ka ba bteng

Kynrad bad u Nongbud
Rymphang 1882
“Te, phi dei ban pyrsad-pyntieng ïa ki riewsniew. Phi dei ban pyntieng ïa ki lym kumta kin pyn-mynsaw ïa phi. Hynrei phim dei ban puh pyn-mynsaw ïa ki, ym dei ban mymong ïa kiwei pat.”
“Ha kane ka jingpynlong jong u Blei, don bunjait bun rukom kiei kiei: Ki briew, ki mrad ki mreng, ki dieng ki siej, ki jingthung-jingtep. Napdeng ki kynja mrad don katto katne kiba bha bad kiba sniew. Ki don ki mrad kiba i-shyrkhei kum u khla. Don ki dieng kiba sei bad pynmih ki soh kiba thiang kum ka um ngap bad kiwei pat kiba long bih haduh katta katta. Kumjuh, hapdeng ki bynriew bapher, don kiba bha bad kiba sniew, kiba khuid bad ki bym khuid. Don katto katne kiba aitilut ïalade ha u Blei bad kiwei pat kiba shah teh ha ka jingim pyrthei.
“Lah ban pyn-kyrdan ïa ki briew ha ki saw-kyrdan: Kito kiba shah teh ha ka jingsngewbha jong ka pyrthei, kiba wad blei ha ka jingim laitluid, kiba la laitluid bad ki bym don jingshahteh.”
“Napdeng ki bym don jingshah teh ei ei, ngi lah ban ñiew ïa ki, ki riewkhuid ne ki riewblei kum u Narada. Ki im ha ka pyrthei na ka bynta ka bha ka miat jong kiwei, ban hikai ïa ki briew sha ka hok bad ka jingshisha ba kynja-mynsiem.”
“Kito kiba im ha ka jingshahteh, ki la ngam ha ka jingim sngewbha pyrthei bad ka jingklet noh ïa u Blei. Ym da kaba bakla ban kum pyrkhat shaphang u Blei.”
“ Kito kiba wad jinglaitluid hadien ba ki la ïoh ïa ka jinglaitluid na ka jingim bakynja-pyrthei, ki kwah ban pyn-laitluid ïalade na ka jingshahteh ha ka pyrthei. Don katto katne kiba jop bad kiwei pat kim lah.”
“Ki mynsiem ba la laitluid, kum ka jingim ki sadhu bad ki riew-wadblei ba la aitilut, kim shah teh ne shah khring ha ka jingim pyrthei, ha ka kynthei bad ka ksiar.” Ki jingmut jingpyrkhat jong ki, ki laitluid na ka jinglong-jingim pyrthei. Nalorkata, barabor ki ngam ha ka jingpuson blei ha ki slakjat syntiew Lotus jong u Blei.
“Shu ong noh, lada ïa ka pung la ker da ka jar ban tong dohkha. Don ki dohkha kiba sianti haduh katta kata ba kim ju ngat ha ka jar. Ki long kum kito kiba la laitluid jynduh. Hynrei bun na ki dohkha kiba la ngat ha ka jar. Don napdeng jong ki, kiba pyrshang ban pynlait ïalade na ka, bad ki long kum kito kiba wad ïa ka jinglaitluid. Hynrei ym baroh ki dohkha kiba ïaleh ban lait kin lait. Khyndiat eh kiba ryngkang shabar ka jar, da kaba kynthih sha jrong um. Ba kumta, ki nongtong dohkha kin pyrta, ‘Peit’ kato ka dohkha ba heh ka la lait. Hynrei bun bah na ki dohkha ba la ngat kim lah lait shuh, hynrei ba kin ïaleh pyrshah ban lait nangta. Ha kawei pat ka liang, ki ngam hapoh ktieh lem bad ka jar ha ki shyntur jong ki pat bad ki dem lyngngai hangta, ha ki jingpyrkhat. ‘Ngim dei ban tieng ei ei shuh, ngi la lait lut na ki jingma hangne.’ Hynrei, kiba pli, kim poi pyrkhat ei ei ba ki nongtong dohkha kin tan lang ïa ki hapoh ka jar. Kine ki long kum kito ki briew kiba la shah teh ha ka jingim-pyrthei.
“Ki mynsiem ba la shah teh ki la shah teh ha ka pyrthei da ka jingkhring ha ka kynthei bad ka ksiar. Ki la shah teh bad kti bad kjat. Da kaba pyrkhat ba ‘ka kynthei bad ka ksiar’ kin ai jingsuk-jingkmen bad jingïada ïa ki, kim sngewthuh ba kan ïalam ïa ki sha ka jingjot. Haba u briew u la shahteh kumta ïalade ha ka pyrthei, u la long kum ban sa ïap noh, ka tnga la jong ka ong ïa u, ‘Phi la jan leit, hynrei aïu phi la leh na bynta jong nga? ‘Shuh shuh, la katta ruh u la shu shah khring ha kiei kiei ki jong ka pyrthei, ba haba u ïohi ïa ka jingtyngshaiñ ka sharak, u ong! ‘Pyndum kato ka jingshai. Phi la thang pynheh eh ïa ka.’ Bad ma u pat ha tmier jingiap.
“Ka mynsiem ba la shah teh te ka la shah teh kam ju pyrkhat shuh ïa u Blei. Lada ki ïoh ban ïa kyrsum ha ka jingsngewbha pyrthei, kin pyngngam ïalade ha ki jinglorni jaipdeh bad ki khana jler suda, ne kin pynbunkam ha ki jingtrei bym lar kam. Lada phi kwah kylli ïa uwei na ki ïa ka daw, u jubab kumne, Oh! Ngam lah ban shu shong khop, kumta nga shu shna ka jingker. Haba ka por ka ban khia ha kti jong ki te ki sdang sa ka jingïakhalai.”
La don ka jingsngap jar hapoh kamra.
U Nongbud: “Babu, ym don jingïarap ei ei ïa uba kum uta u riew-pyrthei?”
U Kynrad: Da shisha, ka don. Na ka por sha ka por, dei ban im ka jingim ryngkat-ryngkat bad ki briew bakhuid bad na ka por sha ka por dei ban leit sha ka jaka ba kynjah ban shong puson ïa u Blei. Nangta shuh shuh, u dei ban pyrshang ban pyniapher bad duwai ha u Blei. “Ai ïa nga ka jingngeit bad ka jingshaniah.” Shisien ba u briew u la don ka jingngeit te u la ïoh pdiang lut nadong-shadong. Ym don ka ban kham khraw ban ïa ka jingngeit.

(Ha u Kedar)”Phi la dei ban iohsngew shaphang ka bor jingkhlaiñ bakhraw jong ka jingngeit. La ong ha ka khana puriskam ba u Rama uba long ma u hi u Blei – uba long uba lahduh naduh-haduh – u la dei ban tei ïa ka jingkieng lyngba ka duriaw bah sha Ceylon. Hynrei u Hanuman, uba aitilut ha ka kyrteng u Rama, u lah ban kam ïa ka duriaw na shiliang sha shiliang tang shisien kam. Ym da donkam ban shna jingkieng ei ei(baroh ki ïarkhie).
“Shisien la don uwei u briew uba la mut ban ïaid lyngba ïa ka duriaw. U Bibhishana u la thoh ïa ka kyrteng jong u Rama ha kawei ka sla-dieng, u la teh ha kawei ka tduh jong uwei u briew uba phong ïa kata ka jaiñ, bad u la ong ïa u. “Wat tieng. Don ka jingngeit bad ïaid halor ka um. Hynrei khmih shane – ha kano ma ka khyllipmat ba phi duh ïa ka jingngeit te phin ngam jyllop.” Te, uta u briew u la sdang ïaid da kaba suk halor um. Shen shen, u la don ka jingpynshoi kaba jur ban ïohi aïu lateh ha tduh ka jaiñ ba u phong. U la plied ïa ka bad u la shem tang ka sla-dieng lem bad ka kyrteng jong u Rama ba la thoh halor jong ka. Kaei kane? U la pyrkhat. “Tang ka kyrteng u Rama!” Mar shu wan ka jingartatien ha ka jingmut-jingpyrkhat u la ngam jyllop hapoh um.

“Lada u briew u don ka jingngeit ha u Blei, te watla u la leh pap katno katno ruh – kum kaba pynïap ïa ka masi, u brahmin ne ka kynthei – te da shisha un ïoh lait lyngba ka jingngeit jong u. To ai ba un kynnoh ïa ka kyrteng u Blei. ‘Oh Kynrad, ngan ym mlien shuh kum kata ka jingmlien bad um dei ban sheptieng ei ei shuh.
Haba u la kren ïa kane, u Kynrad u la rwai:
Tang lada nga lah ban khlad noh syndon da kaba ïai khot ïa kyrteng ka Mei Durga,
Te kumno Men ym lah, ko ba la kyrkhu,
Daba snoh na nga ba la pynlait im,
Haduh katno la nga long uba la jot-la pra
Nga lah ban long ba la ïoh dih tuh ïa ka kyiad, ne pynïap ïa i khyllung bym pat kha,
Ne ba la pynïap ïa ka kynthei ne ïa ka masi
Ne watla pynlong ka daw ka jingpynïap ïa u brahmin
Hynrei, watla baroh ka long kaba shisha.
Kane kam lah ban pynsngew pisa jingmut ei ei ïa nga
Naba lyngba ka bor ka kyrteng ba thiang jong Me,
Ka mynsiem ba la jot jong nga ka ïai ai mynsiem
Wat ha ka kyrdan jinglong riew bashisha (Brahman).
Da kaba kdew ha u Narendra, u Kynrad u la ong: “Phi ïohi baroh ïa une u khynnah. U pynpaw ha kane ka rukom hangne. U khynnah runar ruh u i kumba uba jemnud eh haba u don lem bad la u kpa. Hynrei u long da uwei pat u khynnah haba u tem ïa ka jingduwai lehniam kyrpad (chandri). U Narendra bad ki briew kiba kum kine ki jinglong ki dei na ka kyrdan kiba laitluid khlem pud. Kim ju shah teh ha ka jingim-pyrthei. Haba ki la kham rangbah ha ka rta ki sngewthuh ïa ka jingkyrsiew mynsiem ba na shapoh la ka dohnud bad shem beit beit ïa ka lynti sha u Blei. Ki wan long briew sha kane ka pyrthei tang ban ïoh hikai ïa kiwei pat. Kim ju pyrkhat ei ei shaphang ka pyrthei. Kim ju shahteh ne shah khring ha ‘ka kynthei bad ka ksiar.’
“Ki jaitbynriew vedas ki kren shaphang ka sim homa. Ka im hajrong eh jong ka sahit bneng bad hangta ka kha pylleng. Mar ïa kha, ka pylleng ka hap noh, hynrei naba ka hap na suiñbneng kaba jrong haduh katta katta ka shimpor bun bun sngi. Ha ka por ba hap kumta, ka puh artad bad i khun sim i hap. Haba hap kumta i khun sim i plied la ki khmat, i pynmih ki thapniang. Mar shu plied la ki khmat, i sngewthuh ba i hap bad ïai hap kumta bad ba in phret lyngkhot-lyngkhai da i hap ha khyndew. Ba kumta, shisyndon i her shalor sha ka kmie kaba don ha suiñbneng.”
“Hamar kata ka por u Narendra u la mih noh na kamra. U kedar, u Prankrishna, u M bad bun kiwei pat ki la ïa don hangta.
U Kynrad: “Phi ïohi, u Narendra u tbit haduh katta katta ha ka jingrwai, ka tem jingtem, ha ka jingpule bad ka kiei kiei baroh. Ha kawei pat ka sngi, u la don ka jingïatainia lem bad u Kedar bad u la tar lyngkhot lyngkhaï ïa ki jingwohnia-woh daw (baroh ki ïarkhie).
(Ha u M): Don kano kano ka kot phareng kaba kdew ïa ka jingwohnia-wohdaw?”
M: “Hooid, babu, ka don. La khot ïa ka, ka kot Logic.”
U Kynrad: “Ïathuh ïa nga, ka ong kumno.”
M: U la lyng-a jingmut. U la ong: “Shi bynta na ka kot ka kdew shaphang kaba ïadei salonsar sha kaba ïadei kyrpang. Kum ka nuksa: Baroh ki briew kim im sah. Ki riewstad ki dei ki briew. Namarkata, ki riewstad kim im sah. Sa shi bynta pat, ka kdew shaphang ki jingmut-jingpyrkhat kat kum ki daw ba dei ban long na kiba ïa dei kyrpang sha kaba ïa dei salonsar. Kum ka nuksa: Kane ka tyngab kaba ïong. Kato ka tyngab ka long kaba ïong. Namarkata, baroh ki tyngab ki long kiba ïong. Hynrei ka lah ban don ka jingbakla ban pynkut ha kane ka rukom, naba ynda haba wad bniah bha lah ban shem ba don ka tyngab lieh ha katto katne ki ri. Ka don sa kawei pat ka jingpynshai: Lada don u slap, la dei de ban don u lyoh. Namarkata, ïa u slap la pynlong na u lyoh. Lah ban long ruh sa kawei pat ka nuksa: Une u briew u don 32 tylli ki bniat, Utai u briew u don 32 tylli ki bniat. Baroh ki briew ngi ïohi ki don 32 tylli ki bniat. Namarkata, ki briew ki don 32 tylli ki bniat. Ka kot Logic ka kdew ïa kum kita ki bynta kiba thew ha ka jinglong salonsar na ka jinglong ba kyrpang (induction) bad ka rukom wad jingtip ba bniah na ka jinglong salonsar sha ka raikut ba kyrpang (deduction).
U Ramakrishna um ju kham ïoh sngew koit ïa kum kine ki ktien bad kyntien. Haba u shah shkor ïa ki u dum ka buit. Ba kumta ka jingïatainia kam shym la bteng slem.

सविता दास सवि

Power of Now:
is a A clock made of acrylic paintings on 2-inch wide wood slices. The clock begins with dawn, goes to noon, then to dusk and into the night. Only to begin again the next day.
And in the middle are the eyes of Mother Kali, eternally reminding us that time only exists in the present moment.

“Na khap rithor ki khlaw barben
      Ban peit I kumba shong laren
Hangta weibriew b’u iaid khlem sangeh
      Sharak ha kti sawdong u tbeh
                Ki sngi, ki bnai, ki snem ki ïaid
                     Sharak jingshai nangïai thaba
                Kumba ka long ka paw mynta
                    Jah jar jingdum ki khlaw synïa.”

Kine ki dei ki symboh kyntien ba la ring dur ïa Ka Ramakrishna Mission Higher Secondary School Sohbar, ïa kaba la tip mynshuwa eh kum ka New India School, Sohbar. Ïa kane ka skul la seng da uwei u riewshimet na Sylhet ïa u ba baroh kila tip kum u Babu Tarani K’ Purkayastha. La pynshlur ïa une u Babu da u Swami Saradesanandaji Maharaj u ba la long u Secretary ka Ramakrishna Mission ha Sylhet ha kata ka por.

Shuwa ba ngan pashat katto katne ki jingtip shaphang kane ka skul, nga la leit ban ïakynduh ia ki katto katne ki riewtymmen kiba la long tang ki khynnah skul jong kane ka skul, ban kham ioh jingtip shuh shuh. Kita ki riewtymmen ki dei I Kong Mridulla Shullai (85 snem ka rta), Kong Sumitra Shullai (68snem ka rta) kiba dei ruh ki nonghikai jong kane ka skul, Kong Phortimai Tangdhara (90snem ka rta), Kong Himani Syiemlieh (87snem ka rta)  kiba long ki khynnah skul jong kane ka skul. Nga la wad jingmut na ki da kaba kylli ïa ki katto katne ki jingkylli.

   1.         Mynno bad ha ka snem aiu phi la rung skul?

   2.         Kumno ka long ka skul ha ka por jongki?

   3.         La ki kynmaw ne em ïa kino kino ki Maharaj ba don ha kata ka por?

   4.         La ki sngew tynnad ne em ba u nongseng u la aiti ïa kane ka skul sha ka   Ramakrishna Mission Sohra?

   5.         Kaei ka jingkylla ba phi ïohi mynta ha kaba ïadei bad ka skul?

Bun na ki ki bym kynmaw shuh ïa ka snem ba ki la leit skul, tang kaei kaba ki kynmaw bha ka long ba ki sngewtynnad palat ïa ka skul, nalor ki subjeks ba ki pule don ka jinghikai suhjaiñ (Tailoring), weaving, knitting, gardening bad ki da don ka Period(ka por) ba kyrpang ïa kine baroh. Tang la dep ïa ka klas kaba hynriew ki hap ban ïarap hikai ïa ki khynnah rit (Primary section) namar ba ha kata ka por duna palat ki nonghikai.

Nga la ioh lum jingtip na ki ba U Babu Tarani u la long u briew u ba kitkhia ïa la ka kam, naduh ba u dang seng ïa ka skul u la shim khia dalade ban hikai bha ïa ki khynnah bad mynmiet pat u khot ïa ki riewkynthei bad shynrang ban hikai thoh kyrteng ïa ki. U la long u briew u ba ïohi jngai, u im ka jingim kaba dap da ki jingeh suda hynrei um shym la kyrtiang dien bad pyndep ïa la ki kam ban shakri hok ïa u paid nongshong shnong. Dei ma u uba la ïaleh shitom lang ban wanrah ïa ka ding electricity, ban shna ïa ka Approached Road na lad Sohbar haduh Sohbar, ban wanrah ïa ka Landline bad Post Office ha shnong Sohbar.

Ïa ka skul la aiti noh da une u nongseng sha Ka Ramakrishna Mission Sohra ha ka por jong U Swami Suddhanodhananda Maharaj na ka bynta ban pyniaid beit bad na ka bynta ban kyntiew shuh shuh ïa ka pule dangle. Kine ki riewtymmen ruh ki la pynpaw ïa ka jingsngewtynnad palat ba une U Babu u la leh ïa kaba dei eh . Ki la ong ba u bud bha ïa ki jinghikai U Swami Vivekananda “Arise, Awake and not stop till the goal is reached.”

Kumba ka paw mynta, kane ka skul ka la kiew sha ka Higher Secondary Level bad ka la ïarap shibun eh ïa ki nongshong shnong bad ki Marjan shnong namar bun na ki iing kiba duk kin ym ioh ban phah skul shabar ne sha sor kumta ki la hap ban pyndep noh shiteng.

Ka shnong Sohbar ka la paw bha ka kyrteng na ka jingdon jong kane ka skul. Ka la long ka jingsngew nguh kaba khraw ïa Ka Ramakrishna Mission namar da ka jingwan shimti jong ka, ka pule puthi ka la nang kiew, ki khynnah skul ki la nang bun, la buh ïa ki skul bus ban kit ïa ki khynnah skul na ki shnong ba Marjan kiba wan pule ha kane ka skul. La don ka hostel kynthei bad bun ki khynnah na kylleng ka jylla kum na Manipur, Mizoram bad West Bengal ki wan ban pule ha kane ka skul.

Ka Ramakrishna Mission Higher Secondary School Sohbar ka la wanrah jingshai ïa kane ka jaka bad rat dyngkhong ïa ka jingdum.  Ym don shuh ki Longiing ki bym nang thoh ia u A u B namar kane ka skul ka sam ïa ki uniforms bad ki kot pule khnang ban ïarap ïa ki longing kiba duk. Ka la long ka jingkyrkhu kaba khraw ïa kane ka thain baroh kawei.

Ka phang kaba une u nongseng u la mait bad prat lynti marwei ha kaba la sdang kala kylla long mynta ka par ki Mawlynnai bad Mawkordor (Pearl of Wisdom) ban pynmih ïa ki khun ka ri kiba nang bastad ban tei ïa la ka Ri bad ka Jaitbynriew, hapoh ka jingshakri barhem jong Ka Ramakrishna Mission. U Tarani K’ Purkayastha u la long u ba ieit poetry bha, u ju kren sha ki briew ïa ki laiñ, “ Lead Kindly Light, Amid the encircling gloom” ia kiba sot na ka poetry jong u “John Henry Newman” kumta ka urlong shisha.

Kyrmen kane ka skul kan nang kiew shaphrang ha ka jingpyniaid jong ka Ramakrishna Mission.

Ka ba bteng

U Bhima bad Duryodhana ki long kiba pnah bad khiain bha ha kaba talain ïa ka gada ban ïada ne ban ïa tur. U Aswathama u dei uba pnah bha ha baroh ki tiar ïaleh ne ha ka waitlam. Hynrei ym don uba kham jur ban ïa u Yudhisthira kum u nongialeh bad ka ñiah artad ïa ka kali. Ynda la biang bha ka ïa, u Drona u la leit ong ïa u Syiem Dhritrashtra, “Ki khun jongphi ki la pyndep ïa ki jinghikai jong ki baroh. Ym don eiei ba kim shym la shah hikai. Ngi dei mynta ban pynbeit ka jingpyni sap ka jingstad jong ki. To ngin ïa pynlong ka jingialang shongkun ha kaba ki paidlang kin ïoh wan peit.”

Ha kawei ka madan baheh, ïa ki jaka shong bad ki jaka kyrpang la shna na ka bynta u paid nongpeit kai ha ka jaka baheh bha. U Syiem ruh bad ki khun ki tnga jong u ki la ïa shong ha ki jaka kyrpang. Napdeng bun kita, don ruh ki khun syiem na kylleng kiba la wan. Ha kaba khatduh, u Drona u la rung, u da riam da ki jaiñ lieh suda. Hangta u sa pynbna bad pynithuh uwei pa uwei u khynnah jong u da kaba batai baroh ïa ki jingleh jingkam jong ki uwei pa uwei. U Nongsynran pat uba kyrteng u Sanjaya u shong hajan u Dhritarashtra u nang ïathuh bad nang batai ter ter katba u ïohi hangta ha madan, u la pyrta pynbna, “Te mynta ko paidbah baroh, kine ki ‘rangdajied, ki la wan rung mynta. Phi ïohi ïa u Yudhistira, uba shong halor u kulai uba ïalam ïa kiwei pat ki para. Peit bba baroh ki para jong u ki ïa mih ki da ïarung bad pynbiang ïalade kat kum ki kyrdan bad ki rta. Peit mynta, ki dang rung bad ki tiar ïaieh ba ki ju sngewtynnad bad ki da ïa pyni artad ïa ka buit bad sap ha la ki tiar. Wow ka jingitynnad kaba ym ju don. Ki nongpeitkai baroh ki la ïashongshit da ka jingkmen bad phi lah ruh ban ïohsngew da ka jingïarisa. Ade, wow! Bun kiba dem la ki khlieh bad ki tieng ïoh ki khnam kin leit dei ïa ki. Hynrei kaba phylla ka long ba ki khnam pat ki hap ha madan kumba shi inshi jngai na kito kiba shong hapdeng. Shabas ! Shabas ! Wow ka jingiheh ka main bad ka jingijem ka met ka phad. Mynta pat u Nonghikai jong ki u dang leit sha uwei na ki ban ai ka jingkyrkhu da ka khmat kaba hun bad phuh samrkhie.”

U Dhritarashtra u sngap da ka jingsngewhun ïa kine ki jingpynbna baroh. Hynrei sa shiphang pat u kylli da ka jingsngewkhia, “Ki khun jong nga pat ? Phim shym ong ei ei sbaphang jong ki.”

“Hooid, hooid kein, utei u dang rung U da rah sha jrong ïa ka gada kumba talain luta u hati sawkuna. Mynta ïa u Duryodhana la ker tawiar da ki para jong u. Haba shu peit ïa u, i kum uwei u met bneng basaw uba la ker tawiar da ki khlur babun. Ia ka khmat joug u kaba i dom shla. bad nga tharai lada kin ïa talain da kitei ki gada khlem pep kan long ka jingialeh kaba yn ym nud ban peit. Hynrei u Aswathama u ieng hapdeng ki khun jongphi hi. Um i khih ei ei ruh, u i jai jai wat ïa kitei ki lum i kumba kin ïa tyngkhuh. Hynrei u kpa jong u, u Drona u dang ïaleh ban pynjem ïa u Bbima bad ki khun jongphi, bad u dang pyrshang ban pynïakhlad ïa ki. Mynta u Arjuna u ieng hapdeng ka rynsan bah, Oh, mynta u la nang pyntbit ïa ka bor bad tiar ïaleh thma da ki bor pyrkhat bad ki jingduwai siat (mantras) kiba mynta u nang pynkhlain bad ai jingim shuh shuh. Mynta tang da uwei u khnam u la pynlong ka ding, hadien pat ka um, ka Iyer bad ‘eriong. Phim ïohsngew seh mo. Mynta pat sa u lyoh, mynta pat ka mariang kaba dap da ki lum. Mynta pat baba un sa pyndonkam sa uwei pat u tiar, kine baroh ki la jah. Jingjang ha ka kali, jingjang da ki kjat bad u i smat i sting bha. . . kat kitei ki jingleh kiba palat liam. U Nonghikai mynta u jaw ki ummat ka jingkmen, katba u Arjuna pat u sangeh haba u ïoh ka jingbyllud ieid na ka met.

Shuwa ba ki jingpyni u Arjuna kin sa kut, bad haba ki jingtem jingput ki sdang ban jah bad u patdbah ruh u la sdang thanda ka jingshongshit, kynsan kynsan shu wan ka jingkyrhuh. Baroh ki ïa peit shata. U khla ka wait uba la don lypa khlem don ba ïohi u ieng uba shu phong ki jain paidbah, hynrei uba deng ki sohshkor bad u kyrhuh kop da ka sur batriem. Une u dei uto u Karna uba ym pat don ba ïohi hynrei tang ka Kunthi kaba la pynkie noh ha ka wah. Namar ba u dei u khun u blei sngi uba don ka ka main ba ityngshain bad ki briew baroh ki la ïa lynngoh bad kylli iwei ïa iwei pat “U samla aiu une. . . uei sha utei ? ’’

Une u Karna u la shu khublei tang dep ïa ki bakhraw batri sha kata ka liang ba don u Drona, bad u kop artad.”Nga lah ban leh kham palat ïa kaei ba u Partha (Kawei pat ka kyrteng u Arjuna) u la leh.” U Drona te u la ai jingbit ïa u ban leh ïa ki juh ki jingpyni ba u Arjuna u la pyni. Ka jingleh u Karna ka la pynsngewbha ïa u Duryodhana uba la kdup ieid ïa u bad u sngew kmen namar la don uta u ban aireng bad u Arjuna haduh ba u la kular.”Ngan sa ai kano kano ka jingkwah. To sah bad ngi, bad long kum uwei na ngi. Kheiñ ïa kaei kaei baroh ba ngi don kum la ka jong.”

U Karna pat u la jubab, “Nga pdiang ïa kane ka jingialang lok khlem artatien. Hynrei nga don tang kawei ka jingkwah. Nga kyrmen phin ïarap ïa nga ban ïoh ïa ka bad kata ka long ba ngan ïakhun bad u Arjuna para marwei.”

“Khie leit da ka jiogkyrkhu jong ngi, “ la phai ktien u Duryodhana.”Ngi tip shai ba phin sa buh ïa ka kjat jong phi halor uta u nongshun jongphi, kat uba dei.” U Arjuna haba u la ïohsngew ïa kane, u la dumok, “Phi dei tang u nongtuh burom, phi la wan khlem don bakhot ne ba ïawer, khlem niam khlem rukom. Ngan sa ai ïa kaei ba phi dawa kum ïa kito ki jait sewbna lat.” U Karna pat khlem khih u la jubab, “Kane ka jaka ka dei ka jaka lympung paidbah. Nga don ka hok kum kiwei pat ki briew. U Kshatriya bashisha, um ju pynlut ïa ka por ha ki jingkren kum kito ki jait kur kiba tlot hynrei kiba pynlut bad por bad bor ha ki jing-iatai-nia. Lada phi la nang ban pyndonkam ïa u khnam bad ka ryntieh, ai kita kin kren bad nga ruh ngan ai ka jubab babiang.”

Da kumne, kine ki briew ki sa ïa pynlong ki kynhun bapber. Kawei ka kynhun kaba ïa synrop ïa u Arjuna da ki shipai ki Pandava. U Duryodhana ha pyrshah kaba don u Drona, Vidura, bad kawei pat ka kynhun ha kaba ki kynrem ki lyndan, hamar pdeng. Ynda ki la ïa ïeng panpoh triang, ka Kunthi kaba mynta ka la ithuh ïa la u khun u Karna, ka la sngewshyrkhei bad ïapler pynban ban pyrkhat ba ki shipara kin ïa khun. U Vidura uba la tip shaphang ka Kunthi, u la pynpeitmat ïa ka da kaba synreit ïa ka da ka um ’tiewkulab.

Kumba la ïathuh, U Arjuna u dei u khun jong u Indra, u trai ki lyoh bad ki lei-lieh, la ïada ïa u da ki blei bad la pynkah ïa u da u lyoh khyndew haduh ba ym lah ban ïohi shuh ïa u. Hynrei ïa u Karna pat ba u dei u khun ka Sngi la pynsum phyrnai da ka jingthaba ba ïong ba suk ban long pynban ka sohpdung. Ha kane ka khyllipmat, u Kripa u stad ha ki thma bad uba long u nonghikai ïa ki khun u Dhritarashtra u la ong ïa u Karna, “Ko khla ka wait, sngewbha ban ïathuh ïa ngi ïa ka kyrteng u kpa ka kmie bad ka pateng Syiem ba phi la wan long briew. Ynda phi la ïathuh, une u khla ka wait, u Arjuna ruh un sa rai ban ïa khun. Phi tip hi u dei u khun Syiem, bad un ym pynpoh ïalade da kaba ïa khun bad u briew uba kham poh ïa u.”Tang shu ïohsngew ïa kane, u Karna u shu dem duh lad namar um lah ban batai ïa ka pateng kpoh ba u la wan. Hynrei u Duryodhana u la ïarap ban pynbna.”Mynta mynta hi, nga kyntiew ïa u kum Syiem ka Anga bad nga don ka bor ban leh ïa kane.” Mar kumta hi u la phah khot ïa ki lyngdoh sha ka lympung. Hangta hangta hi la phah pynlong ki jinglehniam bad la pynbna Syiem ïa u Karna kum u Syiem ka Anga, katba u paid byllien u shu dum bad lyngngoh ngaiñ. Hangta u la ong ïa u Arjuna, “Une mynta dei u Syiem, bad um salia ban ïaleh bad phi wat la phi dei tang u khun Syiem. Phi ïohi em ïa ka shatri Syiem ba la pynda burom ïa u.”

Ha ka jingshisha, ym shym don jingiakhun paradoh, hynrei tang da ka nia. U Bhima ba u kwah ban ïoh tip shuh shuh ia ka jingshisha shaphang ka jingkam Syiem lade u Karna, u ong, “Nga la ïohi kham mynne ïa u nongñiah ka kali ïapom ba u da hiar bad kdup ïa u. Um dei u nongniah kali ïapom ba paw ha madan thma, hynrei, u nongñiah kali shnong jong u kynrad jong u. Khie me jngai nangne namar ïa me la kha ban khyrwit riphin kulai, ym dei ba men rah ïa ka waitlam.” Hynrei u Duryodhana u la pynksan, “U Karna um dei tang u Syiem ka Anga, hynrei u lah ban synshar ïa ka pyrthei baroh kawei, “ u la ong, “U ïa rvngkat bad san ne palat kiba kum maphi. Uno uno uba nud ban ïa aireng, to un kiew ha ka kali ïapom bad un kdiah ïa ka ryntieh da kaba pyndonkam bad kti bad kjat.” U paid babun u la kulmar jingmut thlim kaei kaba dei ne kaei kaba lait. Ha kata ka por ka sngi ka la sep, bad namar bym long ïakhun ynda sep sngi, u paid u la ïapra phrai. Hangta u Duryodhana, u sa shim ïa ka kti u Karna bad u ïalam ïa u lyngba ki sharak ba la thang kyrpang.

Mar kumta hi, u Drona u la lum baroh ki khynnah skul jong u bad u la ong, “Ka la poi ka por ba ngan dawa ïa ka bai hikai jong nga kaba baroh shi katta.” Ynda ki khynnah skul ki la ïa mynjur sngewbha ban ai ïa u kat kaba u dawa, u la hukum ïa ki, “Mynta phin leit thom ïa ka nongbah Panchala, kem koidi ïa u Syiem Drupada bad wanlam ïa u shane. Tang lada phi leh ïa kane phi sa pynbiang ïa ka jingkwah ka jingim jong nga.” Khlem ap tang ïa ki jingbatai, ki la ïa khreh noh ban mih. Hynrei u Drona pat u la pynsangeh ïa ki u ong, “To sngap shuwa ïa kane ka jingiathuhkhana. Haba nga dang rit nga ju shong bad u kpa jong nga u Bharadwaj u ba long u nonghikai u bakhraw, Dei ma u uba la hikai ïa nga shaphang kine kiei kiei, haduh ba ngan da ïoh hikai kylla pat ïaphi. Lada phi la ïoh kat kane ka sap dei na u kpa jong nga. Uba la ïoh hikai lang bad nga ha kata ka por u dei u khun jong uwei u briew uba kyrteng u Parishtha. Une u ju wan sha ka trep pule jong nga ban ïalehkai ruh haduh ba ngin da ïa long lok bha. Haba u Parishtha u la ïap, dei une uba kiew ïa ka khet. U la khublei ïa nga bad u la ong ïa nga ba lada nga kwah ei ei u long uba kloi ban ïarap. Ynda nga la ïoh ïa u khun, u Aswathama, u kpa jong nga pat u lah da khlad na kane ka pvrthei. Ha kata ka por, nga la shem jynjar shibun.

Haba u khun jong nga u kwah dud, ngam shym la lah ban ai. Nga la kut jingmut ban leit sha uto u lok ban pan la kumno kumno kawei ka masi. Ki nongap kim shym la shah ïa nga ban rung. Nga la ong ïa ki ban pyntip sha uta u khun Syiem ba u lok u la wan. Hynrei nga hap ban ap haduh janmiet ban ïalam ïa nga da arngut ki nongap kum ïa uwei u koidi. Katba u dang shong hajrong bad ki baheh bahaiñ, nga pat nga sngew ïalade kum uwei u Nongkhrong. Kyndit kyndit u kylli pynban, da ka jingsngew khraw, “Phi dei uei? Phi kwah aiu?” Nga la batai ïa u ba nga dei uei nga la wan ban wan kai kum u paralok barim.”Paralok?” u la kylli da ka jingsngewmeng. Ki bakhraw batri ki shu peit bad dap pynban da ka jinglyngngoh bad ki kyrngah la ki khlieh. Nga ong biang “paralok, “ hynrei u Syiem na ka khet badonburom u la dumok pynban, “Ko bieit, mem ju tip ba ym ju don kum kata ka ktien paralok hapdeng kito kiba ym ïa ryngkat kyrdan? Kumno u Syiem u lab ban ïa dei lok bad u briew uba dap da ka ‘am’? Phi la wan ban pan eiei nga tip ïa kata. Phi dei u Brahmin uba kwah jingiarap. Ngan ai kaei phi kwah ba phin ïoh rah ha kaba leit jingleit? Hynrei ym dei kata ka jingialong lok kaba ym lah long. Ju don hi ka jingialanglok ba neh sah? Ka dei ka kam bieit. Ynda ki la wan rah ki jingai sngewbha ïa phi, phi dei ban leit noh.” Ka jingdom bym lait kren jong nga ka la poi haduh u tangkro, haduh ba ngam lait tang ban ïathuh shapbang u khun jong nga. Ngam lah ban ngeit ba uta u dei uto u juh u briew uba nga ïalehkai lang ha trai u dieng hajan ka trep jong ngi. Nga la bitar palat bad nga la shu smai ba “Ngan sa ap haduh ba ngan da ïoh lad ban ïakynduh biang bad me.” Nga ïeng joit bad nga leit phai ban ïohi ba ki wanrah hadien jong nga shi khung ki jingai sngewbha. Nga la phanang ïa kata ka khung ha khyrdop ka ïing Syiem bad wan phai noh. Naduh kata ka por, nga la shu ïaid, sakma haduh ba ngan da poi sha kane ka nongbah bad u Bhishma uba ithuh ïa nga, u la ai kam ïa nga ban long u nonghikai jongphi. Te mynta nga dawa ïa ka bainong jong nga. Khie mynta, leit ñiom ïa ki Panchala da rah ki tiar bad shipai babha tam bad wan rah koidi ïa u Drupada. . . uba im….”

Kine ki samla, namar ki dei kiba dang khie, ki la ïa kmen bad long kiba la kloi ban leit ñiom ban pynlwit thiaw ïa ka Panchala bad wanrah ka jingai ba la kwah da u nonghikai jong ki. . . ïa u Syiem Drupada kum u koidi. U Drona uba la shong ha ka khet u la ong ïa u Syiem Drupada, “Phi dang kynmaw ïa u Aswathama u ba la jan ïap namar bym ïoh dud, bad nga la wan sha phi ban pan jingiarap kamba phi la ong. Une u khun u la heh bad u la ïoh baroh ki jinghikai. U la long uwei uba la ïa kerkut la ka Hima jong phi. Kine baroh dei da ka hukum jongnga. Nga lah ban pynïap ïa phi lada nga kwah, hynrei phim dei ban tieng namar ngam ju dei u nongwad kput ba nga dang kheiñ dor ïa kato ka por khynnah jong ngi. Wat lada phim shym pan, ngan ai noh shiteng na ka Hima jongphi. Ngan synshar ma nga shiteng khnang ba ngin ïa ryngkat. Kynmaw ngan long barabor u paralok jongphi, wat artatien ïa kata.

Yn dang bteng

ka ba bteng

U Swami Vivekananda u la mih na Bombay ban leit sha Amerika. U la ïaid lyngba ka China, bad Canada. U la poi ha Chicago ha u Naitung 1893. Ha Canton u la ïohi katto katne ki riewniam Buddhist. Ha Japan pat u la shem ba ka ri ka la ïaid shaphrang bad nalor nangta ka jinglehkhuid jong ki briew ka la ring jingmut eh ïa u. Ha Chicago pat ka jingriewspah bad jingstad jong ki briew ka la pynshoh bieit ïa u. Hangta pat u la shem ba kata ka Dorbar bah jong ki nïam kan long haduh u Nailar. U la sngewdiaw ruh ban shem ba ym don ba lah ban long u dkhot jong ka khlem ki jingthoh jingtar ban pynithuh ïa u. Hynrei khlem da duh jingkyrmen u la shaniah ha ka jingpynïaid U Trai Nongthaw. U la leit sha Boston. Ha ka rel ha lynti u la iakynduh bad ka Miss Katherine Sanborn, kaba la khot sngewbha ïa u ban sah ha ing jong ka. Lyngba jong ka, u la ithuh ïa uwei u nonghikai badonnam jong ka skul bah Harvard, u Prof. John Henry Wright. Une u nonghikai u la ai ka shithi pynithuh sha u President jong ka Dorbar bah ki niam. Ha kane ka shithi, une u nonghikai u la thoh kumne, ” une u dei u briew uba kham shemphang ban ïa baroh ki nonghikai jong ngi.”

U Swami u la leit phai biang sha Chicago, ar sngi shuwa ban long kata ka jingialang bah. Hangta pat u la shemba u la klet noh ïa ka jaka ha kaba don ka ïing bam na ka bynta kito ki nongmihkhmat na ki ri Mihngi. U la sah shi miet ha phyllaw jong ka steshon rel. Mynstep u la mih ban leit wad nongïarap Hynrei u la shem ka long kaba eh ban ioh jingïarap khamtam ba u dei u dohïong. U la sngewthait ha kane ka jingleit wad jong u, u la shong harud surok bad shu shaniah ha ka jingpynïaid u Kynrad. Hadien katto katne por, la wan mih kawei ka briew ba donburom na ka ïing paki dulan ba ha shi liang surok. Kane ka dei ka Mrs. George W. Hale, ka ba hadien ryngkat bad kiba ha ïing ha sem jong ka ki la kylla long ki nongbud jong u Swamiji. Ka ïing jong ka, ka la kylla long ka jaka shong jaka sah u Swamiji katba u dang don ha U.S.A.

yn dang bteng

ka ba bteng

Shen Shen hadien kane ka jingjia ba sngewsih, ka Kmie Bakhuid ka la mih noh na Calcutta bad la ki paralok ban leit ïaid pilgrim sha Vrindavan. Ki la sangeh de ha Deoghar, Benaras bad Ayodhya, kine baroh ki long ki shnong bakhuid naduh ki por mynhyndai. Ha Vrindavan don shibun ki ïingmane bad ka la long ka jaka shong jong u Krishna, haba u dang khynnah, bad hangne ka kynmaw ïa ka jingieit jong ka Radha ïa u Krishna, bad ka jingsngewsih jong ka jingïakhlad jong ka na u, bad kane ka pynkynmaw ïa ka Kmie Bakhuid ïa la ka jinglong ’thei ïap lok. Ka jingieit bad jingkyrmen ban ïa kynduh lang bad u Sri Ramakrishna ka la pynkmen shi katdei eh ïa ka Kmie Bakhuid bad ki ummat ki tuid na ka khlem sangeh miet bad sngi. Ha kaba khadduh ka la ithuh paw ïa u Sri Ramakrishna bad u la ong ïa ka, ‘Balei phi ïam sngewsih? Shano ngan leit ha kaba khadduh? Nga la shu ïaid lyngba na kawei ka kamra sha kawei pat.’ Kane ka la pynkylla ïa ka dohnud jong ka, ki jingsngewsih jong ka ki la jem bad khadduh ïa ka dohnud jong ka la pyndap da ka jingsuk bad jingkmen. 

Ha Vrindavan ka la im ka jingim tang ha kaba ïai duwai. Ka bad u Yogin-ma, u nongbud jong u Sri Ramakrishna, ki ju shong pyni jingmut bha bad ïai ong ïa ka kyrteng u Blei bad ki skaiñ ki ju dem ha ki khmat jong ki khlem jingsalia. Ha ka ïng jong u Radha-ramana ka ju duwai bad ki ummat, ka da ong, ‘Ah Trai, wat ai ïa nga ba ngan long kaba ïa u thngiat kiwei. Ïa kane ka jingangnud jong ka la pyndep bad ngi shem ba kalong ka briew ka bym ju peit ia ka lait ka let kiwei.

Ka la ioh mad shibun kiei kiei kiba kynja mynsiem, hynrei kam ju iathuh ïa ki ha la ki paralok. Ka jingkren ba shida jong ka lane ka jingïaid ba kynjah jong ka harud wah Jamuna, ha kaba ka ju klet noh ia ki jingpyrkhat jong ka baroh, bad la donkam ban da leit shaw ïa ka. La Shem ruh ha kawei ka por ba ka la don ha ka Samadhi bad kane ka jinglong ka la neh kham slem hangta bad dei da ka jingïai ong ia ka kyrteng jong u Blei ha ki tyndong shkor jong ka ba ka la sdang ban tip briew biang.

Ka jingsah ha Vrindavan ka la long ka jingsdang jong ka jingtrei ba kynja mynsiem jong ka. U Sri Ramakrishna u la mih paw bunsien ha ka bad u la bthah ia ka ban ai ka jingshai ia u Yogen (uba la tip hadien kum u Swami Yogananda) bad ka la ai hadien katto katne por. Hadien ka jingwan phai jong ka na Vrindavan ha ka snem 1887, ka Kmie Bakhuid ka la leit sha Kamarpukur bad ka la sah ha ïing u Sri Ramakrishna marwei kumba phra bnai ei ei khlem da don pisa ei ei ban thied jingbam ïalade. Shuwa ban khlad noh, u Sri Ramakrishna u la ong ïa ka, ‘hadien ka jingïap jong nga, sa leit sha Kamarpukur bad sah hangta, bad bam katba phi ioh bad pynlut ïa la ka por da kaba ïai ong ia ka kyrteng u Trai.’ Ki ktien jong u shisha ki la jia long. Kat kum ki rukom jong ka ïingmane ka Kali kaba ha Dakshineswar, la ai ïa ka Kmie Bakhuid kumba hynñiew tyngka shibnai bad hadien pat la pynsangeh noh da ka jingïasuh buit jong katto katne ngut ki briew. Lyngba kane ka snem jong ka jingduk bad jingshah shitom, ym shym la tip ei ei shaphang ka bor jabieng jong ka. Hynrei ngi tip pat ba shibun na ki ‘riewkhraw jong ka pyrthei ki ju pynlut shuwa ïa la ka por marwei shuwa ba kin ai kano kano ka jinghikai, kumjuh ruh kane ka long ka por jong ka jingpynkhreh jong ka ïa kata ka ban sa wan. Kumta ngi ïohi ba ka jingleit jong ka sha Kamarpukur kam long ban pyndep ïa ka jingkwah u Sri Ramakrishna, hynrei ban pyndep shuwa ïa ka jingdonkam ba shapoh ka dohnud jong ka bad lehse u Sri Ramakrishna da lade hi u la ïohi ïa kane.

Ka Jingim ba shabar jong ka, ka long hi kum ka ‘’thei ïap lok. Ka don ki lyngkha kba bad nangta ka ïoh ïa la ka bam. Ka ju thung jhur ha kper bad ka ju bam ja suda khlem mluh bad shi kyntien ruh kam ju khñium, pynban la tip ïa kane bad kumta ki nongbud u Sri Ramakrishna ki la lum pisa bad ki la khot noh ïa ka ban sah ha Calcutta. Ka la pdiang ïa ka jingkhot sngewbha jong ki bad ka la leit ha u bnai Lber jong ka snem 1888; ka la wan phai pat sha Kamarpukur, ha u ‘nai Lber jong ka snem 1889 bad ka la sah hangta sa shi snem. Naduh kane ka por ka la sah ha Calcutta bad ha  shnong jong ka ha Jayrambati ka kat-jub bynta ki ba ha ïing jong ka bad namar ba kynjah marwei ha Kamarpukur, ka la leit sah noh ha Jayrambati, hynrei ban pyndep ia ka jingkwah u Sri Ramakrishna ka la pynlut pisa ruh ban maramot ia ka ïing kaba ha Kamarpukur.

Ïa ka jingim jong ka la bynta ha ki ar bynta, kawei ha kaba peit ïa ki kam ïng bad kawei pat ha kaba kyrsiew ïa ka jinglong mynsiem ha ka dohnud jong bun bah ki briew kynthei bad shynrang kiba wan ban wad jingsuk, jingtip bad ban aiti lut. Kumba ngi ïohi ba kawei ka jingjia ka bud hadien kawei pat ha ka jingim jong ka; ha kawei ka kti ka bat ïa la ki hynmen kiba mutlop, ba runar da ka jingieit, bad ka ïai shah ia ka para kynsi ba sniew bad ka khun barunar, bad ha kawei pat ka ïaleh ïa ki kam ba kynja mynsiem kum kaba ai bor ïa kiba tlot, kaba pyntngen ïa kiba sngewsih bad kaba ai jingkyrmen ia u nongpop ba la rem bad ngi sngew lyngngoh haba ngi ïohi ba ka long kaba biang lut ha kine baroh. Ka jingjai jai ka ïaid ryngkat bad ki kam jong ka baroh.Kane ka ryngkat la iaid bad ka wat ki jingeh kiba kumno kumno ruh, kumba kine ki jingjia harum ki pynshisha.

yn dang bteng

ka ba bteng 

Ha ka Jingïadon Lang ki NongbudU Lber 11 tarik, 1882.

Kumba 8 baje ei ei mynstep, u Ramakrishna u la leit sha ïing u Balaram Bose ha Kolkata kumba u la thmu. Ka la dei ka sngi lehniam Doljatra. U Ram, u Manmohon,u Rakhal,1.u synran baieid eh jong u Kynrad, uba hadien la tip kum u Swami Brahmananda, u Nityagopal bad kiwei pat ki nongbud ki la ïa don lang bad u. U M ruh u la wan lang kumba la pynkular da u Kynrad.

 Ki nongbud bad u Kynrad ki la ïa rwai bad shad da ka jingkmen bad jingkhuid mynsiem. Bun bun na ki, ki la long ha jingieid buaid blei. Ka shadem u Nityagopal ka la tied kyndeh da ka jingshitrhem mynsiem, bad u Rakhal u la dem pyllup ha madan ha ka jingieid buaid blei, khlem da tip ei ei shuh ïa ka pyrthei.U Kynrad u la ktah ïa ka shadem u Rakhal bad u la ong,”To suk, to long jai jai.” Kane ka la long ka jingieid buaid blei ba nyngkong ba u Rakhal u la shem da lade. U la shong la sah bad la u kpa ha Kolkata bad teng teng u ju leit ïa kynduh ïa u Kynrad ha Dakshineswar. Haduh kane ka por, u la ïoh pule shipor ha ka skul Vidyasagar ha Syampukur..

 Haba ka jingrwai ka la kut, ki nongbud ki la ïa shong ban bamja sngi. U Balaram u la ïeng tyngheng hangta, kum u shakri. Ym don ba pyrkhat ïa u ba u dei u kynrad jong kata ka iing. U M lei lei u long tang u nongwei ha kita ki nongbud, da kaba u la ïa kynduh tang ïa u Narendra ha Dakshineswar.

 Khyndiat sngi hadien, u M u la leit jngoh ïa u Kynrad ha Dakshineswar. Ka la long hapdeng 4 ne 5 baje janmiet. U Kynrad bad ma u ki la dang ïa shong ha ki mawlynti jong ka iingmane u Shiva. Da kaba peit ha ka ïingmane jong ka blei Radhakanta kaba don kham pajih jong ka madan, u Kynrad u la ngam ha ka jingieid buaid blei.

 Naduh ba u pyrsa jong u, u Hriday, u la shah weng kam na kaba trei ha ïingmane, u Ramakrishna u la sah marwei khlem don nongiarap. Na ka bynta ka jingktah ha ka rukom puson blei, um i nangtrei nang ktah wat ban sumar sukher ialade. Ka jingbymdon nongïarap ka la pynlong ka jingdkoh ha ka liang ka rukom trei kam- trei jam.

 U Ramakrishna u la dang ïakren bad ka blei Kali, ka Kmie Bakhuid jong ka pyrthei salonsar. U la ong: “Ko Mei, baroh baroh ki ïa ong,’ Tang ka baje jong nga kaba biang por. Ki Kristan, ki Brahmos, ki Hindu, ki Musulman baroh ki ong.’Tang ka niam jongnga ka long kaba shisha.’ Hynrei ka Kmie, ha ka jingshisha, ka long ba ym don kano kano ka baje kaba biang por.Uei uba lah ban tip thikna ïa Me? Hynrei lada u briew u dem duwai ha Me da ka dohnud kaba sliang, u lah ban poi beit sha Me, lyngba ka jingkyrkhu isnei jong Me, da kano kano ka lynti ruh. I Mei i la kdew ha nga katto katne por kumno ki kristan ki duwai ïa Me ha ki ïingmane jong ki. Hynrei, ko Mei, kumno ki briew kin ong ïa nga lada nga leit rung hangta? Tharai lada ki kynphuit, ong noh, kim shah shuh ianga ban rung ha ïingmane ka Mei Kali! Te, haba kumta, pyn-i ianga ki kristan ki duwai kumno na phyllaw jong ka ïingmane.”

 Ha kawei pat ka sngi u Kynrad u la shong ha ka shuki rit ba la shna khnang(couch) ha kamra jong u, ha kajuh ka rukom ba u ju mlien ban phai khmat sha kiwei. U M u la wan poi bad u Kalikrishna, u bym tip ei ei hangno u paralok jong u, u M u la dang ialam ïa u. U la shu iathuh: “Lada phi kwah ban iohi ïa ka dukan-pynbuaid, te ale bad nga. Phin iohi u khra kiad uba heh hangta.” U M u pyn-ïasyrïem ïa kane bad u Ramakrishna, uba la rkhie kyrkait shaphang kata. U Kynrad u la ong: Ka jingkyrkhu jong ka jingduwai bad ka jinglong kawei bad u Blei ka long ka kiad ba paka, ka kiad jong ka jingieid buaid blei bajanai. Ka thong jong ka jingim u briew ka long ban ieid ïa u Blei, Ka bor ka jingkhlaiñ(bhakti) ka long kawei na kiba donkam eh. Ban tip ïa u Blei lyngba ki jnit ki jnat ka mynsiem briew bad ki jingpyn-i daw ba har rukom ki long kiei kiei kiba da eh haduh katta katta.

 Te u Kynrad u la rwai:

  Don uno uno uba lah ban sngewthuh ka Mei Kali ka dei kaei?
  Wat ki hynriew rukom jingpuson bad mane blei kim long ei ei ha Ka…

  U Kynrad u la ong, biang: “Ka thong ba tang kawei ha ka jingim briew ka long ban duriap ïa ka jingieid na ka bynta u Blei, ka jingieid ba ki nongkhem dud kynthei bad shynrang, bad ki nongap masi jong ka Vrindavan ki ieid ïa u Krishna. Haba u Krishna u la leit noh sha Mathura, ki nongsharai masi ki shang kylleng kylleng da kaba iam sngewsih kthang namar ka jingiakhlad noh jong ki bad U.”

 Da kaba ong kumne u Kynrad u la rwai da kaba khmied la ki khmat shajrong.
Dang myntan kumne nga la iohi ïa u samla nong-sharai masi
Bad i khun masi ha ki ksangkti jong u;
Hangta u ïeng, ba u da bat ha kawei ka kti
Ia u tnat dieng uba dang lung.
“Shano phi don ko hynmen Kanai” u la pyrta,
 Hynrei, um lah kynnoh shai bha ïa ka ktien ‘Kanai
U shu lah ban kynnoh tang ‘Ka’
la lynñiar, “ Hangno phi don ko hynmen”
Bad ki khmat jong u ki dap da ki ummat.

Haba u M u la ïohsngew ïa kane ka jingrwai jong u Kynrad uba la shlei miar da ka jingieid, ki khmat jong u ki la jreiñ ummat.

U Ïaiong 2 tarik, 1882.

U Ramakrishna u la dang shongkai ha kamra shongkai ha ïing jong u Keshab Chandra Sen ha Kolkata, ka la don kumba 5 baje ei ei janmiet. Haba la iathuh ha u Keshab ïa ka jingwanpoi jong u, u la wan mih ha kamra shongkai ba la phong da ki jaiñ ban leit jingleit shabar, naba u la mut ban leit peit ïa u paralok uba pang. Mynta te u la pdam noh ïa ka jingthmu jong u.U Kynrad u la ong ïa u:”Phi don bun bah ki kam ba phi dei ban pyndep. Nalorkata, phi hap ban pynbit-pynbiang ïa kawei ka kot khubor. Phim don por ban wan sha Dakshineswar kumta, nga la dei ban wan ban iohi iaphi. Naba nga la iohsngew ïa ka jingshitom jong phi, nga la duwai ainguh da u snepkor ba dangim, bad ka shini ha ka Kmie Bakhuid khnang ba phin koit noh. Nga la ong, ha Ka,’Ko Mei, lada jia ei ei ïa u Keshab, te bad no pat ngan ïoh ïakren ïa khana ha Kolkata?”

U Ramakrishna u la kren ha u Pratap bad ha kiwei pat ki nongbud ka Brahmo Samaj.U M u la shong lang hajan. Da kaba kdew ha u, u Kynrad u la ong ha u Keshab:”Phin sngewbha ban pyn-ong lem ïa u ba balei um ju wan shuh ha Dakshineswar? U la ju iathuh ianga ba um iadei ei ei shuh bad ka tnga lem bad ki khun jong u.”U M u la ju wan jngoh ïa u Kynrad kumba shibnai ei ei, ka jingjah jong u tang shiphang na Dakshineswar ka la pynlong ban kynthoh ïa u haduh katne.U Ramakrishna u la kylli ïa u M ban thoh sha u, lada ka jingwan jong u kan dang shim por.

“U Pandit Samadhyay ruh u la don hangta. Ki nongbud Brahmo ki la pyn-ithuh ïa u ha u Ramakrishna ba u long u riewstad uba tip bha ïa ki jinghikai ka vedas bad kiwei pat ki jingthoh bakhuid. U Kynrad u la ong,”Hooid, nga lah ïohi ïa ka mynsiem jinglong ha u lyngba ki khmat jong u, uno uno u lah ban iohi ïa ki tiar ki tar ha kamra lyngba ki ïit jong ka jingkhang.”

U Trailokya u la rwai. Khala khala, u Kynrad u la ieng bad u la ngam ha ka jingieid buaid blei(samadhi) da kaba iai khot ïa ka kyrteng jong ka Kmie. Haba ka la hiar khyndiat kata ka jingieid buaid blei ba u la iohbor jingsngewthuh pat, u la shad bad la rwai:

Nga dih ym ïa ka kiad ba shu pyn-buaid, hynrei ka Kiad b’la kyrkhu ba  ïai sah Junom.
Kumba nga ïai kynnoh ïa ka kyrteng ka Mei Blei Kali.
Ka pyn-buaid haduh katta katta ïa ka jingmut-jingpyrkhat jong nga ba ki briew ki kynnoh ïa nga u buaid!
 Nyngkong u nonghikai jong nga u ai mithai ban shna wine;
 Ka jingthrang jong nga ka long ban pdem khnang ban long kyiad.
 Ka bor jingtip ka shong ha u nongshet kyiad, uba shet ïa ka na bynta jong nga;
 Bad haba la biang nadong-shadong, ka jingmut-jingpyrkhat jong nga ka kjit ïa ka na u bilor jong ka bor
ingmaïa.
 Da kaba khot ïa kyrteng ka Kmie ban pyn-kyntang ïa ka.

 Ka kaba dih ïa kane ka kyiad,ong u Ramprasad,2.u nongthoh jong ka jingrwai. Ka dei ka dustur ïa ki nongthoh jong ki jingrwai ainguh ha India ba pynpaw ïa ki kyrteng jong ha bakut jong ki jingrwai bad ki saw jait ki jait soh,3.ka dharma, artha,kama bad moksha jong ka jingim ki dei ki jong phi.

 U Kynrad u la peit ïa u Keshab da ka jingieid, kumba u Keshab u dei u khun la jong. U la i lam byrtieng ba u Keshab u lah ban long u jongno re pat, kum ban shu ong, ba u lah ban kylla long u riew kangar. Da kaba peit ha u, u Kynrad u la rwai pat:

 Ngi sheptieng ban kren, bad kumta ruh ngi sheptieng ban shu ieh kumto;
Ki jingpyrkhat jong ngi,
O Radha, shibynta ngi ngeit kumba ngin duh noh ïaphi!
Ngi ïathuh ïaphi ïa ka jingtip barieh ba ngi tip –
Ki jingtip barieh ïa kiba ngi da lade hi bad kiwei pat, da ka jingiarap jongngi,
La ki la iaid lyngba shibun ki jingeh ha ka jingtyllun ka por;
Mynta pat ka shong ha ka mon jong phi baroh.

 Da kaba kynnoh ïa ki bynta ba khatduh jong ka jingrwai, u la ong ha u Keshab: “Kum ban shu ong noh,
itilut ïa kiei kiei baroh bad khot ïa ka kyrteng u Blei. U hi u long uba shisha, baroh kiwei pat ki long ki bym-shisha. Khlem ka jingshemphang ïa u Blei kiei kiei baroh ki long kiba lehnohei. Kane ka long ka jingtip barieh kaba khraw eh.”

  U Kynrad u la shong biang bad u la sdang ban ïa kren ïa khana bad ki nongbud. Shiphang u la sngap ïa ka sur kynud ka piano,kynjai kum u khunlung. Nangta la ïalam ïa u shapoh kamra hapoh ïing, ha kaba la ai jingbam ba un bam ma u bad ki kynthei ew ki dem ainguh ïa u.

  Haba u Kynrad u la mih noh na ïing u Keshab, ki nongbud ka Brahmo ki la ïa bud lang ïa u sha ka kali jong u.

 U Ramakrishna u la ïa shong lang lem bad ki nongbud jong u ha kamra shongkai ha ïing u Prankishna Mukherji ha Kolkata; Ka la long kumba shibaje ne arbaje nohphai sngi. Te, naba u Colonel Viswanath 4. Ka jaka sah jong ka Sorkar Nepal ha Calcutta, bad uwei u nongbud jong u Kynrad, u la shong la sah hangta ha ïing ki para-marjan, u Kynrad u la sngewkwah ban leit jngoh ïa u shuwa ba un leit peit ïa u Keshab ha Liliy Cottage. Bun na ki para-marjan bad kiwei pat ki paralok jong u Prankishna ki la shah khot sngewbha ban ïohsngew ïa ki kyntien jong u.

  Kynrad: “ U Blei bad ka burom jong U. Kane ka pyrthei ba ngi shong ngi sah ka long ka burom jong U. Ki briew ki ioh ïa ka burom jong U bad ki klet lut ïa kiei kiei baroh. Kim wad ïa u Blei, uba ka burom jong U ka dei kane ka pyrthei ba ngi shong ngi sah. Baroh ki wad ban lehkmen ïa ‘ka kynthei bad ka ksiar’. Hynrei don tang ki jingjynjar suda bad ngi khuslai ïa kata. Kane ka pyrthei ka long kum ka thwei ba king shad tamsawi kaba don ha ka jaka ba la kha ïa u Visalakshi.5 Ka wahduid hajan ka jaka ba la kha ïa u Ramakrishna. Shisien kawei ka lieng kynda ka leit poi shata, te ym don jingkyrmen shuh ban dang lah pynlait ïa ka. Te, ka pyrthei ka long ki shiah ha ki lawlynnong: Phim lah da kaba suk ban pynlait ïalade na kum kita ki shiah phin sa ngat sa kiwei pat ki shiah kiba kum kita hi. Shisien ba phi rung ha kum kita ki jait lynti phin shitom shibun ban lait nangta. Da kaba im ha ka pyrthei, u briew u ring tyrkhong bad u long kumba u dei ban long.”

 U Nongbud:”Te, da kano ka lynti haba kumta, babu?”

  Kynrad:”Ka jingduwai lem ka jingbud lang bad ki riewkhuid. Phim lah ban shu koit na ka jingpang-jingshitom khlem ka jingïarap na kito kiba peit bad sumar ïa kiba shitom.Hynrei kam long kaba biang tang ban shu ïa lok ne syllok bad ki kynja riew niam ha ka shisngi. Phi dei ban iai wad ïa kata khlem buhteng, naba ka jingpang ne ka jingshitom ka la long kaba la neh slem. Nangta pat, phim lah ban sngewthuh ïa ka jingtied thikna ki thiedsnam lymda phi ju im ju shong bad ki nongsumar pang. Da kaba ju ïa iaid barabor bad u, phi nang ban pynïapher ïa ka jingtied ki thiedsnam ha u ryndang bad ki thiedsnam ha ki khyllai.

  Nongbud:”Kano kaba bha ka jingïasyllok bad ki riewkhuid?”

  Kynrad:”Ka pynïoh ïa ka jingshemphang ïa u Blei. Ka pynïoh ïa ka jingieid jong u Blei. Ym don ei ei kaba kumno kumno ruh ba ngin lah ban kiew shaphrang ha ka jingim bakynja mynsiem khlem ka jingshemphang. Da kaba ïa im ha ka jingialok bad ïa syllok bad ki kynja riewkhuid, ka mynsiem ka kylla lyng-a-pisa ban tip ïa u Blei. Kane ka jingshemphang jong ka, ka long kum u briew uba don mano-re-mano bapang haïing-hasem jong u. Ka jingmut-jingpyrkhat jong u ka neh sah ha ka jinglong bymsuk mynsiem, da kaba pyrkhat da kumno ban leh ban pynkoit ïa kum uta u briew. Ne ha kajuh ka por, uno uno u dei ban sngew ïa ka jingshemphang ïa u Blei kum ka jingshemphang jong u briew uba la duh noh la ka kam bad u da shang makia kylleng kylleng na kawei ka jaka treikam sha kawei pat ban wad kam. Lada u shah kyntait ha kano ma ka jaka trei naba ym lait kam, u leit pat ha kata ka jaka ha ka sngi kaba bud bad wad jingtip shuh shuh. Hato don ka kam ba lait mynta ka sngi?”

  “Don da kawei pat ka rukom: Da kaba duwai naduh la ka dohnud baroh ha u Blei. U Blei u long u jongngi. Ngi dei ban da ong ha U: Ko Blei Trai Kynrad, kaei ka jinglong jong Me? To pynpaw ialade ha nga. Me dei ban da pyn-ithuh ma Me ïa nga; ne balei pat ba Me la pynlong ïa nga?Katto katne na ki nongbud Sikh ki la ong ïa nga shisien,”U Blei u dap da ka jingieid isnei.’ Nga la ong: “Te, Balei ba ngi dei ban khot ïa U, uba dap da ka jingieid isynei? U long u Nongthaw-Nongpynlong jongngi. Te, balei ngin sngewphylla ïa kata, lada U long sbun leh sbun ïa ngi? Ki kmie ki kpa ki pynheh pynsan ïa la ki khun ki kti. Phi khot ïa kata ka kam, ka jinglehsbun? Ki dei ban leh kumta. Namarkata, ngi dei ban pynbor ïa ki jingdawa jong ngi na u Blei. U long u Kpa bad ka Kmie jong ngi te,Um dei kumta heit? Lada u khun u dawa la ka jingioh pateng jong u khlem bam khlem dih shuh ban pyni la ka bor jingdawa,te ki kmie ki kpa ki hap ai la ka bynta jong u 3 snem shuwa ban kut ka por ba la buh da ka aiñ. Ne, haba u khynnah u dawa katto katne ana na la ka kmie, bad iai ong shi iai ong kumta:’Mei ai ia nga ar-ana. Nga da kyrpad iaphi da kaba dem khohsiew – te ka kmie haba ka iohi ïa kane ka jingthrang kutlad jong u bad ba um lah shah shuh na kane ka jinglong, ka kynting ïa ka pisa ha u.

  “Don sa kawei pat ka jingmyntoi na kaba ïalok ne ïa syllok bad ki kynja riewkhuid. Ka ïarap ïano ïano ban long mlien ban lah pyn-ïapher hapdeng kaba shisha bad ka bym shisha. Tang u Blei marwei U long U bashisha , ba ju ong; U Jingthaw mynsiem ba iaineh pateng-la-pateng , bad ka pyrthei ka long ka bym shisha, u dei ban pyn-donkam ïa ka jingpyniapher. Ha ka khyllipmat ba u hati u pynjrong la u luta ban bam ïa ki lakait ha kper u para-marjan, u shah tied da u nar ba la pynnep(u nar shoh hati) jong u mahut.

– आचार्य ओम नीरव

संध्या-काल वह अपने सखा करीम के घर पहुँच गया। उस समय कटोरे में बड़े-बड़े खिले हुए बासमती चावलों के साथ पीली-पीली अरहर की दाल सान कर करीम खा रहा था। संजू ललचाई हुई दृष्टि से देखने लगा।  करीम की माँ से यह छिपा न रहा, वह संजू से बोली- “खाओगे बेटा? परस दूँ? … लेकिन तुम्हारी दादी से डरती हूँ। उनको पता चला कि तुमने मुसलमान के घर खाया है तो बहुत नाराज होंगी।”

“दादी को नहीं बताऊँगा, अम्मी।” संजू ने सहज भाव से कह दिया। दाल-चावल का कटोरा पलक झपकते आ गया और वह करीम के साथ खाने लगा। बीच में रुक कर दरवाजे की ओर देखने लगा।

                करीम की माँ ने पूछ लिया- “क्या हुआ बेटा?”

                “दरवाजा बंद कर दो अम्मी। कहीं दादी न आ जायें।”

“अरे ऋषभ! मेरी बीपी वाली दवा तो ले आओ, एक-आध दिन में ख़त्म हो जाएगी।”

कहते हुए दिनेश अपने नौकर ऋषभ के कमरे तक पहुॅंचा ही था कि फ़ोन पर ऋषभ को बात करता  सुनकर ठिठक गया । वह किसी से जोर से कह रहा था-

 “ड्राइवरों की अचानक हुई हड़ताल के कारण पूरे देश में लगे भयंकर जाम के हटने के कोई आसार नहीं दिख रहे हैं!”