Haba ka jingïalang ka la sangeh, ki nongbud ki la ïa ïaid suki jai sha ka kper jong ka ïing mane. U M u la leit shaphang ba don ka Ophis jong ka Panchavati. Ka la long kumba 5 baje janmiet. Hadien shipor u la wanphai noh sha ka kamra u Kynrad. Hangta ha baranda ba shaphang shatei, u la ïohi ka jingïohi baphylla.
U Ramakrishna u la shu ïeng khlem khih, ba la ker saw dong da katto katne ki nongbud, bad u Narendra u dang rwai. U M um pat ju ïoh sngew ïano ïano ruh lait tang u Kynrad uba rwai sngewbang-sngewthiang kumta. Haba u la peit ïa u Ramakrishna u la shu ang lyngngoh ba u Kynrad u la ïeng hangta khlem khih, lem bad ki khmat ba peit seh. Um shym la ïohi ba un ring ne pynhiar mynsiem. Uwei na ki nongbud u la ïathuh ha u M ba u Kynrad u la ngam ha ka jingkyntang u Blei (Samadhi). U M um pat ju ïohi ne ïohsngew mynno mynno kane ka jingjia-jinglong jar jar ha ka jinglyngngoh, u la mutdur. Ka lah ban long ïa u briew ban ym tip briew ei ei ïa kane ka pyrthei ha ka jingngam jylliew jingmut ha u Blei? Haduh katno ka jingjylliew ka jingmut bad ka jingpuson blei ka dei ban pynlong ha kane ka kyrdan jinglong!”
U Narendra u dang rwai:
To ngam ko mynsiem jong nga ha u Kynrad Hari,
Ko bym thohbria ei ei, lyngba ka Mynsiem bashlur janai,
Haduh katno ka jinglong riewkhraw, ka jingshai ba phalang ka tyngshaiñ ha U,
Haduh katno ka mynsiem ba i-ngiew ka long, ka jingkylla dur ba phylla jong u.
Haduh katno U u ieid ïa baroh ki nongbud jong u,
Kham bha briew shuh shuh ha ka jingieid ba i-phuh samrkhie
Kaba pyn-lehraiñ ïa ki millian ki dur bnai ba i-shynrang dur,
Kum u pyrthat ba talaiñ wait da ka jingjop ha la ka dur ba paw jong U,
Ba da pynïeng beit la u shñiuh da kaba sngewkmen shibun eh.
U Kynrad u la khynñiuh haba u la rwai ïa kane ka lain ba khatduh. U shñiuh jong u, u la ïeng natduh-hatduh, bad ki ummat kmen ki tuid kum ka wah duid ha ki ngab jong u. Teng teng ki rmiang shyntur jong u ki pyn-i ka dak phuh samrkhie. La u ïohi kum ïa kajuh ka jinglong khuid jong u Blei, “ba ka pyn-lehraiñ ïa ka jingshynrang dur jong ki million ki dur bnai”? La kane ka dei ka jingïohi-paw ïa u Blei, ka jingpynpaw jong u Mynsiem? Haduh katno kaba shitom ban long ha kane ka jinglong shisur mynsiem bad kata da kaba bud thik-pa-thik, haduh katne ka jingngeit bad ka jingpynleit jingmut ka long shisha kaba da donkam ban poi haduh kane ka kyrdan ba lah ban ïoh ïa ka bor jingïohi!
Ka Jingrwai ka la ïai bteng:
To nguh ha ki sla-kjat jong U da ka mynsiem ba khuid tam kum u tiew Lotus.
Da ka jingmut ba sngur khlir khlir bad ki khmat ba tyngshaiñ thaba.
Da ka jingieid ba kynja Blei ba pynpaw ïa ka bor jingïohi bym lah ïa nujor.
Pat, da ka jingphuh samrkhie ba pynshoh bieit tam eh. Ka met pat ka neh sah kumjuh khlem don jingkhih ei ei, ki khmat ki khapbrip, kumta ka da pynpaw ïa ka jingïohi ba phylla hapoh dohnud.
Ka jingrwai ka lajan poi sha kaba kut. U Narendra u la rwai ïa ki laiñ ba khatduh.
Ba la ïoh kem ha ka bor baphylla jong ka jingieid Blei bakyntang tam jong U.
Ba la pyn-ngam jylliew ïalade ha ka jinglong Blei bym lah khlad, O mynsiem
Tang ha U uba long ka jingstad ba kyntang bad ka jingkyrkhu ba kyntang.
Ka jingïohi-paw ïa ka ïing shongneh (samadhi), bad ïa ka jingkyrkhu ba kyntang ba u la ïohi da la ki khmat, ka la paw tyngkreiñ ha ka jingmut-jingpyrkhat jong u M. U la wanphai sha la ïing da ka jingshem mynsiem. Teng teng u la ju ïoh sngew hapoh la mynsiem ïa ki sur sawa jong kito ki kyntien jingieid buaid Blei.
To pyn-ngam jylliew ïalade ha ka jinglong Blei bym lah khlad O mynsiem
Tang ha U uba long ka jingstad ba kyntang bad ka jingkyrkhu ba kyntang.
Ha ka sngi kaba bud, ruh ka la dei ka sngi shuti ïa u M. U la leit poi sha Dakshineswar ha ka por 3 baje ei ei janmiet. U Ramakrishna u la don ha la kamra, U Narendra, u Bhavanath bad katto katne kiwei pat ki nongbud ki dang ïa shong halor u shylliah ba la siang hangta ha madan. Ki la long baroh ki khynnah samla hapdeng 19 ne 20 snem ei ei. Da kaba shong ha ka kynja shuki ba la shna kyrpang (couch), u Ramakrishna u dang ïa kren bad ki da kaba phuh samrkhie.
Mar shu la rung u M, u Kynrad u la rkhie jam kynsan kynsan bad u la ong ha kita ki khynnah, “Utei, u la wan biang.” Baroh ki la ïarkhie lang. U M u la dem ha khmat jong u bad u la shong. Shuwa kane, u la nguh arti ïa u Kynrad, ha ka rukom ba leh burom ki phareng. Hynrei ha katei ka sngi te u la nang ban leh burom ha ka rukom ainguh ki Hindu paka.
U M u la pyrkhat, kane ka nuksa jingpynshai kaba da ïa hap shisha. Wat ha la ïing, um shym la lah ban pynklet ïa kane ka jingpyrkhat ïa u Ramakrishna tang shi khyllipmat ruh. Ka jingmut-jingpyrkhat jong u ka kynmaw tang sha Dakshineswar bad u la ju ñiew man la ka minit tang kumno ban ïoh lad ban leit pat shata.
Ha kajuh ka por, u Kynrad u la ïa rkhie sngewbha bad kita ki khynnah shynrang kaba kheiñ ïa ki kumba ki dei ki paralok ba la ithuh-ithaw bha bad u. Ka jingïarkhie kyrkait ka la pynsawa ïa kata ka kamra, ka jingkmen la kum ha ka jaka ïadie-ïathied. Baroh kaei kaei kaba la jia ka la long ka jingai-jingshai ïa u M, u la pyrkhat! “Ym dei nga la ïohi ïa u dang tang mynhynnin kumba uba la buaid shaphang u Blei? Ym dei te ba u la dang jngi ha ka duriaw ka jingieid Blei ba kyntang-ka jingïohi kaba ngam pat ju ïohi mynno mynno ruh mynshuwa? Bad mynta ka sngi, u juh u briew uba dang pynpaw ïalade kumba long lang u riew paidbah! Ym dei une u juh u briew uba la mai la tim ïa nga ha ka sngi ba nga wan nyngkong hangne? Ym dei da ka sur bajem ba u la ong ïa nga, ‘Bad phi dei u riewnang-riewtip?’ Ym dei te, kaba shisha ba u la ong ïa nga ba u Blei ba don dur u long uba shisha kum u Blei u bym don dur? Ym dei ba u la ïathuh ïa nga ba u Blei marwei hi u long uba shisha bad baroh kiwei pat ki long ki bym shisha? Ym dei ma u, uba la ai jingmut ïa nga ban im ha pyrthei khlem shahteh ei ei ha ka, kum ka shakri kaba trei ha ka ïing u briew ba riewspah?
U Ramakrishna u dang don ha ka jingkmen kaba khraw lem bad ki nongbud samla, teng teng u la peit matsuh sha u M. U peit thuh ba u M. U shong ha ka jingsngap jar. U Kynrad u la ong ïa u Ramlal: Phi ïohi, u la kham heh khyndiat ha ka snem, bad namarkata u la kham long phikir. U shong khop katba ki khun samla ki dang ïaleh kmen sngewbha.”
U M te u la don kumba arphew phra snem karta ei ei.
Ka jingiakren ïa khana ka la phai sha u Hanuman, uba ïa ka dur jong u lah wah ha kynroh jong ka kamra u Kynrad.
U Ramakrishna u la ong: “Mutdur ïa u Hanuman. Um ju pyrwa ïa ka pisa-tyngka, ka burom, ka kyrdan, ka riam ka beit, ka bam ka sa ne ïa kiei kiei ruh. U thrang tang ïa u Blei. Katba u dang phet noh bad kita ki tiar thma bneng kiba la buhrieh kyrpang ha u rijied ba la pynphyrnai, ka Mandodari ka la ïaleh ban pynbieit ïa u da ki har rukom ki soh khnang ba un hiar sha madan bad ban pynhap ïa ki tiar ïalehthma. 5. Ka khana ba la pynpaw hangne la ïathuh ha ka Ramayana. U Ravana u lah ïoh ka buskit ba na kata ka daw ba ïa u lah ban pynïap tang da ka kynja tiar bakynja bneng. Ïa kane ka tiar la buhrieh ha u rijied ba la suit rongksiar ha ïing syiem jong u. Ha kawei ka sngi u Hanuman, ha ka jingriam pher kum ka dur jong u shrieh, u la wan ha ka ïingsyiem bad pynpra ïa u rijied. Katba u dang mareh lem bad kata ka tiar, u la shah pynbieit da ki soh ba la ai da ka Mandodari, ka tnga u Ravana, khnang ba u lah ban pynphai noh ïa kata ka tiar. Markumta u la shim ïa la ka dur lajong bad u la rwai kawei ka jingrwai ba la thoh ha ka kot. Hynrei um shym la shah pynbieit ei ei da kaba suk. Ha ka jubab ïa ka buit shet shukor jong ka, u la rwai ïa kane ka jingrwai:
“Nga donkam ne em ïa U soh?
Nga don u soh ka jingim
Ba seisoh da shisha. Hapoh dohnud jong nga,
U diengsoh jong u Rama u mih.
U soh jong ka jingsuk bajanai.
Ha trai uta u diengsoh ba pynjah ïa jingsliang,
Jong u Rama nga shong suk mynsiem.
Ban kheit kat ïa uno ma u soh ba nga mon.
Hynrei lada kren shaphang u soh –
Ngam dei u nongkhrong, ban shim soh katba ïoh.
Da kaba skhem triang, nga ïaid
Da kaba iehnoh u soh bakthang ïa phi.”
Katba u Ramakrishna u dang rwai ïa kawei ka jingrwai u la ngam ha ka jingpuson buaid blei (samadhi). Shuh shuh, ki khmat ba khapbrip bad ka met bym khih ei ei ba uno uno u ju ïohi ha ka dur jong u. Dang tang shi minit mynshuwa, ki nongbud ki dang ïaleh kmen leh sngewbha lang. Mynta pat, baroh ki khmat ki ïa peit seh ïa u. Ba kumta, u M u la ïohi ha ka sien ka ba-ar ba u Kynrad u don ha ka jingpuson buaid blei (samadhi).
Hadien slem slem bha ba u Kynrad u la wan biang ha ka jinglong tipbriew kumba ju long. Ka khmat jong u ka pyni ïa ka dak phuh samrkhie bad ka met kaba i-sting, ki jingmut-jingpyrkhat jong u ki la sdang long biang kumba ju long. U la jaw ummat kmen haba u la ïai ong ïa ka kyrteng bakyntang jong u Rama. U M u la lyngngoh la une u juh u riewkhuid u la long u briew uba khyndiat minit mynshuwa u la i kumba u dei u khynnah ba dang 5 snem.
U Kynrad u la ong ha u Narendra bad ha u M. “Ngan jin da la sngewbha eh ban ïohsngew ba phi ïakren bad ïatainia ha ka ktien phareng. Baroh arngut ki la rkhie. Hynrei ki la ïabteng ïa ka jingiakren ha la ka ktien tynrai la jong. U M um shlan shuh ban ïa ainia ha khmat u Kynrad. Watla u Ramakrishna u la ïai pynbor ïa ki kim ju ïakren phareng.
Ha ka por 5 baje janmiet baroh ki nongbud lait noh u Narendra bad u M ki la mih noh na ïing u Kynrad. Katba u M u la dang ïaid kai ha ka kper jong ka ïingmane, markumta u la lap ba u Kynrad u la dang ïakren bad u Narendra harud ka pung ba ri radha. U Ramakrishna u la ong ïa u Narendra. “Khmih shane. Wan shane man ka teng. Phi dei uba dang wan thymmai. Ha ka jingiakynduh bad jingia-ithuh ba nyngkong ki briew ki ju ïa kynduh iwei-ia-iwei pat man ka teng, kumba long u baieid ïa la ka baieid jong u. (u Narendra bad u M ki la ïarkhie). Kumta, sngewbha wan, phin ïa wan em?”
U Narendra, u dkhot jong ka Brahmo Samaj, u la long uba kham phikir ïa la ka jong ka jingkular. U la ong da kaba phuh samrkhie, “Hooid, babu, ngan pyrshang.”
Katba ki la dang wanphai ha kamra u Kynrad, u Ramakrishna u la ong ïa u M: “Haba ki nongrep ki leit ïew ban thied masidab na bynta ban lur lyngkha, ki lah da kaba suk ban ïathuh ïa uba bha ne uba sniew tang da kaba ktah ïa ki tdong jong ki. Da kaba ktah kumta ruh, katto katne kiba smiej bieij ki dem noh ha madan. Ki nongrep ki ithuh ba kine ki bym ju mlien lur bad kumta ki kyntait ïa ki. Ki jied tang ïa kito ki masidab kiba kynthih bad khlaiñ bor mynsiem haba ktah ïa ki tdong jong ki. U Narendra u long kum u masidab ha kane ka kyrdan ba-ar. U dap da ka bor mynsiem hapoh jong u.”
U Kynrad u la phuh samrkhie haba u la ong ïa kane bad u la bteng pat: “Don katto katne ki briew ki bym don jingkhlaiñ bor ha kano kano ka dur. Ki long kum ki shira ba la dung bad pdem ha ka dud – bajem kum ka ja sohriew. Ym don bor ei ei na la ka jinglong tynrai.
Ka la dei ka por premmiet. U Kynrad u la dang shong puson ïa u Blei. U la ong ha u M: Khie leit bad iakren bad u Narendra. Da iathuh ïa nga kumno phi pyrkhat ïa u.”
Ka jingduwai miet ka la kut ha ïingmane. U M u la ïa kynduh ïa u Narendra harud ka wah Ganga bad ki la sdang iathuh khana. U Narendra u la iathuh ïa u M shaphang la ka jingpule ha kolej, ka jinglong dkhot jong u ha ka Brahmo Samaj, bad kumta ter ter.
Ka la miet bha mynta bad ka la dei ïa u ba un leit noh, hynrei um sngewhun ban shu leit kumto te ba kumta u la leit wad ïa u Kynrad Ramakrishna. U la sngew shoh mynsiem haduh katta katta ïa ka jingrwai jong u Kynrad bad u la kwah sngap shuh shuh. Ha kaba khatduh u la iashem ïa u Kynrad ba u dang ïaid marwei ha ka lynti ban leit sha natmandir ha khmat ka ïingmane ka Blei Kali. Ka sharak rit ka dang meh ha baroh arliang ka ïingmane jong ka Kmie Bakhuid. Kawei ka sharak rit bathang ha ka kamra kaba heh bad ba kylluid jong ka natmandir kaba shai malu-mala lem bad ka jingdum kaba pynlong ba ïa ka dur jong u Kynrad lah ban ïohi byrngut-byrnget.
U M u la sngewbang eh ïa ka sur jingtem bathiang jong u Kynrad. Da kaba sngew-arjingmut u la kylli la yn dang don jingrwai, jingput-jingtem ha kata ka miet. Em, ym don jingrwai shuh mynta ka miet, la ong u Ramakrishna hadien ba la phalang jingshai khyndiat. Te, kumba kynmaw ïa kaei-re-kaei, u la ong biang: Hynrei ngan sa leit shen ha ïing u Balaram Bose ha Kolkata. Wan hangta te phin sa ïohi ïa nga ba nga rwai. “U M u la mynjur ban leit.
Kynrad: Phi ithuh ïa u Balaram Bose?”
M: Em, babu, ngam ithuh ïa u.
Kynrad: U sah ha Bosepara.
M: Ñiuma, babu, ngan sa wad ïa u.
Katba u Ramakrishna u la ïaid shaneng-sharum ka ïing heh (hall) bad u M, u la ong ïa u: “To ngan kylli jingkylli ïa phi: Kumno phi pyrkhat shaphang jongnga?
U M. u shu sngap jar jar. U Ramakrishna u la kylli biang:” Kumno phi pyrkhat shaphang jongnga? Kumba katno ana nga don jingnang-jingtip shaphang u Blei?
M: “Ngam sngewthuh, kaei phi mut ong kumno da ka ktien ‘ana’. Hynrei na ka bynta kane nga ngeit skhem: Ngam pat ju ïohi kum kane ka rukom jingnang-jingtip, ka jingieid buaid Blei, ka jingngeit ha u Blei, ka jingaitilut na ki kam pyrthei bad ka jinglong kylluid mynsiem ha baroh ki liang.
U Kynrad u la rkhie.
U M u la ainguh ïa u ha shuwa ba kin ïa khlad noh. U lah leit haduh ha khmat khyrdop jingkhang ka kper jong ka ïingmane haba u la kynmaw kynsan kynsan bad leit phai pat ha u Ramakrishna, uba dang don ha natmandir. Ha ka jingshai byrngut-byrnget, tang marwei hi u dang ïaid sharum-shaneng ka kamra heh (hall) da kaba sngewkmen ha la ka jong ka mynsiem – kum u sing uba ïaid bad kyrhuh marwei hapoh khlaw.
Ha ka jing jar-jar baphylla u M u la peit thuh ïa uta u khraw mynsiem.
Kynrad (ha u M): “Kaei ba la pynlong ïa phi ban wanphai pat?”
M: “Lehse kata ka ïing kaba phi la ong ïa nga ban leit, ka dei ka ïing uba riewspah. Ki lah ban ym shah rung ïanga shapoh. Nga tharai ka bha ba ngan ym leit. Ngan kham bha ba ngan ïa kynduh ïa phi hangne.”
Kynrad: “O, em, em phi! Balei phin pyrkhat kumta? Shu ïathuh ïa ka kyrteng jong nga. Ong ba phi kwah ban ïa kynduh ïa nga, te yn sa wan shaw mano-re-mano ïa phi ban ïa kynduh bad nga.”
U M. u la shu kohnguh la ka khlieh bad hadien ba u la ainguh ïa u Kynrad, u la mih noh.
(Yn dang bteng)