoh bad katta ruh da ka jingïarap ka kot khubor khasi. Kat kum ka report ba la thoh haka ktien khasi, ka kyrteng jong ka jingkren ba u Swamiji u la ai ka dei- “The Faith of Orthodox Hinduism”, wat la ka jingkren jong u Swamiji kam shem la don jingïadei than eh bad ka jinglong Orthodox lane shaphang ka Hinduism, lait noh tang katto-katne ki jingai nuksa ba la shim na ki Vedas. Ka jingthoh ba la sot na ka Vedant Kesari kalong kumne harum:
U Swamiji u la sdang ia la ka jingkren da kaba ong ba kano kano ka niam khlem don la ka jong ka kot niam kam lah ban ïeng pyrshah ïa ki jingtynjuh ki por.ban ai nuksa ïa ki jingkren lajong, u Swamiji u la shim ka nuksa jong ka niam ki Roman, ki greek bad kiwei de. Watla kine ki jaitbynriew ki don ka niam kaba don tynrai halor ka jingnang-jingstad, jingshemphang bad ruh halor ka jingryntih, hynrei kim lah satia ban im haka jingtynjuh ka por namar ba kim don la ki jong ki kot niam. Hynrei haba ki briew ki don la ki jong ki kot niam, kam pher la ki la ïaid bakla kum ki Jew, hynrei ka niam bad ka jingngeit jong ki kam lah ban ïap da leilei ruh. U la ong, ka long kajuh ïa ki Hindu ruh, watla ki la shah ïalam lynti bakla ha kiba bun ki jinghikai ba shu thaw hi da ki briew shimet hynrei katba ki Veda ki dang don, ka jingkyrmen ruh ka dang don.
Halor ka jingkren jong u, U Swami Vivekananda u la ban jur halor ka jingshisha ba kiei kiei ki rukom lehniam kim lah ban urlong lada khlem trei minot ïa ka kam. U briew u ba trei katto katne, U briew uba leh katto-katne, watla u kum leh ki kam bymman ruh, u kham lah uta ban ïa u to u briew uba khlem leh eiei ruh em, uba jaituh, uba shu shong kli kti khlem leh eiei. U Swamiji u la ai katto-katne ki jingkren naka Vedas haka ktien sanksrit bad nangta sa pynkylla pat sha ka ktien English. U la ai ki jingkren na bynta ka jingbha jingman jong ka jaitbynriew. U Swamiji u la ïa bynta ïa ki kam ba bha jong u long bynriew ha ki lai bynta; kaba nyngkong eh ka dei ban ai jingai mon sngewbha, ban ïarap ïa ka dohmet da kaba ai bam bad ai ki jaiñ phong. Kaba ar kadei ban ai jinghikai ne ban ai ka jingnang jingstad, kumba hikai ha ki skul ter ter. Kaba lai pat kadei ban pyni ïa ka mynsiem briew ïa ka lynti jong u blei. U Swamiji u la ban jur eh ïa kane ka lynti kaba lai kum kawei kaba donkam tam. Na bynta kane u la ong ba ki jait bynriew kum ki Brahmin kidei ban ïoh ka jingburom namar ba dei ma ki ki nonghikai jong ka mynsiem briew.
U Swamiji u la banjur eh ba u briew u dei ban ïarap para bynriew bad ruh ban ïarap pynshemphang ïa u. Ïa kito kiba lah ban leit sha skul kidei ban ïoh ki jingïarap ha kiba bun ki liang khnang ba kin lah ban shah hikai kham jur, hynrei ïa kito ki bym don lad satia ban leit skul kidei ban ïoh la kumno kumno tang i jinghikai ban nang ïa ki dak thoh. Tang kumta ruh phi la leh ka kam kaba bha eh. Phi lah long u briew ba don hok ïa ki jingïaroh baroh. U Swamiji u la pynkut noh da kaba ong; ka kam jong ngi ha ri India mynta kadei ban pynkyndit thiah ïa ki briew.
Na baroh ki jingkren ba u Swamiji u la ai bad na ki nuksa ba u la shim naka Veda, ngi lah ban sngewthuh ba u Swamiji u kheiñ kyllum lang beit ïa baroh ki jaitbynriewha kane ka pyrthei kum kawei. Ymdei ruh ba iwei I jait bynriew in shah peit rit ha kiwei kum ki low caste hindu. U la ong ba ka Veda ka la bthah ïa ngi ba ngi dei ban hikai ïa ki briew shaphang kaei ka hok. Ka lah dei na kane ka daw ba u Swamiji u la leit shang kylleng ka pyrthei ban ïoh ban hikai bad ban pynsngewthuh ïa kaei kaba dei ka Hok.
U Swami Alokananda u la pyrshang ban peit bniah ïa ki jingkren U Swamiji bad u la lah ban pynmih katto katne ki mat ba kongsan na kita ki jingkren kiba u Swamiji u la pashat sha ki paidbah. Kine ki mat ki long; ka niam kadei ka jingsngewthuh Blei; ban shakri ïa ka jaitbynriew lane ka longbriew manbriew kadei ka Niambah kaba ha khliehduh; Ka jingroi-jingsan jong ka ri ka shong haka jingiar jong ka jingpule-puthi jongka; ka jingpyni ba shisha jong uwei kadei ka dak ba shisha jong u shaphang ka jinglong briew; Bad ka jingdonkam jong ka jingïadei jong ka jinghikai shaphang ka jingkhuid ka mynsiem bad ka jinghikai bad ki jingpyntdbit (vocational education).
Namar ba kane ka jingïalang paidbah la pynlong halor ka jingpynïaid bad jingïalam jong u chief commissioner bad ma u ruh u la shim bynta da kaba shong lang bad kiwei pat ki nongwan sngap, ka la lah ban pynlong ba tharai ki bun ki riew heh bad riew don kyrdan kiba dei ki nong India bad ki British ruh kiba la wan ban ïa shim bynta lang ha kane ka jingïalang paidbah. Kat kum ka kyrwoh(report), ka ong kumne, “Haka miet jong ka Tarik 27 Ïaïong 1901, U Swamiji u la ïoh pang ha kapor ba u dang ai jingkren bad haduh mynta u khlem la jem shuh haduh mynta.” U Swamiji u la ïoh jingpang bad jingtlot ka bor met lypa shwa ba un ai jingkren ha kita ki por, bad ka jingkhia jong ka jiing ai jingkren paidbah ka lah ban kham pynjur shuh-shuh ïa ka jingtlot jong u.
Ka la long ka bym shai satia halor ka jingïa kynduh shimet jong u Hormurai Diengdoh bad u Swamiji bad ba ki la ïoh ban ïa tai nai halor ka phang niam ha kita ki por. Ka lah ban long ba lehse ki la ïa kynduh bad ïa kren shwa ka jingai jingkren paidbah lane hadien ka jingkren. Ka Arpita Sen ka la ai I jingtip ba lyngkot shaphang kane ka jingïakynduh jong ki kumne harum (Da kaba pyndonkam ïa ka ‘Shillonger Bangalee’ kum ka tynrai jongka.):
U Diengdoh u la ïa kynduh ïa U Swamiji bad u la pynsngew ïa ki jingsngewkhia bad sngewsih jong u halor ka lynti lane ka rukom leh jong ki Welsh Missionaries ha kaba ki la pynrem ïa ka jingngeit tynrai jong ki Khasi da kaba kynnoh ba kadei ka jingngeit haka jingim lane ka mynsiem (animists) bad ba ka bymdei ka niam lane ki bymdon niam(Heathens). U Swamiji da ka jingphuh samrkhie u la batai ba ka mynsiem bakhuid lane ka Borbah bakhuid (absolute soul) la pynshong ha man baroh ki jait jingthaw jong U Blei. Bad kito kiba ngeit ïa kane ka rukom ngeit bad lada ki duwai ïa ki lum ki wah lane ki dieng ki siej, ha kajuh ka por ki duwai lane ki ïaroh ïa uta U nongthaw ba hakhliehduh lane ïa Uta U Blei ba donbor tam (supreme Being), ha kane ka rukom lehse ki khasi ki dei kiba ngeit ha ki kynsa jingim lane haka mynsiem ba im. Lada uwei u ngeit ha U blei un nym kyntait ïa kiei kiei ki jingthaw jong U bad ïa ka Mariang hi baroh kawei. Ha kaba ïadei pat bad ka jingkynnoh bymdon niam, U Swamiji u la kloi ban jubab da kaba ong ba, kito kiba kyntait ïa ka niam jong kiwei bad pyrkhat lane ngeit ba tang ka niam jong ki lane tang ka jong ki hi ka dei ka niam, ki khot ïa kiwei ki bym don niam(heathens). Na kata kadaw kane ka kyntien bym don niam ka pyni shai ïa ka mynsiem bym lah shah bad ka jingkhim jingmut jong kita ki jaidbynriew.
Ka long ka bym shai satia ba U Prof. Bhattacharya u la ïoh naei bad mynno u la ïoh lum ïa kine ki jingtip. Tangba ki jingmut jingpyrkhat hatei hajrong ki ïa syriem shisha bad ki jingmut jingpyrkhat jong U Swamiji. U Hormurai Diengdoh u dei u ba la wan phai biang sha ka jingngeit Khasi na ka jingngeit Presbyterian. Kam long kaba shai satia ba u Hormurai u la ïa kren bad U Swamiji ha shwa ne hadien ka jingïalang. Wat la katta, ka jingkren jong U Swamiji lane ka jingïadon ryngkat lang jong u bad U Swamiji ka la lah ban pynlong ïa U Hormurai ba un kylla na u Kristan ba khim jingmut sha U Briew ba ïar jingmut bad ba ieid ri baroh kawei(Liberal nationalist). Ki lah ban pyrkhat ba lehse ka jingkynthoh khatduh jong U Swamiji ka thew ïa ki Presbyterian Missionaries. Ha kawei ka jingïakynduh bad U Swamiji (ha kajuh lane kawei pat ka jingïa kynduh), U Bah Diengdoh u la ïathuh ïa kawei ka jingjia ha u:
Ha u snem 1845, Ki lai ngut ki khasi ki la leit ïa kynduh bad U wei U missionary, U Mr. Lewis na bynta ka jingpynbaptist. Haba ki la shah kylli, Hato Uta u nongpyllait(savior) un pdiang ïa ki kumba ki long? ki la jubab; ‘Hooid, un pdiang beit, balei un nym pdiang? Hato um wan sha kane ka pyrthei ban ïap na bynta ki riew pop kum mangi?. Ha u snem 1896 ha Whales, U John Roberts uba dei u Welsh missionary, katba u dang ai jingkren, u la ïoh pdiang ïa ki jingthapkti na ki paidbah haba u la ïathuh ba, da kaba phah pynbud ïa ki khynnah khasi ïa kane ka ktien “ Nga dei uba pop, Phi dei kiba pop bad ngi dei kiba pop”, u la lah ban pynkylla bamut ïa ki khynnah khasi bad pynkylla kristan ïa ki khnang ban kin lait na kita ki jingpop jong ki.
Lehse kane ka la lah ban kham pynjan ïa U Diengdoh sha U Swamiji, namar ba ma U hi bad la U nonghikai U Shri Ramakrishna, ki kyntait ïa ka jingmut jong ka pop kaba dei ka phang pdeng jong ka jingmut Kristan. Kine ki ngeit skhem beit ba baroh kidei ki khun jong ka jingim bymjukut lane ki khun jong u Blei jingkmen.
Ka la don ka jingtip ba la ïathuh da uwei na pdeng ki nongwan sngap ïa U Swamiji, U Birendra Kumar Majumdar, shaphang ka jingjia ha kapor ka jingai jingkren U Swamiji ha Quinton Hall. Ha kata ka por, ka sharak (Pressured paraffin lamp/ Petromax) kaba la thang ban pynshai ïa kata ka Hall, kala lip kynsan. Kaba la pynlong ïa baroh kawei ka hall ba kan tap da ka jingdum ngaiñ. Kat kum ka jingïathuh u Majumdar, watla hapdeng kata ka jingdum, ka dur jong U Swamiji kala nangshai nangshai bad kata ka jaka kaba U Swamiji u la ïeng kala thaba blep da ka jingshai. Halor ka jingkynmaw jong U Birendra Kumar ïa kane ka jingjia, u la thoh- “kam dei satia kaei ka jingpynthame hynrei kadei shisha ka jingïohi shai. Baroh ki nongsngap ki la sngew donbok shi katdei eh halor kane ka jingïohi ba khuid. Baroh ki la shah pynshohbiej da ka jingstad bad ka jingsngur ki sur jong U Swamiji.”
Ka lah ban long shisha ba kaei kaba u Majumdar u la ïohi, lada khlem ïa nujor ruh, ka dei ka jingthaba ba khuid. Ka jinglah ban pynkhuid, pynphuh bad pynsngur ïa la ka mynsiem ka lah shisha ban pynthaba ïa u briew, ban ïa uto uba don kita ki khmat lane ki rukom peit un sa ïohi khlem don jingartatien. Wat la katta ruh ka longrynieng jong U Swamiji lehse ka la dei kaba khatduh eh kaba lah ban pynlong ïa kum kata ka jingsnew khuid haka jingkren paidbah. Tangba kawei ka jingkylli kan ïai sah beit ba, hato U Sir Henry Cotton lane kiwei pat ki ophisar british ruh ki la lah ne em ban ïohi ïa kata ka jingthaba. Ka la lah ban long kaba kyndit ïa ki lada ymdon i ei i jingbatai lyngkot ïa ki ïa ka ei kaba la jia. Lane kata ka hall thymmai, lehse kala don kata ka jingpynkhreh na bynta ki jingpynshai haka por ba kyrkieh. Lane ka rynsan kala don lypa lakajong ka rukom pynshai kaba pynthaba beit baroh shi lynter ka prokram. Kaba la pynlong ïa ki paidbah ba kin ïohi ïa ka jingthaba na U Swamiji haba ka sharak petromax kala lip noh bad ba ki khmat ki la long myllen ïa ka jingdum jong ka kamra. Kane ka jingbatai kaba ar ka lah ban long kaba kham sngew ïahap. Ka kaiphod haka Vedanta Kesari lane ki jingthoh ha ki ktien khasi kim shym la thoh eiei ruh shaphang kane ka jingjia.
Jingpynkut ka jingïaid:
Halor ka jingtrei shitom jong u Sir Henry Cotton bad u doctor Major Campbell, ka jingshitom u Swamiji kam shem la pyni dak jong ka jingkhiah. Katkum ka jingtip, lah don saw tylli ki dur jong u Swamiji ba lah shon ha Shillong. Ar tylli na ki lah shem ba ki lah shon ha studio, bad artylli pat ki ba lah shon ha ki jaka pyngngad. Baroh ar tylli ki dur ki pyni ïaka dak jong ka jingpang ha kato ka por, ym lah kubur ïa ka dur jingitynnad ka ba u don.
Ka Shillong bad ki jaka ba ker sawdong ïa ka, ka long kaba itynnad bad pynshohbiej ïa ki nongpeit, kaba i ïapbiej kawei hadien kawei. U Swamiji u sngewtynnad ban leit jngoh kai ïaki jaka ba bun ki lum ki wah, ki jaka ba don ïaki khana pateng, bad ki jaka ba lah ju don ïa ki tynrai kiba long ki nongrim. U shym long u briew uba thiah tang ha jingthiah baroh shisngi haba u wan sah ha Shillong, katba u don haka jingpang. U ai ka jingkren kaba baroh ngi tip lut, tangba ym shym don ka sakhi kaba u leit jngoh ne u leh ïa kano kano ka kam haka por ba u don shane. Hynrei lah don katto katne ki Khasi bad Bengali ki ba shong ba sah ha Shillong, kynthup ïa u nongthoh Diengdoh, u ba leit jngoh ban leit ïa kren shaphang ka niam bad ka jingdonkam haka shnong ka thaw; ngi lah ïohi khyndiat ki sakhi jong ki haka “Parlor talks”.
Mynno u Swamiji u lah mih noh na Shillong? Ngim shym lah ïoh ïa ka jubab. Haka jingïohi jong u Prof. Bhattacharya, u lah thoh lai sla haka article kaba u lah thoh shaphang ka jingleit jong u Swamiji na Guahati sha Shillong, kam shym la pynpaw mynno ba u lah mih, ne shaphang ka jingleit phai jong u sha Guahati; u shu ong, “U leit phai pat sha Belur Math ha u Jymmang 12 tarik.”
Namar ba ym shym don jingtip bniah shaphang kata, ngim don shuh ïa ki nongpyntip hynrei ban ïaid naduh ka sngi ba u Swamiji u poi ha Calcutta(Belur Math), kata haka 12 tarik u Jymmang, bad haduh ka sngi ka jingïap ka bym shym lah mutdur. Ka shim por shisngi da ka rel naduh na Gualundo sha Calcutta, bad shim por lai sngi ban poi na Gualundo sha Gauhati da ka jhad (Steamer). . Ka lah ban shim por kham duna haba leit phai na Gauhati sha Goulundo.}, kata khlem da sangeh, bad arsngi ban poi Gauhati na Shillong, kane ruh da pyngkiang; kaba mut u sah ha Shillong ar taiew and leit phai haka 6 tarik u Jymmang. Ha kane ka sngi u lah sah ha Gauhati haka por ba u leit phai; ha kaba u ïakynduh biang ïa u Padmanath.
Artylli ki jaka,—ka jaka sah U Swamiji bad ka jaka ba u kren
kaba sngewsih ka long, ngi tip tang artylli ki jaka hapoh Shillong ba u Swamiji u lah ïuh kjat bad ka ba dei ka jingshisha, ka jaka ba u sah bad ka jaka ai jingkren. Sister Gargi(Marie Louise Burke) i lah thoh shaphang u Swamiji::
Ym shym lah don ka jingtip ba kham bniah shaphang jong ka jingleh jong u [Swamiji], ym don ka jingpyrkhat ka bym donkam kaba lah ban pyrkhat bnaih, tangba tang ban shu thoh ïa ka. Lada u kren shaphang ka jingdon jong u briew ne ka briew ha ka san minit, ngi lah kwah ban tip lut shaphang ka jingim jong u ta ne kata ka briew; lada u rung hapoh ka ïing mala, ngi kwah tip ïa u nongshna bad ïa ka mynnor jong u.
Ngi lah ïa kynduh ïa u Sir Henry Cotton bad u Hormurai Diengdoh nyngkong; tang khyndiat kaba ngi tip shaphang kiwei pat ki Swamiji kiba lah kynduh ha Shillong. Mynta ngi kwah tip sa khyndiat shaphang ka ïing kaba u Swamiji u sah and ka jaka kaba u kren. Kata ka ïing kaba lah shna da u skum na tnum, kaba lah shah pynkylla sha ka ïing rit(Assam-type cottage), pynkylliang noh na ka skum sha ka tnum tin. Ha khmat ka baranda lah shna da ka jaka ban poi shwa ka khyrdop ïing.
Ym shym lah tip tikna mynno lah shna biang ïaka ïing. Lada ka ïing ka lah sniew naduh u jumai bah jong u snem 1897 ha u Jylliew kumba long kiwei ki ïing jong ka Shillong, lah dei ban ïoh ïa ka dur ba thymmai shuwa ba u Swamiji un poi hangta. Ha kawei pat ka liang, ka dur ba hadien jong ka dur u Swamiji, kaba lah shim ha kata ka ïing namar ba u dang don haka jingshitom, kam shym la pynpaw ba lah shon ïa ka haka ïing kaba thymmai. Kajuh ka dur lah shim haka liang ka diang jong ka ïing, kaba don ka baranda kaba dei da ka dieng kaba hadien pat lah pynkylla da ki tnum bad ka ïing ka lah kham heh haka jingïar.
Ha u snem 1943, u trai jong ka ïing u lah die noh ïaka ha ki arngut ki shipara, u Nagendranath bad u Dhurendranath Chowdhury, ha Sunamganj sub division haka Sylhet distrik (ha Bangladesh). Kum ba dei haka kyrteng jong ka shnong Gourarang ha Sunamganj, ki trai thymmai ki ai kyrteng ïa ka ïing “Gourarang Lodge,” bad kata ka kyrteng kaba ki nongshong shnong jong ka Laban ki tip ïakata ka ïing (ka ïing u Nagendranath ha Sunamganj, ka “Gourarang Zamindar Bari” , kaba u sah haduh ka jingïoh ri ka Bangladesh ha u snem 1971, kaba mynta ka long ka jaka jngoh kai ka ba pawnam). Haka snem 1963 bad kumta ter ter, ka Shillong Ramakrishna Mission lah shna da u maw ban sah jingkynmaw ka ba don ki jingthoh kumne harum:

ARISE AWAKE AND STOP NOT
TILL THE GOAL IS REACHED
HERE LIVED
SWAMI VIVEKANANDA
IN APRIL 1901CENTENARY 1963-64
Lah ïohi ba ki nongïoh pateng jong ka ïing Chowdhury ba ki sah haduh kumba 1997, mynba ka ïing ka lah shah die noh ha uwei u Khasi. Ka Ramakrishna Mission kam shym la lah ban pynïoh ïa kane ka jaka. U trai u ba thymmai u lah shah khyndiat ki nongsah ban sah haki katto katne ki jaka hakata ka ïing, bad ka jingthmu ban pynpra bad pynïeng thymmai da kawei pat ha kata ka jaka. Ki dur jong kata ka jaka ba lah shon da u nongthoh haka snem 1998 lah pyni ïa ka ïing kaba lah sniew bad shah pynpra, kaba don bad ki ïit pait bad ki kynroh pra.
Ha u snem 2012, ka Ramakrishna Mission Shillong ka lah pyrshang ban ïoh ïa ka sorkar Meghalaya ban pynïoh ïa ka ïing, ne ka jaka ba mynnor ka don ka ïing. Ka khubor Times of India ka batai:
Katkum ka jingkren bad ki nongpathai khubor ha Shillong Press Club haka sngi ba ar [Iaiong 24, 2012], U [Swami Achyuteshananda, u secretary jong ka Shillong Ramakrishna Mission] lah batai: “Ka Mission ka dang pynkhreh ban kner ïa ka jingïarap shaka sorkar Meghalaya lada ka ïarap ban pynïoh ïa ka jaka nongrim” U lah ong ruh ba lada ka sorkar ka kwah, ka lah ban ïoh ïa ka jaka[ïing], haka por ba u lah batai shaphang ka jingia kajia ka jaka kaba lah ban pynjaijai ha kashari. “Ka jingïakajia ka don haka kyrdan kaba biang,” u lah ong.
Ka jingthmu kam shym lah urlong; ka dur jong ka jingïakajia ka lah nang sniewdur suki pa suki bad ka lah sdang jah na ka khmat ha u 2006, ka jingjah ka kper eden. Tang u maw sah jingkynmaw u ba lah don bad sah jingkynmaw ïa u Swami Vivekananda bad ïa ka jingwan jong u ha Shillong.
Ka Quinton Hall ne ka Quinton Memorial Hall, kaba u Swamiji u ai ka jingkren paidbah ba khatduh, kaba don ha Quinton Road ha Police Bazaar jaka ha Shillong. Kaba lah shna ha u snem 1892, bad lah ai kyrteng ïa ka hadien jong u Mr.James Wallace Quinton, u Chief Commissioner jong ka Assam haduh u snem 1889 haduh 1891. Ka lah long ka jaka ba lah pra naduh ba wan u Jumai bah ka Assam ha u snem 1897, bad lah shna bad pynïeng biang ha u Ïaïong 1901. U Swamiji u dang don ha Shillong haka por ba u mut ban ai ïa ka jingkren plie pyrda haka 27 tarik u Ïaïong kaba lah shna pynthymmai biang ïa ka Quinton Hall. Naduh kata, kata ka hall ka dei ka jaka ba kyrpang jong ka Shillong ban pynlong ïa ki jingleh rukom ba pher ba pher. Bun ki briew kiba don haka kam kaba biang bad ki ba lah paw ki lah wan ai jingkren, kumjuh u Swami Abhedananda, Rabindranath Tagore, Annie Besant, Acharya Prafulla Chandra Roy, bad Netaji Subhash Chandra Bose, katkum ba lah ïoh lum.
Ha u snem 1993, hadien katto katne snem kaba lah shna ïa kane ka jaka, ka lah ïoh daka Ramakrishna Mission bad pynkylla sha ka jaka ai jinghikai ne ki jaka jingpule. Ka don ka library ne ka jaka buh kot kaba lah pynïaid da ka computer, ka jaka pule, ka auditorium bad ka jaka ai jinghikai khlem siew na ka bynta ki khynnah skul. Ka dur ba lah oh shrong jong u Swami Vivekananda ka ba lah pynitynnad ïa ka phyllaw ha Ramakrishna Mission Vivekananda Cultural Centre (RKMVCC). Ïa ka dur ba lah oh shrong lah plie pyrda haka 12 tarik u Kyllalyngkot, 2006 da u M.M Jacob, u ba dei u Governor jong ka Meghalaya, ban pynsah jingkynmaw ïa ka jingwan ai jingkren paidbah ba khatduh u Swamiji.
Ka Vedanta Society (kaba dei ka dur jong ka Ramakrishna Mission sha bar ka Ri India) ka lah sdang sha ka West hadien ka jingwan u Swamiji. Don kiba u lah shem hi, bad don ki ba lah shem hadien. Ha India, hadien ka jingmih ka Ramakrishna Mission Organization ha Calcutta ha u snem 1897, u Swamiji u lah shah ïa kiwei ban rah ïa ka jingkitkhlieh bad sdang ïa ka tnat ha baroh ki jaka jong ka Ri. Da ka ba buddien ïa kane ka jingsaiñ, ka jingthmu ban pynmih ïa ki tnat jong ka Ramakrishna Mission ha Shillong la ïoh pdiang nyngkong da u Swami Prabhananda (Ketaki Maharaj) ha u snem 1929, da kaba buddien ruh ïa ka jingshna jong ka ïingmala ha Laitumkhrah kaba don bynta bad ka Belur Math ha u snem 1937. U Swami Bhuteshananda u la long u secretary ba nyngkong jong kane ka tnat. Namar ka jinglong ba kit khlieh jong u ba khliehduh hakato ka por bad ki snem ba hadien, ka jingkiew kam shym lah duh noh naduh ba dang sdang. Baroh arngut ki khliehduh, Swami Bhuteshananda bad u Swami Gahanananda, ki lah poi sha ka jingïalong President jong ka Ramakrishna, ym don mano mano na kiwei ki tnat ban kot ban ïoh ïa katei ka bor. Haka por ba mynta, ka pynïaid ïa ka hostel naka bynta ki shynrang, ka library, ka dispensary bad ka mobile medical unit na kajuh ka jaka, kata kaba don, tikna , ha RKMVCC.
Ka jingïaid jong ka por kaba la ïaid haka jaka ba sah u Swamiji ha Shillong ka ïaid khlem da pynsngewsih ïa ka mynsiem ki briew jong ka Meghalaya bad kumjuh jong ka Assam. Haka 23 tarik u Ïaïong, 2003, shispah khatar snem jong ka jingwan u Swamiji, bad ka jinglehkmen ïaka jingdap sngikha ba 150, ka jingïaid paidbah ba lah khot “Vivek Rath” kaba lah sdang na Dhubri (jaka ba u lah ïuhkjat nyngkong ha Assam). La ïaid lyngba na Gauripur, Bilasopara, Chapra, Goalpara, Krishnai, Dudhnai, Boko[Kamakhya], Guwahati, Jorabat, Nongpoh bad Umsning bad khatduh lah poi haka jaka ha Laban ha Shillong ha ka 26 tarik u Ïaïong. U mot u lah long kum u dak ban sah jingkynmaw.
Ka jingdonkam jong kane ka lynti ka long ba u Swamiji u la ktah ïa ki katno katne ki jaka ha u 1901 haka por ba u poi ha Shillong. Ka shnong ba nyngkong ba u ktah ka dei ha Assam ha Dhubri bad nangto u la ïaid sha Kamakhya don haka ryngkew don ruh haka um; ym shym la tip tikna. Na baroh ar ki shnong, u lah ban sah miet ha Dhubri, Goalpara, Kamakhya bad Gauhati. Ha u Ïaïong 27 (2013) mynstep, hajar ngut ki briew na kylleng ka Ri kiba la don ha Laban ki la ïa ïaid sha RKMVCC (ka Quinton Hall) ha kaba bun ki nongmihkhmat ki la ai jingkren kaba ïa dei bad u Swamiji bad ki ktien ba u kren. U Swami Prabhananda (Barun Maharaj), uba dei u Vice President jong ka Ramakrishna Math bad Ramakrishna Mission, u la don hangta, bad u secretary jong ka Shillong Ramakrishna Mission, Swami Achyuteshananda.
Jingpynkut nia
U Swami u la mih noh na Shillong haka 6 tarik u Jymmang bad poi ha Belur Math haka 12 tarik u Jymmang. Hapdeng kita ki sngi u la leit jngoh ruh ïa ka East Bengal bad ka Assam ka ba dei ruh ka jingleit ba khatduh ba un ai jingkren paidbah. Hadien ka jingwanphai, u Swamiji u leh burom ïa u Sir Henry Cotton bad ïa ka Shillong ruh kumjuh. “Ki lum ha Shillong ki long ki ba itynnad. Nga ïa kynduh ïa u Sir Henry Cotton hangne, u ba dei u Chief Commissioner jong ka Assam. U kylli ïa nga, ‘ Swamiji, hadien ba phi lah wan ïaid na Europe bad America, kaei ka ba pynlong ïa phi ban wan peit sha kine ki lum ba jngai? ‘ ka jingbha bad ka jingsbun mynsiem kum u Sir Henry Cotton ka long ba eh ban shem. ‘U lah kren biang, “ Haka jingïaid lynti jong ka jingim ki riewkhuid ka jingïaid lynti sha ki jaka ba kyntang ka dei ka kamram. Bad kumta nga wan sha Shillong lyngba ka Khamakhya. Shuh shuh haki jaka ba don u briew ba kum u Henry Cotton ka ta ka jaka ka dei ka jaka ba kyntang. U Cotton u dei u briew ba sngewthuh shaphang ka jingjynjar ka Ri India bad ba kwah ïaka jingbha jingmiat jong ka.
Shaphang ka Assam, u Swamiji u thoh ha u Christine Greenstidel, “ka jingbym lah ban ïa nujor jong kane ka jaka namar ba ka don lang ïa ki lum bad ki wah. Lah jan ar bnai haka jingwanphai jong u naka “Jaka ba dap da ki dieng”, u la ïaroh arshah ïa ka jaka katba u dang thoh ïa ka Mary Hale ha u 5 tarik u Naitung, “Ka Assam ka wan hadien ïa ka Kashmir, kaba dei ka jaka ba itynnad tam haka Ri tangba ka bym shngaiñ. Ka wah Brahmaputra ka ba tuid na ki lum bad kiba la wandur ruh haka ryngkew, ka long ka jaka kaba shongdor ïa uno uno u briew ban ïohi”.
Ym lah ban ïa nujor ïa ka jingitynnad bad ka jingbym long shngaiñ. La ong u Swamiji ïa ka jinglong ka Assam (Shillong). U batai ïa ka jingwad bniah jong u ïa ki daw jong ka jingpang ne ki jingdiaw ki ba bun haka shithi sha ka Josephine MacLeod: “Ha Shillong- Ka lum jong ka jingsumar ïa ka Assam[ka jingkren sieh]- Nga don ka jingpang khie shit, sahiaw, ka jingkiew ka albumen bad ka jingjngem ka met ar shah ïa ka ba ju long. Kine ki dak ki shin ki lah duna kat ba ngan poi ha Math.” Ym shym don ba ong ïa u Swamiji ba ka Shillong kam dei ka jaka na ka bynta ki ba pang sahiaw namar ka jingkiew ka jingkhriat bad ka jingsngem ka lah ban don haka jingma ïa uno uno u briew u ba don lypa ïa ka jingpang sahiaw. U tip ïa kane hadien, bad u thoh sha ka Christine Greenstidel ha u bnai Nailur, hadien ba u la wan phai na Darjeeling bad ïoh pang hangta ruh. “Hapoh ki khyndiat bnai, nga ïoh artylli ki jingpang kynsan[Ka sahiaw bad kiwei pat ki jingpang] na ka ba leit sha ki artylli ki jaka lum ba sngem tam ha Bengal, Shillong bad Darjeeling. Ngan ym pyrshang shuh ban leit sha ki lum Bengalee” U khlem phai shuh sha la ki ktien.

The original Article can be found in
https://unknownsylheti.com/2021/03/17/swami-vivekanandas-visit-to-shillong/

Back to Spring 2022

Ka Jingwan Iuhkjat U Swami Vivekananda Sha Shillong

U nongthoh poetry ba radbah bad ba pawnam ka ri India u Rabindranath Tagore u la ai ka jingim ba shijunom ïa ka jing itynnad bad jing pyniapmat ka jaka jong u Lumshyllong bad ka sor bah jong u ha ka poetry ba u la thoh ha u snem 1928-29 kaba kyrteng ‘Ka Shesher Kabita’. Une u nongthoh poetry bad ruh u ba dei u riew khraw pyrkhat ula juh wan iuh kjat teng ha kane ka jaka rilum, ka sor Shillong ha u snem 1919 bad ula sah la kumba lai taiew eiei, bad ruh ha u snem 1923 u la wan poi biang bad u la sah la kumba ar bnai eiei. Hynrei ha shuwa jong kane ka jing wan iuh kjat u ne u Nongthoh bad riew khraw pyrkhat sha kane ka jaka ruh, ha u snem 1901 uwei na ki riew khraw ka Ri bad u ba dei ruh u riew ieid ri bad Riew khraw pyrkhat u ba baroh shityllup ka sla pyrthei ka ithuh bad ka burom, uta u dei U Swami Vivekananda, u ba la wan ban kham pyn kyntang shuh shuh ïa kane ka khyndew ba kyntang jong ka nongbah Shillong da kaba u la wan iuhkjat ha kane ka sorbah ha u snem 1901. Kane ka jaka kaba la shong ha pneh ka khasi bad ka jaintia hills (ha kaba mynshuwa la tip kum ka Assam, Northeastern province of India), ka sorbah ka la ju long bad kaba dang iai long ka jaka ki lum ki wah kaba don ka bor pynkoit pynkhiah bad ki briew na kylleng ki jaka ki ïa wan ban sah kai pyngngad, ban pyn jahthait ialade bad ruh ban wan ioh biang ïa ka jingkoit jingkhiah jong ki sha kane ka jaka; ki juh sngew tynnad eh ruh ban ïa lehkai golf ha ka madan ialeh kai Golf kaba pawnam ha ka pyrthei baroh kawei, kaba la plie lai snem ha shuwa ban wan iuhkjat une u riew khraw ka Ri u Swami Vivekananda, kaba don kumba khatphra tylli ki thliew ialeh kai golf, kaba la shna lane pynwandur ha kaba ïa syriem bad ka St. Andrew jong ka ri Scotland. Tharai lada u Swami Vivekanand un iohi ïa kane ka jaka ialehkai golf un da lah kynmaw tharai ïa ki por ba u ialeh kai golf ha ka sien ba nyngkong bad ka sien ba khatduh, kata ha Ridgely Manor ha Stone Ridge, kaba don ha New York ha u snem 1899; ha kata ka por ula ioh ban pynrung saw thliew ha ka hole-in-one on a par-four hole- ka badei ka “double eagle” ha ka Golf’s lexicon. 1
Ha u snem 1901, ka nongbah Shillong ka dang hap ha ka Administrative Headquarter jong ka Assam, kaba la pynlong pura kum ka Chief Commissioner’s province ha u snem 1874. Kaba don kumba 5000 feet eiei ka jing jrong na ka sla duriaw, kane ka nongbah ka long kawei na ki jaka jngohkai lane ka hill station kaba pawnam tam ha ri India. Ha ka jingsah kynmaw, Ki nong Bilat kiba lah juh sah teng ha kane ka nongbah ki shait khot ieid ïa ka “Ka Scotland Of The East” kata ka Ri Scotland Jong ka thain Mihngi, na ka jing itynnad jong kane ka jaka kaba lah ban pyn shohbiej ïa kino-kino ruh ki khmat bad ruh ka jing itynnad ki lum kiba ïa ker ba da ïa kane ka nongbah. Haduh u snem 1972 kane ka jaka ka la long ka nongbah jong ka Assam, bad hadien ba lah ioh ïa ka state lane ka Jylla Meghalaya ka sor Shillong ka la long ka nongbah jong kane ka Jylla bad ka Gauhati kaba la tip mynta kum ka Guwahati kala kylla long ka nongbah jong ka Jylla Assam.
KABA SDANG
U Swami Vivekananda hadien ba u la wanphai na ka jingleit jngoh kaba ar jong u sha ki ri Sepngi, ha u bnai Nohprah, 1900, u la pynlong tang kawei ka jing leit sha Mayavati ha shuwa ba un sdang ïa ka jingleit iaid jong u sha East Bengal (Bangladesh) bad sha Assam. Kane ka jingleit jngoh jong U Swami Vivekananda ka long ruh ka jingthrang ba shida jong u ban ioh leit ialam iala ka kmie sha ka pilgrimage, kum ka kamram bakhuid kaba u khun rangbah u hap ban pyndep kat kum ka jing bthah ha ka rukom ka lariti ki Hindu. Ha ka Shithi kaba u la thoh sha ka Mrs. Bull ha ka 26 tarik u kyllalyngkot, u la thoh – “La shem taiew ngan leit ialam iala ka kmie sha ka pilgrimage. Ka lah ban shim por da ki bnai ban pyndep ïa kane ka jing leit pilgrimage. Kane ka dei ka jingkwah kaba khraw bad kaba kyntang eh jong ka briew Hindu ka ba la sah wei briew. Baroh shi katta nga lah ai tang ki jing sngewsih bad jing diaw suda ïa ki briew lajong, nga dang pyrshang ba la kumno-kumno ngan lah ban pyndep ïa kane ka jingthrang jong i mei jongnga”. 2
Hynrei kane ka jingpyrshang jong U Swamiji kam lah satia ban urlong haduh ba ha ka 24 tarik u Lber, ka kmie jong U Swamiji ha ryngkat bad kiba ha iing jong u bad u Swami Sadananda (Gupta Maharaj, U nongbud) kila ïa mih na Calcutta ban leit iakynduh bad U Swamiji ha East Bengal, ban leit sha ka jing iaid pilgrimage. U Swamiji u la don lypa ha Dacca naduh ka 19 tarik u bnai Lber ha ryngkat bad katto katne ki nongbud jong u; kumba ngi la ioh ban tip hadien na ka dairy jong u Swami Brahmananda, U Swami Nityananda (Nitai) bad U Nirbhayananda (Kanai) ki dei kiba la don ryngkat bad U Swamiji ha Dacca. 3
U Swamiji u la ïa kynduh bad la ka kmie ha ryngkat ki ba haiing jong u ha Narayanganj bad kila ïa leit sum ha ka wah Brahmaputra ha Langalbandha, lane Langalbandh. {Footnote: Lah ban ong ba Dei ha Rajghat ha kaba U Swamiji Bad ki ba haiing jong u kila ïa shim bynta ha kane ka jing ïa sum ba kyntang ha kane ka wah. (T.Acharjee, Mahatirtha Langalbandh (Toma Prakashan, Dhaka, 2004, Page no. 85)} kaba don kumba khatar mile shaphang shathie phang mihngi jong ka Dacca, kane ka jing ïa leit sum ba kyntang, ka lah ban iadei lang bad ka sngi kha jong u Buddha ( 8 tarik u bnai Hindu ha ki bnai Lber-Iaiong), kaba hap ha ka 28 tarik u Lber 1901. Da ki Phew hajar ngut ki riew ngeit ka niam Hindu kila ïa wan ban shim bynta ha kane ka jing ïa sum ba kyntang kaba la tip kum ka Astami Snan, kaba juh long manla u snem ha kata ka sngi.
Hadien kata kila leit phai biang sha Dacca bad ha ka 5 tarik u Iaiong kila leit sha Chandranath kaba don hajan Chiitagong. Bad ha kaba khatduh sa sha Kamakhya Dham ha Guwahati. Baroh ar kine ki jaka ki don ka jing iadei bad ka Riewblei Sati, ka bynta ba shiteng jong u Blei shiva (Lord Shiva’s Consort). Bad kiba la ithuh kum ki Shakti peeth. Ha ka lynti iaid jongki sha Kamakhya, Baroh ki ïa sahmiet katto katne sngi ha Goalpara bad Gauhati. Don katto katne ruh ki jing ngeit ba U Swamiji Ha ka por ba u dang leit sha Kamakhya, U la leit iuh kjat ruh katto katne ki jaka kiba don ha rud ka wah Brahmaputra.
Shwa ba U Swamiji un pynkut ïa ka jingiaid jong u na Dacca bad leit sa sha Assam, U la sah kumba ar taiew eiei ban ïa kynduh ïa shibun bah ki briew bad ai shi bun bah ki jingkren, haduh ba Ka koit ka khiah jong u ka la sdang ban hiar stet. Ka long kaba eh bad kaba jynjar bha ïa U namar ba shuwa ba un leit sha Kamakhya ula sdang ban ioh sa ka jingpang dap shadem, kumba la tip kum ka asthama. Hamar hangta ula pyrkhat ban leit sha Shillong (Halor ka jing ai jingmut lang kiwei ruh), ha kaba u tharai ba un ioh jingiarap na ka jinghiar ha ka koit ka khiah jong u. 5 kumba ngi lah ban iohi, lehse ki don kiwei ruh ki daw kiba la pynurlong ïa U Swamiji ban wan iuh kjat sha Shillong.
Ka long kaba la tip shai ba, ban bud dien ïa ki Khnapkjat jong u Swami Vivekanand, ki shithi jong u ki long kiba la ai shibun bha ki jing iarap. Hynrei naduh ba u la mih na Dacca ha ka san tarik u Iaiong haduh ka khatar tarik u Jymmang ba u la leitphai sha Belur Math, hadien ba u la pyndep ïa ki jing leit iaid pilgrim jong u sha East Bengal bad Assam, u khlem la thoh iwei ruh i shithi. U Swamiji ula ioh ïa ka kyrteng kum U “Cyclonic Monk” na America, na ka daw ka jingiad iad lynti ba khlem shong thait jong u ha East Bengal lyngba ki lynti kiba ha khyndew bad ruh ki lynti sla um, haduh ba um shym la ioh por shuh tang ban thoh iwei ruh i shithi; kane ka jingai kyrteng kala pynskhem shisha ïa kane ka jingsnewtynnad shang jong u ha kine ki jaka. Na kane ka daw jong ka jing bym thoh shithi U Swamiji, khnang ban tip ïa ka tarik kaba u Swamiji ula wan iuh kjat sha Shillong ngi hap ban shim jing iarap bad pynshong nongrim halor ki katto katne ki tyllong jingtip kiba ngi don, kiba katto katne ki dei kiba shisha, katto katne ki dei tang ki jingtip hamsaia, bad katto katne kiba don tang ki sur ka jingshisha. Kaei kaba ngi lah ban tip bniah ka long ba, U Swamiji u ai jingtip shaphang ki arngut ki shipara kiba dei naka jait panda “pandas of shri Kamakhya Peetham” ryngkat bad ka shithi ai jing iaroh kaba la thoh ha ka khat Hynniew Tarik u Iaiong, kaba don ka jing thoh “Gauhati” ha jrong jong ka. Ka shithi ka ong kumne :
Nga dap da ka jing sngewkmen kaba khraw eh ban pynshihsa ïa ka jing jemnud, ka jing sngur mynsiem bad ka mynsiem ai jing iarap jong kine ki para, U Shivakanta bad U Lakshmikanta, kiba dei ki Pandas jong ka Shri Kamakhya Peetham. Ki dei ki briew kiba kloi ban iarap shibun bad ki bym juh thait ban ai jing shakri. Khlem da don kano kano ruh ka jing artatien nga tyrwa ïa ka jingkloi jong kine ki ar ngut sha ki Hindu kiba wan peit wan jngoh ïa kane ka jaka lehniam kaba kyntang.6
Kat kum ka jingtip ba ai u Khun ksiew jong U Lakshmikanta Panda uba dei ruh u khun jong u Ramdas Panda, U Niranjan Panda; u la ong ba U Swamiji ula sah la kumba lai sngi eiei ha iing jong kine ki para (Shivakanta bad Lakshmikanta).7 Kane ka lah ban long kaba shisha namar kat kum ka riti dustur, kito kiba wan iaid pilgrim ki shait sah haduh lai sngi ha Kamakhya ban pyndep ïa ki rukom leh niam leh rukom.8 U Niranjan panda u ong ruh ba U Swamiji u la wan sha Kamakhya lyngba ka Parbatipur, Amingaon bad Pandughat. Kane ka jing ong jong U Niranjan kam lah ban long satia kaba shisha, namar ka jing bymdon ka lynti rel kaba pura ban pyniasoh ïa ka East Bengal bad ka Asam ha kita ki por. U Swamiji ryngkat bad ki ba haiing jong u kila wan lyngba ka Chandranath shaduh Pandughat (hajan Kamakhya) Da ka kali Um (Steamer), da kaba iaid lyngba ïa shibun ki jaka ba syndah jong ka wah kiba don shaphang sepngi jongka Gauhati.* {Footnote: Ngim lah satia ban lap ïa ki dak ban pyn shisha ba U Swamiji u la wan lyngba ka Parbatipur (East Bengal). Ka Parbatipur ka jngai kumba hynriew phew mer shaphang sepngi jong ka Dhubri, Bad U Swamiji ula wan sha Gauhati lyngba kane ka Phang. Ka long kaba jngai bha na Ka wah Brahmaputra kaba dei ka lynti iaid jong ka Kali um(Steamer) jong u. Watla katta ruh ka Parbatipur kam dei ka jaka kaba la juh tip kum ka jaka Pilgrimage. Tharai ka lah dei ka Pandughat kata ka jaka rung jong U Swamiji sha Kamakhya (Shaphang sepngi jong ka Gauhati). Lada U la leit beit sha central Gauhati ka jaka rung jong u kan lah ban dei ka Sukreshwar Ghat, sha kham shakhmat shaphang Mihngi jong ka Pandughat.} Kat kum ka jingtip jong nga, ka lynti rel kaba nyngkong eh kaba pyniasoh ïa ka Parbatipur(East Bengal) bad ka Dhubri(Assam) la sdang ha ka 1902, Bad la pynjrong shaduh sha Amingaon ha u snem 1907.9 U Niranjan Panda ula pyrkhat tharai ba u Swamiji Ula wan sha Assam da ka Lynti Rel.
Ka long kaba suk eh ban ong ba u Swamiji ula ialam nyngkong eh sha Kamakhya ïa ki ba haiing jong u, khamtam na ka bynta ka kmie jong u. Hynrei ban ong pat ba kila poi mynno hangta ha jaka, ka long kaba eh. Na Pandughat ban poi sha Gauhati la hap iaid lyngba na Kamakhya. Ka shithi kaba u la thoh sha ki shipara ki panda, kaba dei artat tang kawei ka sakhi kaba ngi don, ka lah ban long ba u la thoh ïa ki hadien ba u la poi sha Gauhati. Lada dei ka shithi kaba la thoh na Kamakhya, te u la thoh hi hajrong jongka “kamakhya” lane “Kamakhya Peetham” ha ka jaka ba un thoh “Gauhati”. Ha kawei pat ka liang, ka Kamakhya ka don ha Gauhati. Tharai na kane ka daw ruh u lah ban thoh ha ka shithi “Gauhati”.
Lada ngi ngeit ba u la thoh ïa ka shithi na Kamakhya hi, da kaba thoh Gauhati hajrong jong ka, ngi lah ban ong ba lehse U Swamiji u lah ban poi ha Kamakhya ha ka khatsaw Tarik u Iaiong bad u la sah ha iing ki shipara ki Panda lai sngi bad ha ka khathynniew Tarik u Iaiong u la mih noh sha Gauhati. Ki briew barabor ki shait thoh shithi ha ka sngi ba ki mih na ka jaka ba ki sah, hadien ba ki lah ioh ban mad ïa ka jingleh sbun bad jing iarap na kata ka iing. Ha kane ka rukom ngi ruh ngi tharai ba U Swamiji ruh ula leh kumta hi. Ha u snem 2001, katba ka jing rakhe ïa ka jingdap shispah snem ka jingwan iuhkjat U Swamiji ha Kamakhya Ka dang iaid, ngi iohi ïa ki jingthoh ba la shim na ki shithi jong u kiba la tyngshain ha ki iing.
KA JING LEIT SHA SHILLONG
Hadien ba la sah bad la ai jingkren ha Gauhati kumba lai ne saw sngi, ha kaba la suba ba u la sah bad u wei u Brahmin uba kyrteng u Padmanath Bhattacharya u ba la tip ruh kum u Padmanath Saraswati, U Swamiji la mih noh ban leit sha Shillong ha ryngkat ka met kaba shitom. U Rai Saheb Kailash Chandra Das bad U Jatindra Nath Basu, kila wan ialam ïa U Swamiji sha Shillong ha ryngkat bad ki nongbud bad ki tiar ki tar jong u. Ha ryngkat Ka jing jngai kaba la don la kumba Hynriewphew saw mer lane shispah ar kilometers eiei. Ka la shim por ïa ki kumba ar sngi ban poi sha Shillong da ki kali kulai, bad kila ïa sah miet sha rud surok da kaba shna da ki iing trep ba shipor. U Kailash Chandra Das bad U Jatindra Nath Basu kila shu ïa iaid kjat narud-narud ka kali kulai naduh Gauhati shaduh sha Shillong. U Rai Saheb Kailash u la pdiang sngewbha ïa U Swamiji ha ka iing jong u kaba don ha Laban, baroh ki jait bynriew Bengali kiba sah marjan bad ki paralok jong u, kila ïa sah lang hangtei baroh ki por ba u dang don ha Shillong.10
Kat kum katei ka jingkdew haneng ngi lah ban ong ba U Swamiji u la wan poi ha ka 23 Tarik u Iaiong ha sor Shillong. Ka la long kaba eh bha ban pyrkhat ba kila lah ban poi Shillong tang hapoh ar sngi ha ryngkat ki ar ngut ki nong ialam ba shu iaid kjat bad ruh ka kali kulai kaba kit ïa ki kynthei bad U Swami Vivekanand uba don hapdeng ka met kaba tlot. Halor ka lynti kaba kiew lum bad ruh ki kulai kiba donkam shongthait manla ka por lane ba hap bujli kulai naka por shaka por. Tharai lai sngi ka la long kaba sngew dei eh ban shim por ïa ki ba kin poi sha Shillong. Watla katta ruh U Swamiji ula ioh teng ban mad, ban iaid kum kine ki jait lynti balong lum da ka kali kulai kaba la tip kyrteng kum ka ‘Deligences’, ha ka por ba u don sha Switzerland ha u snem 1896.
Ha ka kot ba la thoh da u Prof. Shyamadas Bhattacharya (1931-2017) kaba kyrteng ‘Shillonger Bangalee’ lane ‘Ki Bengali Ha Shillong’ *{Footnote: U prof Shyamadas Bhattacharya u dei u nonghikai History ba la shongthait, ha Lady Kean college kaba don ha Shillong naduh u snem 1956 haduh 1991. U dei u nongthoh, Nonghikai bad u briew u ba ieid bha iala ki riti-dustur bad u ba don burom bha. U dei ruh U ba la ioh pdiang ïa ka khusnam na ka Sorkar India, ka “Bharat Jyoti” ha u snem 2001, na ka bynta ka jingnoh synniang bapher-bapher jong u ha kiba bun rukom na bynta ka roi ka par jong ka Jylla Meghalaya baroh kawei.} Ngi lah ban shem ïa ka jingthoh shaphang ka jingiaid lynti jong U Swamiji na Gauhati sha Shillong.11 Ha ka jingthoh kaba u la ai kyrteng ka “Shillong pahare Swami Vivekananda” lane “ U Swami Vivekananda ha U lum shyllong”, U professor u la pynphuh rong da la ki kyntien ïa ki jingshisha ha kaba u thoh shaphang kane ka jing iaid lynti jong u Swamiji, kane ka rukom thoh jong une u nongthoh ka la pynlong ka jingeh ïa ngi ban pyn iapher ïa ka jingshisha bad ki rong ba u bet ha ki jingthoh jong u ban pyn sngew tynnad ïa ki nongpule. Ka la long ruh kaba sniewbok ïa ngi namar ba u ne u nongthoh u khlem lah iathuh eiei shaphang ki tyllong jingtip jong u kiba u la thoh ha kane ka kot, hynrei u la shu thoh kyllum lang ha kaba kut jong kane ka kot, tang ïa ki kyrteng jong ki kot bapher-bapher kiba u la pule khnang ban ioh jingtip ban thoh shaphang kane ka kot. Kane ka la wahrah ka jing eh ïa kito ki nongpule kiba kwah ban tip bniah ban pyn iasoh ïa ki jingthoh jong u bad ki tyllong jingtip ba u ioh. Watla katta ruh kine ki jingthoh jong une u nongthoh kila iarap shibun ban ai ïa ki jing donkam kiba lah ban pyniasoh lang bad kiwei pat ki jingtip kiba la don lypa, khnang ban shna biang ïa ka jingiathuh khana kaba lah ban long kham shajan ïa ka jing shihsha. (Lehse une u nongthoh u la thoh lane pynbeit pynbiang ïa kine ki jingthoh jong u hadien u snem 1997, namar une u nongthoh ula jer kyrteng napdeng ki tyllong jingtip ba u shim jingiarap, ïa ka Diamond Jubilee Souvenir jong ka Shillong Ramakrishna Mission kaba la rakhe ha u snem 1997. Ka kot jingthoh shaphang kane ka jingrakhe la pynmih ha u snem 2004).
Ngin shu ngeit ba Ka kmie jong U Swamiji ryngkat bad ki saw ngut ki ba haiing jong u ruh kila sah lang bad u shi lynter katba u dang don ha kane ka jaka, watla khlem don kaei-kaei ruh ka jing pynshisha kaba lah ban batai shai shaphang kane ka jing sahlang jong ka kmie bad ki ba haiing jong u. U prof. Bhattacharya u la thoh tang shaphang kawei ka kali kulai kaba la pyndon kam ban kit ïa U Swamiji bad ar ngut ki nong synran kiba la ïa wan poi lang sha Shillong. Lada shim ïa kane kum ka jingshisha, te kita ki ar ngut ki nong synran kilah ban dei U Swami Sadananda bad U Swami Nityananda (Nitai) lane U Swami Nirbhayananda (Kanai). Watla katta ruh ka jingthoh shaphang ka Jingim jong u Swamiji ka kdew ba “U Swamiji ha ryngkat U Swami Sadananda, ka kmie jong u, ka para jong u, ka aunty jong u bad ka lok jong u Ramadas kila wan phai na Shillong sha Calcutta ha ka 12 tarik u Jymmang.”12 Lada kine ki longkmie kim shym la don ryngkat bad U Swamiji ha Shillong, te kila ïa leit shaei baroh shi katta ki por? Kat kum ka jingtip ba la ioh na ka khun jong u Rai Saheb Kailash Chandra Das, ka Dipanjali Majumdar, ka la iathuh ba; “U Rai Saheb Kailash Chandra Das Bad U Jatindra Nath Basu kila wan ialam ïa U Swamiji bad kiba bud ïa u sha Shillong”, hynrei kam shym la iathuh ba kidei mano kita kiba la wan bud ïa U Swamiji sha Shillong.13 Kat kum ki jingtip ba la ioh lum shaphang ka jing leit iaid U Swamiji sha East Bengal bad sha Assam, Halor ka bynta kaba u Swamiji u la leit ban pyndep ïa kata ka jing iaid “Pilgrimage ba pura” na bynta jong ki, ka la thoh khyndiat eh shaphang ka kmie bad ki ba haiing jong u.
Ka jingthoh jong U prof. Bhattacharya shaphang ka jing iaid lynti U Swamiji ka kdew ïa ngi ba U Swamiji ryngkat bad ki kynhun jong u, kila wan synran da uwei u Ophisar Phareng uba Kyrteng U Mr. Norton. Bad ba kila sahmiet shimiet ha kawei ka shnong Umiam kaba jngai kumba khatar mile eiei na Shillong. Tharai, kala jia ba U Chief Commissioner ka Assam ha kata ka por u Sir Henry Cotton, U la iawer ïa U Swamiji ba un wan long u Guest jong u sha Shillong, ba un wan ban ioh biang ïa ka jingkoit ka jingkhiah kaba pura jong ka met jong u ha Shillong. Ka dei artat halor ka hukum jong une u Sir Henry Cotton ba u Mr. Norton ula wan ban synran ïa U Swamiji sha shillong. U Swamiji U la ai khublei ïa ka jingkhot sngewbha jong u Sir Henry Cotton, bad u la ong ruh ba ki briew jong u kila pynkhreh lypa na bynta ka jing wan sah jong u sha Shillong.14
HA SHILLONG BAD KI NONG SHILLONG
Kat kum ka jingthoh jong u Prof. Bhattacharya, la don bun bha ki briew kiba la wan ban ïa kynduh ïa U Swamiji ynda u la poi ha Shillong, ha Laban ha ka iing jong u Rai Saheb Kailash Chandra. U la thoh ruh ïa ka jing don ryngkat u Deputy Commissioner U Capt. Herbert hangta ha iing, khnang ban pynbeit bad ban khmih ïa ka jing bun ki paidbah kiba la wan ban ialum ban iohi ïa U Swami Vivekananda. U capt. Herbert u la iathuh ïa U Swamiji ba u Doctor Civil Surgeon un sa wan ban peit ïa u ha ka por mynsngi bad ba u Sir Henry Cotton pat un sa wan ban ïa kynduh ïa u ha ka step ka ban wan.15 Kat kum ka FIBIS (Families in British India Society) kaba don ha London, U capt. Herbert, I.C.S., U dei u Deputy Commissioner jong ka Shillong ha kata ka por. U ta pat u Doctor Civil Surgeon, Uba u Sir Cotton ula bthah ïa u ban sumar ïa U Swamiji, La tip kyrteng kum U Major Robert Neil Campbell, U ba dei ruh u Civil Surgeon jongka Shillong naduh u snem 1896-1897 haduh 1906; U la bat ïa kane ka kam naduh u snem 1897 ha ka por ba u la wan u jumai ba radbah ha Shillong (Assam) ha u snem 1897. 16
Katto katne ki riew rangbah kiba la ïa don ryngkat lang ha kata ka sngi ban pdiang burom ïa U Swamiji ki dei, U Rai Bahadur Sadaya Charan Das, U Rai Saheb Prasanna Kumar Bhattacharya, U Upendranath Kanjilal, U Bishnu Prasad Barua Bad U Munsi Mohammed Amatullah. Tharai U Swamiji u la don ki jing ïa kren bad kine ki riew rangbah namar ba, ha ka step kaba bud kine ki riew rangbah kila ïa poi biang ban ïa kynduh bad U Swamiji. U Hormurai Diengdoh, u dei u wei na kine ki nong wan kynduh bad U Swamiji. Kine ki riew rangbah kiba wan ban ïa kynduh bad U Swamiji kidei kiba trei na bynta ka Imlang-Sahlang lane ki kam kiba iadei bad ki kam niam. U Rai Bahadur Charan Das ha kata ka por u dei u Secretary jong ka Brahmo Samaj kaba don ha Police Bazaar.
U Sir Henry (John Stedman) Cotton(1845-1915) u ba dei U Chief Commissioner jong ka Assam, bad ka Office Jong u ka don ha Shillong ha kata ka por. Ïa une u saheb la kha ha South India ha ki kmie-ki kpa kiba la wan long briew ha india hi (Indian-Born British Parents). Hynrei u la pyndep ïa ki jingpule jong u naduh Elementary haduh ba un dep ïa ka jing pule Indian Civil Service Examination na England. U la sdang trei naduh u snem 1867 ha kylleng ki jaka jong ka Bengal ryngkat bad ka Calcutta. Naduh u snem 1896 pat une u saheb ula wan trei noh ha Shillong bad U la trei ha ka kyrdan kum u Chief Commissioner haduh u snem 1902. Namar ka jingdon mynsiem sngewlem jong u ïa ka jing ialeh laitluid jong ka Ri India, la jied ïa u ba un long kum u President jong ka Indian National Congress ha u snem 1904. Hadien nangta ula leit phai biang sha England bad ula long u dkhot jong ka House Of Commons.
U Sir Henry u la thoh kawei ka kot kum ka dak jong ka jing sah kynmaw ïa ka Ri India, kaba u la ai kyrteng, ka “Indian and Home Memories”, kaba la pynmih ha u snem 1911. U la thoh-“Sha ka Ri India kaba nga la ai ka jingshakri, ka jingim samla bad jingim rangbah jong nga. Nga dap da ka jing babe bad jingsahnud kaba jurbha. Hadien ka jing pynkut noh ïa ka jing shakri jong nga kaba la kot kumba laiphew san snem eiei.” 20
U la thoh shibun shaphang ka jingwan jumai bah ha u snem 1897 ha Assam, ha kaba, ma u bad la i kurim kila shu ialait salit na kane ka jingwan u jumai bah. Tangba halor ka jing lyngngoh, shaphang ka jingwan iuhkjat jong U Swami Vivekananda pat u khlem la thoh eiei ruh em. Ha kane ka kot jong u, u la buh khnang kawei ka Lynnong kaba kyrteng “Men I have Known”, ha kaba u la thoh ïa shibun ki kyrteng ki riew donnam donburom jong ka Ri kiba u la iashem, ïa khana ha kipor ba u dang don ha India. Napdeng kita, U Bunkim Chunder Dutt, Robindro Nath Tagore, Arabindo Ghose, Mohendra Lal Sircar, Keshub Chunder Sen, Romesh Chunder Dutt bad kiwei de ki riew donnam, tangba u khlem la thoh pat ïa ka kyrteng U Swami Vivekananda. Kane ka la long kaba pynlyngngoh bad kaba pyn kyllain jingmut bha bad kaba pyn sngewsih bha ïa ngi. Kane harum ka dei ka jingthoh naka kot ba la thoh shaphang ka jingim jong U Swamiji, kaba batai shaphang ka jing ïa kynduh jong u bad u Sir Henry:
“U la juh ioh sngew shibun bah shaphang U Swami Vivekananda bad u la kwah eh ruh ban ioh iakynduh bad u. Halor ka jing kyrpad jong u hi ba U Swamiji u la ai ka jingkren ha khmat ki ophisar bilat bad ruh kiwei pat ki kynhun nong India. U Sir Henry Cotton, uba la sngewtynnad eh iaki jingkren U Swamiji, u la iakynduh bad U Swamiji bad kila ïa kren bad pyllut por ban ïa kren shaphang ka Ri India bad ki jingeh jong ka kum ka ri baroh kawei. Haba u iohi ba U Swamiji u khlem da sngew khlain, ula bthah ïa u Doctor Civil Surgeon ba un ai ki jingiarap ban sumar bad ban pynbiang katba lah ïa ki dawai kiba iadei bad ka jingpang jong U Swamiji. Katba U Swamiji u dang don, une u Chief Commissioner ula phah kylli man la ka sngi ïa ka jinglong-jingman jong ka koit ka khiah jong U Swamiji. U Swamiji u kren shaphang jong u kum u briew uba sngewthuh ïa ka ri India bad ïa ki jingeh jongka kumka ri, u ba don ka jingsngew ban trei na bynta ka jingbha bad jingroi jingpar jong ka India kum ka ri baroh kawei. U la long u briew u ba donhok ban ioh ïa ka jingieid jong ki nong India kumba ki ieid iakiwei.” 21
Une u Sir Henry u la long u briew uba don jing sngew synei ïa ka jingbha jong ka ri India bad ïa ka jing ieid ri jong ki nong India, bad U Swamiji u la shem ba une u ophisar u don ki shkor kiba kloi ban sngap bad ba burom ïa ki jingkren kiba iadei bad ka hok. Lehse kila ïa kren daka ktien Bengali namar une u Sir Henry u la long uba nangbha ban kren bad ban pule ruh iaka ktien Bengali.22 U Swamiji bad u Sir Henry ki ïa don ha kajuh ka madan ha ki ba bun ki liang. Baroh arngut hi ki ïa don kane ka jing pyrkhat ba ka jingpule kadei kawei ka phang kaba kordor tam. Ka Cotton College kaba don ha Gauhati, kaba la long ruh ka college kaba la rim tam napdeng ki college kiba don ha katei ka thain shatei lammihngi ka ri India (Norhtheast India), la seng da une hi u Sir Cotton ha u snem 1901. Kane ka college ka la ioh ïa ka kyrdan University (Cotton University) ha u snem 2017. U Sir Henry u la wan iakynduh bad U Swamiji ha ka Iing ba don ha Laban; u ju kylli khubor ruh manla ka sngi shaphang ka jingkoit jingkhiah jong U Swamiji.
The English version of the present Article can be found in
https://unknownsylheti.com/2021/03/17/swami-vivekanandas-visit-to-shillong/

Ehsing Khiewtam: Author, Poet, Senior Research fellow, Hindi Dept, NEHU

Back to Autumn 2021