U Swami Lokeswarananda
(ka ba bteng…)
KA JINGSDANG BARIT
Mynta la kumba 50 snem ba u la wan poi ha ri Khasi, ki briew ki dang iai kynmaw ïa ki jingkren, ka jingshitrhem bad ka jingsngewsarong ba u la lah shisha ban bsiap ha ki ïa ki jingshisha baroh. Ki la ju iai iathuhkhana shaphang ka jingsngewrit bad ki jingkhraw burom jong u ha ka ban pyniadei lok bad uno uno u jaidbynriew. Kaba khraw tam na baroh ka dei ka jingwiat-samrkhie kaba long ka nam bad ka nongjop ha ki jingiapyniadei lok ïa baroh. U Deputy Director jong ka thoh ka tar u ong ba, wat la u la ioh ka jingpang kaba ym lah ban pynkoit shuh, ka khmat baphuhsamrkhie jong u kam duh. U Ketoki u long uba rit met kum u Bengali hi, u babiang ka met ka phad, u bym da ksah hynrei u ba satar bha, u bym da iong, uba shai khmat, uba heh shyllangmat bad ka tmoh ba-idaitdoh. Um long uba bhabriew, hynrei ka jingishongkun bad ka jingngeit baskhem kiba la sakhi ïa ka jingiadei jong u bad kiwei pat ki briew bad khlem artatien ba u wan na ka iing badon-baem. Kumba ka jingshisha ruh ka paw ba ki kmie ki kpa jong u ki dei ki jaid bakhraw-batri bad ki nongsynshar niam Hindu; ki im pahuh pahai na la ka jingioh jong ki na ki khyndew ki shyiap. Da ka jinglong riewniam ym shym la pynpaw iathuh hano hano ïa la ka, longiing longsem, hynrei ynda la tohkit la shem ba u dei na Sylhet, uba nyngkong na ki para kiba ïa bun— U banyngkong tam bad kumjuh ruh u batyngshain tam.
KA JINGROI KA KAM
Tang hapdeng khyndiat por, la poi ka khubor ha kylleng ka ri ba la wan poi uwei u samla riewniam uba la seng ki skul ha Shella, khlem da pynthut ne pynkylla niam ïa ki khynnah skul. Uba don ka jingthrang ban iatei lang ïa ka lawei jong ka jaidbynriew. Uba kwah ruh ban nang kiew irat shaphrang da kaba bat skhem ïa la ki hok-riti tynrai barim da kaba pyniadei ha ki rukom jingkylla bad jingjia babun jait kumba ki la ïa kynduh khah khah mynta ha kane ka jingsynshar Bilat ïa ka hima jong ki. Ki rangbah jong kito ki shnong kiba marjan ki la wan iakynduh ban kyrpad ïa u ban plie skul ha ki shnong jong ki de. U Ketoki u la leit jngoh ïa kito ki shnong bad u la mynjur ban plie skul tang ha kito ki shnong kiba u la shem ba ki kwah ban ioh skul bad kiba la kloi ruh ban ïa ai kti lem ha ka ban pyniaid ïa ki. Kumta u la sdang ban seng ki skul ha ki bun tylli ki shnong bad ka shella kum ka jaka pdeng. U la don ka jingshitrhem ha kane ka kam bad u la thung ki dkhot jingialang ban pynkhamti ïa ka jingpyniaid ïa ki skul. Ha kajuh ka por ka skul ha Shella la kyntiew noh ka klass kaba hynriew (Middle) bad ynda la dep kane, ka Dorbar ka la pynbeit da ka jingiaryntih lang baroh shishnong ryngkat bad ki tymmen ki san, la jied bad la rai ruh ban ïa synñiang kumba 500 tyngka na ka bynta ka skul.
KA JINGWAD NONGTREI
U Ketoki namarkata u la dei ban iaid-peit kylleng ki skul, ba um ju ioh por shuh ban hikai skul. Kumta u la dei ban wad ki nongtrei kiba kwah ym na ka bynta ka pisa, hynrei da ka jingsngewlem ïa la ki parabriew. U la thoh shithi nyngkong eh sha u paralok jong u, uba la iatrei kam lang bad u ha Dacca ha kitai ki snem ba la dep; da kaba kyrpad ïa u ban wan iarap lem ïa ka kam jong u. Une u paralok jong u uba kyrteng u S, uba la phet slem na Dacca bad uba la trei kam ha ka lain khaï pateng ha Calcutta, tang shu tip ïa kane ka khubor u la iehnoh ïa ka kam jong u bad u la wan sha Ri Khasi. U ruh u la trei dohim dohiap ban iarap lem ïa u Ketoki, hynrei ka kam ka dang dawa shuh shuh ki nongtrei namar ba la roi palat. Kumta u Ketoki u la thoh shithi-kyrpad sha la ki paralok baroh bad tang hapdeng khyndiat por u la Iah ban ioh katto katne ngut ki samla kiba la wan ban trei ha kine ki shnong ba marjan. Kine ki la wan ym na ka bynta ka kam namar ki la tip ba kin iakynduh shibun ki jingeh. Don ruh na ki kiba ym iadei ban trei bad don kiba ïa hap bha ha kane ka kam. Uwei u Maharaj (Bramochary) u la wan ban iarap lem ïa u. Une u la long uba nang bha shaphang ka put ka tem bad ban ai dawai. U la long uwei u rijied baskhem ha ka kam. Kiwei ki Maharaj ruh ki la wan hynrei kim shym la lah ban sah slem namarba ki kam ki dawa ïa ki sha kiwei pat ki jaka bad na ka daw ka jingbym iadei shaphang ka jingkoit jingkhiah jong ki.
KA JINGPYNMIH ÏA Kl KOT-PULE
U Ketoki u la shem ba ki kot-pule kiba ki khynnah skul Khasi ki pyndonkam, ki long kiba hikai shaphang ka niam Khristan—ka jinghikai Khristan. U la sngewdei ban pyr shang ai ïa ki Khasi da ka jinghikai bashongnia da kaba pynmih ki kot-pule kiba lah ban pyndonkam ym tang ha ki skul hynrei wat shawei shawei de. Kine ki kot ki bym pat ju don ha kito ki por kiba u la sdang ban thoh da lade hi bad da ka jingtrei bad jingialehshitom jong u, u la lah ban pynmih katto katne tylli ki kot tang hapdeng khyndait por— ka kam kaba u la pyndep da ka jingtrei bakhlem sangeh. Wat la shibun ki jingduna Iah ban shem hynrei don ruh na ki kiba dang pyndonkam, kum ka jingnang bad jingtbit jong u ha kaba thoh ïa kine ki kot. Une uwei pat u Maharaj ruh u la thoh bad pynmih ki kot-jingrwai kiba la ktah jingmut shibun. Ki jingrwai ruh ki la long kiba sngewtynnad shibun bad pynshitrhem bad don ruh kiba dang iai rwai mynta ha ki radio.
KA SKUL HEH
Dei ha kane ka por ba u Ketoki u la pyrkhat sani bha ba ki kam jong u kin shu sep ei lymda un seng bad tei ïa ka skul heh ha kaba ki khynnah skul kin bteng ïa ka jingpule jong ki ynda ki la dep ïa ka klass kiba pdeng kiba u la tei. U la iohi ruh ba ki khynnah kiba leit shong skul ha Shillong bunsien ki wan phai noh da ka jingsngew nongwei bad ka jingbymsngew iadei shuh bad ki ru-kom im ba mynshuwa jong ki. Ki trai shnong Shella ki la kyrpad ïa u ban plie ïa ka skul-heh ha shnong jong ki khnang ba ki khynnah skul shnong bad na kiwei pat ki shnong kin nang ioh ban kiew irat ha ka jingpule. U Ketoki u la sngewdei ban seng ïa kane ka Skul-heh ha Sohra namar ka long ka jaka pdeng jong ka ri Khasi bad ka long ruh ka jaka ki riti-dustur tynrai Khasi. Wat la ki paralok Shella ki la sngewsih ba um shym jied ïa ka shnong jong ki hynrei ki la kloi ban mynjur ba ka Sohra ka long ka jaka kaba khambha ban tei ïa kane ka skul.
Kumta u Ketoki u la leit peit ïa ka Sohra ban wad jingtip bad jingkyrshan na ki trai-shnong Sohra ban tei ïa ka skul hangto. U la tip ba ki Khristan kim shah ban tei skul hangto da ka Seng Hindu, hynrei kiwei pat ki bym dei Khristan kim suidniew ne salia eiei ïa kane ka jingpyrshah jong ki. Haba u Ketoki u la ioh jingkyrmen bad jingkyrshan ban tei ïa ka skul ha Sohra, uwei u rangbah Khasi u la tyrwa iwei i jaka da kaba ong ba ka dei ka nongkynti jong u hi bad ba u lah ban tei ïa ka skul hangto ha kano kano ka por ba u la rai jingmut. Ka long ka jaka kaba ha!or u lum kyntong, kham kynjang ban ïa ka shnong Sohra. Ka jaka ba itynnad shibun la ker ïa ka baroh sawdong da ka lawbah lawsan bad ba ingiew shibun. Nangto ruh lah ban iohi kylleng wat shaduh Sylhet ruh. Ka long kajaka ba i-iakop bad iahap bha ban tei ïa ka skul. Haba U Ketoki u la ioh kat kane ka lad babha tam, u la lum jingialang ïa ki rangbah shnong baroh ha kiba u la pynkhamti ïa ka kam, bad katba ialade pat u pynjngai na ka katba lah. Kumno ka kam ka la iaid-la pynshisha da ki jingjia hadien. Tang shu iohsngew ba uwei u rangbah u la ai jaka ïa une u Maharaj, khlem da oh dor ei ei, u Syiem jong ka hima da ka jingkynshoit jong ki katto katne ki rangbah u la thaw jingkulmar ïa kane ka kam. Hynrei u don ka jingsngewlem ïa u Ketoki bad u nongai khyndew, bad da kaba ong ïa ki ba kim dei ban iadei kti ha kane ka kam. Kane pynban ka la long ka jingkyrkhu ha ka liang jong ki dkhot jingialang, ki la sngewlehrain ba u Syiem hi u pyrshang ban pynbira ïa ka kam kaba naduh mynta hi kan long ka jong ki bad ba kin ieng ialeh na ka bynta u Ketoki bad ki la ialehpyrshah ïa u Syiem haduh ba kin da lah ban kylla khongpong ïa ka jingrai jong u na ka bynta katei ka jingai khyndew bad ban sdang noh ban tei ïa ka skul.