ka ba bteng

U Swami Vivekananda u la mih na Bombay ban leit sha Amerika. U la ïaid lyngba ka China, bad Canada. U la poi ha Chicago ha u Naitung 1893. Ha Canton u la ïohi katto katne ki riewniam Buddhist. Ha Japan pat u la shem ba ka ri ka la ïaid shaphrang bad nalor nangta ka jinglehkhuid jong ki briew ka la ring jingmut eh ïa u. Ha Chicago pat ka jingriewspah bad jingstad jong ki briew ka la pynshoh bieit ïa u. Hangta pat u la shem ba kata ka Dorbar bah jong ki nïam kan long haduh u Nailar. U la sngewdiaw ruh ban shem ba ym don ba lah ban long u dkhot jong ka khlem ki jingthoh jingtar ban pynithuh ïa u. Hynrei khlem da duh jingkyrmen u la shaniah ha ka jingpynïaid U Trai Nongthaw. U la leit sha Boston. Ha ka rel ha lynti u la iakynduh bad ka Miss Katherine Sanborn, kaba la khot sngewbha ïa u ban sah ha ing jong ka. Lyngba jong ka, u la ithuh ïa uwei u nonghikai badonnam jong ka skul bah Harvard, u Prof. John Henry Wright. Une u nonghikai u la ai ka shithi pynithuh sha u President jong ka Dorbar bah ki niam. Ha kane ka shithi, une u nonghikai u la thoh kumne, ” une u dei u briew uba kham shemphang ban ïa baroh ki nonghikai jong ngi.”

U Swami u la leit phai biang sha Chicago, ar sngi shuwa ban long kata ka jingialang bah. Hangta pat u la shemba u la klet noh ïa ka jaka ha kaba don ka ïing bam na ka bynta kito ki nongmihkhmat na ki ri Mihngi. U la sah shi miet ha phyllaw jong ka steshon rel. Mynstep u la mih ban leit wad nongïarap Hynrei u la shem ka long kaba eh ban ioh jingïarap khamtam ba u dei u dohïong. U la sngewthait ha kane ka jingleit wad jong u, u la shong harud surok bad shu shaniah ha ka jingpynïaid u Kynrad. Hadien katto katne por, la wan mih kawei ka briew ba donburom na ka ïing paki dulan ba ha shi liang surok. Kane ka dei ka Mrs. George W. Hale, ka ba hadien ryngkat bad kiba ha ïing ha sem jong ka ki la kylla long ki nongbud jong u Swamiji. Ka ïing jong ka, ka la kylla long ka jaka shong jaka sah u Swamiji katba u dang don ha U.S.A.

yn dang bteng

ka ba bteng

Ha kaba khadduh ka la ithuh paw ïa u Sri Ramakrishna bad u la ong ïa ka, ‘Balei phi ïam sngewsih? Shano ngan leit ha kaba khadduh? Nga la shu ïaid lyngba na kawei ka kamra sha kawei pat.’ Kane ka la pynkylla ïa ka dohnud jong ka, ki jingsngewsih jong ka ki la jem bad khadduh ïa ka dohnud jong ka la pyndap da ka jingsuk bad jingkmen. 

Ha Vrindavan ka la im ka jingim tang ha kaba ïai duwai. Ka bad u Yogin-ma, u nongbud jong u Sri Ramakrishna, ki ju shong pyni jingmut bha bad ïai ong ïa ka kyrteng u Blei bad ki skaiñ ki ju dem ha ki khmat jong ki khlem jingsalia. Ha ka ïng jong u Radha-ramana ka ju duwai bad ki ummat, ka da ong, ‘Ah Trai, wat ai ïa nga ba ngan long kaba ïa u thngiat kiwei. Ïa kane ka jingangnud jong ka la pyndep bad ngi shem ba kalong ka briew ka bym ju peit ia ka lait ka let kiwei.

Ka la ioh mad shibun kiei kiei kiba kynja mynsiem, hynrei kam ju iathuh ïa ki ha la ki paralok. Ka jingkren ba shida jong ka lane ka jingïaid ba kynjah jong ka harud wah Jamuna, ha kaba ka ju klet noh ia ki jingpyrkhat jong ka baroh, bad la donkam ban da leit shaw ïa ka. La Shem ruh ha kawei ka por ba ka la don ha ka Samadhi bad kane ka jinglong ka la neh kham slem hangta bad dei da ka jingïai ong ia ka kyrteng jong u Blei ha ki tyndong shkor jong ka ba ka la sdang ban tip briew biang.

Ka jingsah ha Vrindavan ka la long ka jingsdang jong ka jingtrei ba kynja mynsiem jong ka. U Sri Ramakrishna u la mih paw bunsien ha ka bad u la bthah ia ka ban ai ka jingshai ia u Yogen (uba la tip hadien kum u Swami Yogananda) bad ka la ai hadien katto katne por. Hadien ka jingwan phai jong ka na Vrindavan ha ka snem 1887, ka Kmie Bakhuid ka la leit sha Kamarpukur bad ka la sah ha ïing u Sri Ramakrishna marwei kumba phra bnai ei ei khlem da don pisa ei ei ban thied jingbam ïalade. Shuwa ban khlad noh, u Sri Ramakrishna u la ong ïa ka, ‘hadien ka jingïap jong nga, sa leit sha Kamarpukur bad sah hangta, bad bam katba phi ioh bad pynlut ïa la ka por da kaba ïai ong ia ka kyrteng u Trai.’ Ki ktien jong u shisha ki la jia long. Kat kum ki rukom jong ka ïingmane ka Kali kaba ha Dakshineswar, la ai ïa ka Kmie Bakhuid kumba hynñiew tyngka shibnai bad hadien pat la pynsangeh noh da ka jingïasuh buit jong katto katne ngut ki briew. Lyngba kane ka snem jong ka jingduk bad jingshah shitom, ym shym la tip ei ei shaphang ka bor jabieng jong ka. Hynrei ngi tip pat ba shibun na ki ‘riewkhraw jong ka pyrthei ki ju pynlut shuwa ïa la ka por marwei shuwa ba kin ai kano kano ka jinghikai, kumjuh ruh kane ka long ka por jong ka jingpynkhreh jong ka ïa kata ka ban sa wan. Kumta ngi ïohi ba ka jingleit jong ka sha Kamarpukur kam long ban pyndep ïa ka jingkwah u Sri Ramakrishna, hynrei ban pyndep shuwa ïa ka jingdonkam ba shapoh ka dohnud jong ka bad lehse u Sri Ramakrishna da lade hi u la ïohi ïa kane.

Ka Jingim ba shabar jong ka, ka long hi kum ka ‘’thei ïap lok. Ka don ki lyngkha kba bad nangta ka ïoh ïa la ka bam. Ka ju thung jhur ha kper bad ka ju bam ja suda khlem mluh bad shi kyntien ruh kam ju khñium, pynban la tip ïa kane bad kumta ki nongbud u Sri Ramakrishna ki la lum pisa bad ki la khot noh ïa ka ban sah ha Calcutta. Ka la pdiang ïa ka jingkhot sngewbha jong ki bad ka la leit ha u bnai Lber jong ka snem 1888; ka la wan phai pat sha Kamarpukur, ha u ‘nai Lber jong ka snem 1889 bad ka la sah hangta sa shi snem. Naduh kane ka por ka la sah ha Calcutta bad ha  shnong jong ka ha Jayrambati ka kat-jub bynta ki ba ha ïing jong ka bad namar ba kynjah marwei ha Kamarpukur, ka la leit sah noh ha Jayrambati, hynrei ban pyndep ia ka jingkwah u Sri Ramakrishna ka la pynlut pisa ruh ban maramot ia ka ïing kaba ha Kamarpukur.

Ïa ka jingim jong ka la bynta ha ki ar bynta, kawei ha kaba peit ïa ki kam ïng bad kawei pat ha kaba kyrsiew ïa ka jinglong mynsiem ha ka dohnud jong bun bah ki briew kynthei bad shynrang kiba wan ban wad jingsuk, jingtip bad ban aiti lut. Kumba ngi ïohi ba kawei ka jingjia ka bud hadien kawei pat ha ka jingim jong ka; ha kawei ka kti ka bat ïa la ki hynmen kiba mutlop, ba runar da ka jingieit, bad ka ïai shah ia ka para kynsi ba sniew bad ka khun barunar, bad ha kawei pat ka ïaleh ïa ki kam ba kynja mynsiem kum kaba ai bor ïa kiba tlot, kaba pyntngen ïa kiba sngewsih bad kaba ai jingkyrmen ia u nongpop ba la rem bad ngi sngew lyngngoh haba ngi ïohi ba ka long kaba biang lut ha kine baroh. Ka jingjai jai ka ïaid ryngkat bad ki kam jong ka baroh.Kane ka ryngkat la iaid bad ka wat ki jingeh kiba kumno kumno ruh, kumba kine ki jingjia harum ki pynshisha.

yn dang bteng

ka ba bteng 

Ha ka Jingïadon Lang ki NongbudU Lber 11 tarik, 1882.

Kumba 8 baje ei ei mynstep, u Ramakrishna u la leit sha ïing u Balaram Bose ha Kolkata kumba u la thmu. Ka la dei ka sngi lehniam Doljatra. U Ram, u Manmohon,u Rakhal,1.u synran baieid eh jong u Kynrad, uba hadien la tip kum u Swami Brahmananda, u Nityagopal bad kiwei pat ki nongbud ki la ïa don lang bad u. U M ruh u la wan lang kumba la pynkular da u Kynrad.

 Ki nongbud bad u Kynrad ki la ïa rwai bad shad da ka jingkmen bad jingkhuid mynsiem. Bun bun na ki, ki la long ha jingieid buaid blei. Ka shadem u Nityagopal ka la tied kyndeh da ka jingshitrhem mynsiem, bad u Rakhal u la dem pyllup ha madan ha ka jingieid buaid blei, khlem da tip ei ei shuh ïa ka pyrthei.U Kynrad u la ktah ïa ka shadem u Rakhal bad u la ong,”To suk, to long jai jai.” Kane ka la long ka jingieid buaid blei ba nyngkong ba u Rakhal u la shem da lade. U la shong la sah bad la u kpa ha Kolkata bad teng teng u ju leit ïa kynduh ïa u Kynrad ha Dakshineswar. Haduh kane ka por, u la ïoh pule shipor ha ka skul Vidyasagar ha Syampukur..

 Haba ka jingrwai ka la kut, ki nongbud ki la ïa shong ban bamja sngi. U Balaram u la ïeng tyngheng hangta, kum u shakri. Ym don ba pyrkhat ïa u ba u dei u kynrad jong kata ka iing. U M lei lei u long tang u nongwei ha kita ki nongbud, da kaba u la ïa kynduh tang ïa u Narendra ha Dakshineswar.

 Khyndiat sngi hadien, u M u la leit jngoh ïa u Kynrad ha Dakshineswar. Ka la long hapdeng 4 ne 5 baje janmiet. U Kynrad bad ma u ki la dang ïa shong ha ki mawlynti jong ka iingmane u Shiva. Da kaba peit ha ka ïingmane jong ka blei Radhakanta kaba don kham pajih jong ka madan, u Kynrad u la ngam ha ka jingieid buaid blei.

 Naduh ba u pyrsa jong u, u Hriday, u la shah weng kam na kaba trei ha ïingmane, u Ramakrishna u la sah marwei khlem don nongiarap. Na ka bynta ka jingktah ha ka rukom puson blei, um i nangtrei nang ktah wat ban sumar sukher ialade. Ka jingbymdon nongïarap ka la pynlong ka jingdkoh ha ka liang ka rukom trei kam- trei jam.

 U Ramakrishna u la dang ïakren bad ka blei Kali, ka Kmie Bakhuid jong ka pyrthei salonsar. U la ong: “Ko Mei, baroh baroh ki ïa ong,’ Tang ka baje jong nga kaba biang por. Ki Kristan, ki Brahmos, ki Hindu, ki Musulman baroh ki ong.’Tang ka niam jongnga ka long kaba shisha.’ Hynrei ka Kmie, ha ka jingshisha, ka long ba ym don kano kano ka baje kaba biang por.Uei uba lah ban tip thikna ïa Me? Hynrei lada u briew u dem duwai ha Me da ka dohnud kaba sliang, u lah ban poi beit sha Me, lyngba ka jingkyrkhu isnei jong Me, da kano kano ka lynti ruh. I Mei i la kdew ha nga katto katne por kumno ki kristan ki duwai ïa Me ha ki ïingmane jong ki. Hynrei, ko Mei, kumno ki briew kin ong ïa nga lada nga leit rung hangta? Tharai lada ki kynphuit, ong noh, kim shah shuh ianga ban rung ha ïingmane ka Mei Kali! Te, haba kumta, pyn-i ianga ki kristan ki duwai kumno na phyllaw jong ka ïingmane.”

 Ha kawei pat ka sngi u Kynrad u la shong ha ka shuki rit ba la shna khnang(couch) ha kamra jong u, ha kajuh ka rukom ba u ju mlien ban phai khmat sha kiwei. U M u la wan poi bad u Kalikrishna, u bym tip ei ei hangno u paralok jong u, u M u la dang ialam ïa u. U la shu iathuh: “Lada phi kwah ban iohi ïa ka dukan-pynbuaid, te ale bad nga. Phin iohi u khra kiad uba heh hangta.” U M u pyn-ïasyrïem ïa kane bad u Ramakrishna, uba la rkhie kyrkait shaphang kata. U Kynrad u la ong: Ka jingkyrkhu jong ka jingduwai bad ka jinglong kawei bad u Blei ka long ka kiad ba paka, ka kiad jong ka jingieid buaid blei bajanai. Ka thong jong ka jingim u briew ka long ban ieid ïa u Blei, Ka bor ka jingkhlaiñ(bhakti) ka long kawei na kiba donkam eh. Ban tip ïa u Blei lyngba ki jnit ki jnat ka mynsiem briew bad ki jingpyn-i daw ba har rukom ki long kiei kiei kiba da eh haduh katta katta.

 Te u Kynrad u la rwai:

  Don uno uno uba lah ban sngewthuh ka Mei Kali ka dei kaei?
  Wat ki hynriew rukom jingpuson bad mane blei kim long ei ei ha Ka…

  U Kynrad u la ong, biang: “Ka thong ba tang kawei ha ka jingim briew ka long ban duriap ïa ka jingieid na ka bynta u Blei, ka jingieid ba ki nongkhem dud kynthei bad shynrang, bad ki nongap masi jong ka Vrindavan ki ieid ïa u Krishna. Haba u Krishna u la leit noh sha Mathura, ki nongsharai masi ki shang kylleng kylleng da kaba iam sngewsih kthang namar ka jingiakhlad noh jong ki bad U.”

 Da kaba ong kumne u Kynrad u la rwai da kaba khmied la ki khmat shajrong.
Dang myntan kumne nga la iohi ïa u samla nong-sharai masi
Bad i khun masi ha ki ksangkti jong u;
Hangta u ïeng, ba u da bat ha kawei ka kti
Ia u tnat dieng uba dang lung.
“Shano phi don ko hynmen Kanai” u la pyrta,
 Hynrei, um lah kynnoh shai bha ïa ka ktien ‘Kanai
U shu lah ban kynnoh tang ‘Ka’
la lynñiar, “ Hangno phi don ko hynmen”
Bad ki khmat jong u ki dap da ki ummat.

Haba u M u la ïohsngew ïa kane ka jingrwai jong u Kynrad uba la shlei miar da ka jingieid, ki khmat jong u ki la jreiñ ummat.

U Ïaiong 2 tarik, 1882.

U Ramakrishna u la dang shongkai ha kamra shongkai ha ïing jong u Keshab Chandra Sen ha Kolkata, ka la don kumba 5 baje ei ei janmiet. Haba la iathuh ha u Keshab ïa ka jingwanpoi jong u, u la wan mih ha kamra shongkai ba la phong da ki jaiñ ban leit jingleit shabar, naba u la mut ban leit peit ïa u paralok uba pang. Mynta te u la pdam noh ïa ka jingthmu jong u.U Kynrad u la ong ïa u:”Phi don bun bah ki kam ba phi dei ban pyndep. Nalorkata, phi hap ban pynbit-pynbiang ïa kawei ka kot khubor. Phim don por ban wan sha Dakshineswar kumta, nga la dei ban wan ban iohi iaphi. Naba nga la iohsngew ïa ka jingshitom jong phi, nga la duwai ainguh da u snepkor ba dangim, bad ka shini ha ka Kmie Bakhuid khnang ba phin koit noh. Nga la ong, ha Ka,’Ko Mei, lada jia ei ei ïa u Keshab, te bad no pat ngan ïoh ïakren ïa khana ha Kolkata?”

U Ramakrishna u la kren ha u Pratap bad ha kiwei pat ki nongbud ka Brahmo Samaj.U M u la shong lang hajan. Da kaba kdew ha u, u Kynrad u la ong ha u Keshab:”Phin sngewbha ban pyn-ong lem ïa u ba balei um ju wan shuh ha Dakshineswar? U la ju iathuh ianga ba um iadei ei ei shuh bad ka tnga lem bad ki khun jong u.”U M u la ju wan jngoh ïa u Kynrad kumba shibnai ei ei, ka jingjah jong u tang shiphang na Dakshineswar ka la pynlong ban kynthoh ïa u haduh katne.U Ramakrishna u la kylli ïa u M ban thoh sha u, lada ka jingwan jong u kan dang shim por.

“U Pandit Samadhyay ruh u la don hangta. Ki nongbud Brahmo ki la pyn-ithuh ïa u ha u Ramakrishna ba u long u riewstad uba tip bha ïa ki jinghikai ka vedas bad kiwei pat ki jingthoh bakhuid. U Kynrad u la ong,”Hooid, nga lah ïohi ïa ka mynsiem jinglong ha u lyngba ki khmat jong u, uno uno u lah ban iohi ïa ki tiar ki tar ha kamra lyngba ki ïit jong ka jingkhang.”

U Trailokya u la rwai. Khala khala, u Kynrad u la ieng bad u la ngam ha ka jingieid buaid blei(samadhi) da kaba iai khot ïa ka kyrteng jong ka Kmie. Haba ka la hiar khyndiat kata ka jingieid buaid blei ba u la iohbor jingsngewthuh pat, u la shad bad la rwai:

Nga dih ym ïa ka kiad ba shu pyn-buaid, hynrei ka Kiad b’la kyrkhu ba  ïai sah Junom.
Kumba nga ïai kynnoh ïa ka kyrteng ka Mei Blei Kali.
Ka pyn-buaid haduh katta katta ïa ka jingmut-jingpyrkhat jong nga ba ki briew ki kynnoh ïa nga u buaid!
 Nyngkong u nonghikai jong nga u ai mithai ban shna wine;
 Ka jingthrang jong nga ka long ban pdem khnang ban long kyiad.
 Ka bor jingtip ka shong ha u nongshet kyiad, uba shet ïa ka na bynta jong nga;
 Bad haba la biang nadong-shadong, ka jingmut-jingpyrkhat jong nga ka kjit ïa ka na u bilor jong ka bor
ingmaïa.
 Da kaba khot ïa kyrteng ka Kmie ban pyn-kyntang ïa ka.

 Ka kaba dih ïa kane ka kyiad,ong u Ramprasad,2.u nongthoh jong ka jingrwai. Ka dei ka dustur ïa ki nongthoh jong ki jingrwai ainguh ha India ba pynpaw ïa ki kyrteng jong ha bakut jong ki jingrwai bad ki saw jait ki jait soh,3.ka dharma, artha,kama bad moksha jong ka jingim ki dei ki jong phi.

 U Kynrad u la peit ïa u Keshab da ka jingieid, kumba u Keshab u dei u khun la jong. U la i lam byrtieng ba u Keshab u lah ban long u jongno re pat, kum ban shu ong, ba u lah ban kylla long u riew kangar. Da kaba peit ha u, u Kynrad u la rwai pat:

 Ngi sheptieng ban kren, bad kumta ruh ngi sheptieng ban shu ieh kumto;
Ki jingpyrkhat jong ngi,
O Radha, shibynta ngi ngeit kumba ngin duh noh ïaphi!
Ngi ïathuh ïaphi ïa ka jingtip barieh ba ngi tip –
Ki jingtip barieh ïa kiba ngi da lade hi bad kiwei pat, da ka jingiarap jongngi,
La ki la iaid lyngba shibun ki jingeh ha ka jingtyllun ka por;
Mynta pat ka shong ha ka mon jong phi baroh.

 Da kaba kynnoh ïa ki bynta ba khatduh jong ka jingrwai, u la ong ha u Keshab: “Kum ban shu ong noh,
itilut ïa kiei kiei baroh bad khot ïa ka kyrteng u Blei. U hi u long uba shisha, baroh kiwei pat ki long ki bym-shisha. Khlem ka jingshemphang ïa u Blei kiei kiei baroh ki long kiba lehnohei. Kane ka long ka jingtip barieh kaba khraw eh.”

  U Kynrad u la shong biang bad u la sdang ban ïa kren ïa khana bad ki nongbud. Shiphang u la sngap ïa ka sur kynud ka piano,kynjai kum u khunlung. Nangta la ïalam ïa u shapoh kamra hapoh ïing, ha kaba la ai jingbam ba un bam ma u bad ki kynthei ew ki dem ainguh ïa u.

  Haba u Kynrad u la mih noh na ïing u Keshab, ki nongbud ka Brahmo ki la ïa bud lang ïa u sha ka kali jong u.

 U Ramakrishna u la ïa shong lang lem bad ki nongbud jong u ha kamra shongkai ha ïing u Prankishna Mukherji ha Kolkata; Ka la long kumba shibaje ne arbaje nohphai sngi. Te, naba u Colonel Viswanath 4. Ka jaka sah jong ka Sorkar Nepal ha Calcutta, bad uwei u nongbud jong u Kynrad, u la shong la sah hangta ha ïing ki para-marjan, u Kynrad u la sngewkwah ban leit jngoh ïa u shuwa ba un leit peit ïa u Keshab ha Liliy Cottage. Bun na ki para-marjan bad kiwei pat ki paralok jong u Prankishna ki la shah khot sngewbha ban ïohsngew ïa ki kyntien jong u.

  Kynrad: “ U Blei bad ka burom jong U. Kane ka pyrthei ba ngi shong ngi sah ka long ka burom jong U. Ki briew ki ioh ïa ka burom jong U bad ki klet lut ïa kiei kiei baroh. Kim wad ïa u Blei, uba ka burom jong U ka dei kane ka pyrthei ba ngi shong ngi sah. Baroh ki wad ban lehkmen ïa ‘ka kynthei bad ka ksiar’. Hynrei don tang ki jingjynjar suda bad ngi khuslai ïa kata. Kane ka pyrthei ka long kum ka thwei ba king shad tamsawi kaba don ha ka jaka ba la kha ïa u Visalakshi.5 Ka wahduid hajan ka jaka ba la kha ïa u Ramakrishna. Shisien kawei ka lieng kynda ka leit poi shata, te ym don jingkyrmen shuh ban dang lah pynlait ïa ka. Te, ka pyrthei ka long ki shiah ha ki lawlynnong: Phim lah da kaba suk ban pynlait ïalade na kum kita ki shiah phin sa ngat sa kiwei pat ki shiah kiba kum kita hi. Shisien ba phi rung ha kum kita ki jait lynti phin shitom shibun ban lait nangta. Da kaba im ha ka pyrthei, u briew u ring tyrkhong bad u long kumba u dei ban long.”

 U Nongbud:”Te, da kano ka lynti haba kumta, babu?”

  Kynrad:”Ka jingduwai lem ka jingbud lang bad ki riewkhuid. Phim lah ban shu koit na ka jingpang-jingshitom khlem ka jingïarap na kito kiba peit bad sumar ïa kiba shitom.Hynrei kam long kaba biang tang ban shu ïa lok ne syllok bad ki kynja riew niam ha ka shisngi. Phi dei ban iai wad ïa kata khlem buhteng, naba ka jingpang ne ka jingshitom ka la long kaba la neh slem. Nangta pat, phim lah ban sngewthuh ïa ka jingtied thikna ki thiedsnam lymda phi ju im ju shong bad ki nongsumar pang. Da kaba ju ïa iaid barabor bad u, phi nang ban pynïapher ïa ka jingtied ki thiedsnam ha u ryndang bad ki thiedsnam ha ki khyllai.

  Nongbud:”Kano kaba bha ka jingïasyllok bad ki riewkhuid?”

  Kynrad:”Ka pynïoh ïa ka jingshemphang ïa u Blei. Ka pynïoh ïa ka jingieid jong u Blei. Ym don ei ei kaba kumno kumno ruh ba ngin lah ban kiew shaphrang ha ka jingim bakynja mynsiem khlem ka jingshemphang. Da kaba ïa im ha ka jingialok bad ïa syllok bad ki kynja riewkhuid, ka mynsiem ka kylla lyng-a-pisa ban tip ïa u Blei. Kane ka jingshemphang jong ka, ka long kum u briew uba don mano-re-mano bapang haïing-hasem jong u. Ka jingmut-jingpyrkhat jong u ka neh sah ha ka jinglong bymsuk mynsiem, da kaba pyrkhat da kumno ban leh ban pynkoit ïa kum uta u briew. Ne ha kajuh ka por, uno uno u dei ban sngew ïa ka jingshemphang ïa u Blei kum ka jingshemphang jong u briew uba la duh noh la ka kam bad u da shang makia kylleng kylleng na kawei ka jaka treikam sha kawei pat ban wad kam. Lada u shah kyntait ha kano ma ka jaka trei naba ym lait kam, u leit pat ha kata ka jaka ha ka sngi kaba bud bad wad jingtip shuh shuh. Hato don ka kam ba lait mynta ka sngi?”

  “Don da kawei pat ka rukom: Da kaba duwai naduh la ka dohnud baroh ha u Blei. U Blei u long u jongngi. Ngi dei ban da ong ha U: Ko Blei Trai Kynrad, kaei ka jinglong jong Me? To pynpaw ialade ha nga. Me dei ban da pyn-ithuh ma Me ïa nga; ne balei pat ba Me la pynlong ïa nga?Katto katne na ki nongbud Sikh ki la ong ïa nga shisien,”U Blei u dap da ka jingieid isnei.’ Nga la ong: “Te, Balei ba ngi dei ban khot ïa U, uba dap da ka jingieid isynei? U long u Nongthaw-Nongpynlong jongngi. Te, balei ngin sngewphylla ïa kata, lada U long sbun leh sbun ïa ngi? Ki kmie ki kpa ki pynheh pynsan ïa la ki khun ki kti. Phi khot ïa kata ka kam, ka jinglehsbun? Ki dei ban leh kumta. Namarkata, ngi dei ban pynbor ïa ki jingdawa jong ngi na u Blei. U long u Kpa bad ka Kmie jong ngi te,Um dei kumta heit? Lada u khun u dawa la ka jingioh pateng jong u khlem bam khlem dih shuh ban pyni la ka bor jingdawa,te ki kmie ki kpa ki hap ai la ka bynta jong u 3 snem shuwa ban kut ka por ba la buh da ka aiñ. Ne, haba u khynnah u dawa katto katne ana na la ka kmie, bad iai ong shi iai ong kumta:’Mei ai ia nga ar-ana. Nga da kyrpad iaphi da kaba dem khohsiew – te ka kmie haba ka iohi ïa kane ka jingthrang kutlad jong u bad ba um lah shah shuh na kane ka jinglong, ka kynting ïa ka pisa ha u.

  “Don sa kawei pat ka jingmyntoi na kaba ïalok ne ïa syllok bad ki kynja riewkhuid. Ka ïarap ïano ïano ban long mlien ban lah pyn-ïapher hapdeng kaba shisha bad ka bym shisha. Tang u Blei marwei U long U bashisha , ba ju ong; U Jingthaw mynsiem ba iaineh pateng-la-pateng , bad ka pyrthei ka long ka bym shisha, u dei ban pyn-donkam ïa ka jingpyniapher. Ha ka khyllipmat ba u hati u pynjrong la u luta ban bam ïa ki lakait ha kper u para-marjan, u shah tied da u nar ba la pynnep(u nar shoh hati) jong u mahut.

Ha ka snem 1890, u Narendranath u la ïakynduh ïa u Pavhari Babu jong ka Gazipur, ka jingriewblei jong une u briew ka la shoh jingmut shibun ïa u Narendranath. Ha kane ka por ar ki jingmut jingpyrkhat ki la ring ïa u Narendranath. Kawei ka long ba un im ïaka jingim riewblei ba marwei ne ban pyndep ïaka jignthmu ba la aiti da u kynrad jong u. Kumba arphew-wei sngi eiei, u Narendranath u la jan shah jop hakata ka jingpynshoi, hynrei ka jingmihpaw jong u Sri Ramakrishna ha u hi, ka la pynskhem ïa ka jingthmu jong u Narendranath ban pyndep ïa kaei kaei kaba la aiti ha u da u Kynrad. Ha kane kajuh ka snem u la iehnoh ïa ka Sarada Devi kaba la long ka nongïalam jong kita ki nongsynran hadien ka jingïap u Sri Ramakrishna. U la mih noh napdeng kita ki synran ba bun ban leit wad ïa u Blei marwei hi ha ka jaka ba kynjah jong u Lum Himalaya. Hakata ka jingïaid riewblei jong u, u la ïaid na kawei ka jylla sha kawei pat. U da leit khmih ïaki jaka ba pawnam naduh hyndai hynthai. Kat sha ba u leit, u shem hangta ïa ki jingdonnam jong ka India ha ki por mynbarim. Hapdeng jong kita kiei kiei ki ba bun u shem ïa ka jingjynjar shitom jong kiba bun ki paid nong-India. U ïakynduh ruh shibun ki syiem bad khun syiem ba donnam jong ka ri India.

Uwei nakita, u Maharaja Ajit Singh jong ka Khetri; u la kylla long u paralok bad nongbud ba kongsan jong u. Ha Poona, u la ïakynduh bad sah ryngkat bad u Gangadhar Tilak, uwei na ki nongïalam ba donnam jong ka ri. U la leit sha Bangalore bad Mysore, hangta u Maharaja ka Mysore, u la kohnguh ban siew bailut-baisep ïa u ban leit sha ki ri Sepngi ban ïalap ïa ka niam bakhraw jong u. Kat shaba u leit, u shem ïa ki briew ba ki kyrduh bad jynjar shitom. Kumba lai snem, u la ïaid kylleng ka ri Indiabad u la ïohi bad shem da lade hi ïa kiei kiei ki ba don bad jiahapoh ka ri. Mynta ka jingïaid riewblei jong u, ka la poi sha ka ba kut; u la dem bad duwai ainguh ha ka ïingmane-blei ha Kanya-Kumari Temple. Hangta u la jngi sha uwei u Mawsiang ba mih marwei ha ki rud durïaw ba shathie. Hangta u la sah marwei baroh shimiet. Ka jingkynjah jong kata ka jaka ka la ai lad ïa u ban puson ïa kita ki jingshem jong u baroh shi katta.

U la puson ïa ka jingkylla jong ka ri bad ki lad ban khyllie biang  ïa ka na kata ka jingkyllon. Dei hangne ba u la rai ba u dei ban leit sha ki ri sepngi ban wad jingïarap na ka bynta ki paid duk jong ka ri India. Hadien kane ka jingkut jingmut jong u, u la leit sha Rameswaram bad Madurai. Nangta u la poi sha Madras. Hangta shibun ki samla ki la ap ïa u hapoh ka jingïalam u Alasinga Perumal. U la pynpaw ha ki ïa ka jingthmu ban leit sha ri America, sha ka Dorbar bah ki Niam ka pyrthei. Ki nongbud jong u ki la ïa synñiang bai lynti na ka bynta jong u. Hynrei, u la phah sam ïa ka ha ki rangli baroh. Hakane ka por u la ïohi paw biang  ha ka jingphohsniew ïa u Sri Ramakrishna. Ryngkat bad ka jingkyrkhu jong ka Sarada Devi u la sdang ban lum jingkynshew biang  ban leit sha America. Hakane ka por u Maharaja jong ka Khetri, u la khot sngewbha ïa u hamar ka sngi khawai sngikha ïa u khun jong u. U Maharaja u la pdiang burom ïa u bad u la kular ban ïarap ïa u kat ba u don la ka bor. Dei ha kane ka por ruh da ka jingai jingmut u Maharaja, u la shim da ka kyrteng “Vivekananda”. Kumba u u la kular, u Maharaja u la phah ïa u Secretary jong u ryngkat bad u Vivekananda, ha ka jingleit jong u sha America, na Bombay kaba long haka 21 tarik u Jymmang, 1893.

Ka Sarada Devi

(ka ba bteng)

U Sri Ramakrishna um ju pynthut ïa ka, la shisha um da ïadei eh bad ki jingmut bad jingkwah jong ka. Kawei ka nongbud kynthei kaba kyrteng ka Gaurima ka la ong shaphang kane kumne, ‘Kine arngut kin ïa sah tang kumba arphewsan kot jngai iwei na iwei pat, hynrei kim ju ïakynduh slem slem, pynban u kynjri ka jingieit ka ïai teh ïa ki.’ Lada ka baïongkhlieh u Sri Ramakrishna u kit khiabha bad u ïai kylli kumne, ‘Balei ka baïongkhlieh?’ Shisien haba u la kum leh bakla ïaka, u la ong ïa la u pyrsa ‘khie leit ban pyntngen ïaka ñïajong phi. Lada ka bitar, te nga la dep.’

U ju ïarap katba u lah ïa ki jingeh jong ka. Ki kjat sngi kim dei ïa i kamra rit jong ka namar ka jingker siej kaba don sawdong jong ka. U Sri Ramakrishna u ju ong ïaka, ‘Lada ïa i sim khlaw la set hapoh ka ruh bad sngi bad miet, te in ïoh pangmat. Kumta phi ruh phi dei ban ïaid kai teng teng sha ïing ki para marjan’. Janmiet u ju mih na la ki kamra bad ha bym ïohi briew u ju phah ïaid kai ïaka.

Kumne ka im ka Kmie Bakhuid kum i um ha u sla Lotus—ka long ka lok ba ieit hok, ka nongbud ba shisha, ka paralok ba jan bad ba shakri hok ïa la u lok – ka pyni ha ka jingim ba jar jar jong kaba don kaei re kaei ha lyndet jong ka jingshongkurim. Ka kam ka kren kham jam ban ïa ka ktien, bad kumjuh ruh ha ka jingim ba jar jar jong ka, ka i kumba ka pynbna ïa ki jingthoh bakhuid jong ki Hindu jong ki por ba mynshuwa, ba ka jingim ka ba ïadei bad ka kam ïing kam sem kam long kaba kut hynrei ka long kata ka jingïaid ïa ka lynti jong ngi ha kaba baroh ngi hap ban ïaid hynrei ym ban lait na ka; namar u briew wat la u ïakynduh ïa ki diengpynkiang bad ki shiah pynban u dei ban ïaid shaphrang ban ïoh ïa ka jingthmu ba bymjukut na ka ba na la wan, sha kaba ka dei pat ban leit phai, bad hangta kan shem ïa ka jingsuk bad jingtngen ba junom.

KI JINGKITKHLIEH BA THYMMAI.

Ha ka snem 1885 u Sri Ramakrishna u la ioh pang ka jingpang bampong na u ryndang bad kumta la leit ïa lam ïa u nyngkong sha Shyampukur, ha Calcutta, ban sumar, bad nangta pat la ïalam ïa u sha ka ïing kaba ha Cossipur, kaba hajan Calcutta na ka bynta ka lyer thymmai. Ka Kmie Bakhuid ka la synran ïa u ha baroh ar ki jaka wat la shisha ka la sngew Pisa namar ka jingduh ban shakri blei. Hangne ka la shet jingbam ïa u bad ka la ïarap ïa ki nongbud kiba sumar ïa u. Haba u la nang shitom jur ka lah iehnoh pynban ïa u bad ka la leit sha ka ïingmane jong u blei Shiva kaba ha Tarakeswar ban duwai ïa ki blei ban pynkoit ïa u lok jong ka. Hadien ba ka la pynlut ïa la ka por ar-sngi khlem bam khlem dih, ha ka miet kaba ar ka la iohsngew ïa ka jingsawa kumba hap u khiew khyndew uwei hadien uwei pat bad mar kumta ka jingpyrkhat ka la wan shat ha ka, ‘uei u tnga bad kaei ka tnga da shisha, uei u ba ha ïing ha sem ha kane ka pyrthei?’ Mynta kam khih pisa jingmut shuh bad ka la ïeng joit ban wan phai sha Cossipur U Sri Ramakrishna haba u la sngewthuh ïa ka jingmut jong ka, u la ong ïa ka, ‘Ñiuma, hato Phi ioh jubab? Da shisha em’ Kane ka jingjiaka la pynskhem ka jingngeit jong ka ïa ka jingïadei ha ka jinglong briew ba ngi kheiñ kim long satia kiba shisha bad tang u Blei u long uba shisha. 

La shisha kane ka jingjia bad kiwei pat ki jingjiakiba kum kane, bad kumjuh ruh ka jingjur jong ka jingpang bampong ki pyni shai ba kaba kut ka la jan. Haba u Sri Ramakrishna u la khlad noh ha u Nailar jong ka snem 1886, ka la dap da ka jingsngewsih kthang. Ka jingduh jong ka ka long ba ka kheiñ ïa u ym tang kum u lok baieit hynrei kum u kpa, ka kmie, u riewkhuid bad ym lah shuh ban jer. Ha kane ka por ka la dap laiphewlai snem ka rta.

Shen hadien kane ka jingjia ba sngewsih, ka Kmie Bakhuid ka la mih noh na Calcutta bad la ki paralok ban leit ïaid pilgrim sha Vrindavan. Ki la sangeh de ha Deoghar, Bnaras bad Ayodhya, kine baroh ki long ki shnong bakhuid naduh ki por mynhyndai. Ha Vrindavan don shibun ki ïngmane bad ka la long ka jaka shong jong u Krishna, haba u dang khynnah, bad hangne ka kynmaw ïa ka jingieit jong ka Radha ïa u Krishna, bad ka jingsngewsih jong ka jingïakhlad jong ka na u, bad kane ka pynkynmaw ïa ka Kmie Bakhuid ïa la ka jinglong ’thei ïap lok. Ka jingieit bad jingkyrmen ban ïa kynduh lang bad u Sri Ramakrishna ka la pynkmen shi katdei eh ïa ka Kmie Bakhuid bad ki um-mat ki tuid na ka khlem sangeh miet bad sngi. Ha kaba khadduh ka la ithuh paw ïa u Sri Ramakrishna bad u la ong ïa ka, ‘Balei phi ïam sngewsih? Shano ngan leit ha kaba khadduh?  Nga la shu ïaid lyngba na kawei ka kamra sha kawei pat.’ Kane ka la pynkylla ïa ka dohnud jong ka, ki jingsngewsih jong ka ki la jem bad khadduh ïa ka dohnud jong ka la pyndap da ka jingsuk bad jingkmen.

(Ka ba bteng)

Haba ka jingïalang ka la sangeh, ki nongbud ki la ïa ïaid suki jai sha ka kper jong ka ïing mane. U M u la leit shaphang ba don ka Ophis jong ka Panchavati. Ka la long kumba 5 baje janmiet. Hadien shipor u la wanphai noh sha ka kamra u Kynrad. Hangta ha baranda ba shaphang shatei, u la ïohi ka jingïohi baphylla.

U Ramakrishna u la shu ïeng khlem khih, ba la ker saw dong da katto katne ki nongbud, bad u Narendra u dang rwai. U M um pat ju ïoh sngew ïano ïano ruh lait tang u Kynrad uba rwai sngewbang-sngewthiang kumta. Haba u la peit ïa u Ramakrishna u la shu ang lyngngoh ba u Kynrad u la ïeng hangta khlem khih, lem bad ki khmat ba peit seh. Um shym la ïohi ba un ring ne pynhiar mynsiem. Uwei na ki nongbud u la ïathuh ha u M ba u Kynrad u la ngam ha ka jingkyntang u Blei (Samadhi). U M um pat ju ïohi ne ïohsngew mynno mynno kane ka jingjia-jinglong jar jar ha ka jinglyngngoh, u la mutdur. Ka lah ban long ïa u briew ban ym tip briew ei ei ïa kane ka pyrthei ha ka jingngam jylliew jingmut ha u Blei? Haduh katno ka jingjylliew ka jingmut bad ka jingpuson blei ka dei ban pynlong ha kane ka kyrdan jinglong!”

U Narendra u dang rwai:

                To ngam ko mynsiem jong nga ha u Kynrad Hari,

                Ko bym thohbria ei ei, lyngba ka Mynsiem bashlur janai,

                Haduh katno ka jinglong riewkhraw, ka jingshai ba phalang ka tyngshaiñ ha U,

                Haduh katno ka mynsiem ba i-ngiew ka long, ka jingkylla dur ba phylla jong u.

                Haduh katno U u ieid ïa baroh ki nongbud jong u,

                Kham bha briew shuh shuh ha ka jingieid ba i-phuh samrkhie

                Kaba pyn-lehraiñ ïa ki millian ki dur bnai ba i-shynrang dur,

                Kum u pyrthat ba talaiñ wait da ka jingjop ha la ka dur ba paw jong U,

                Ba da pynïeng beit la u shñiuh da kaba sngewkmen shibun eh.

U Kynrad u la khynñiuh haba u la rwai ïa kane ka lain ba khatduh. U shñiuh jong u, u la ïeng natduh-hatduh, bad ki ummat kmen ki tuid kum ka wah duid ha ki ngab jong u. Teng teng ki rmiang shyntur jong u ki pyn-i ka dak phuh samrkhie. La u ïohi kum ïa kajuh ka jinglong khuid jong u Blei, “ba ka pyn-lehraiñ ïa ka jingshynrang dur jong ki million ki dur bnai”? La kane ka dei ka jingïohi-paw ïa u Blei, ka jingpynpaw jong u Mynsiem? Haduh katno kaba shitom ban long ha kane ka jinglong shisur mynsiem bad kata da kaba bud thik-pa-thik, haduh katne ka jingngeit bad ka jingpynleit jingmut ka long shisha kaba da donkam ban poi haduh kane ka kyrdan ba lah ban ïoh ïa ka bor jingïohi!

Ka Jingrwai ka la ïai bteng:

                To nguh ha ki sla-kjat jong U da ka mynsiem ba khuid tam kum u tiew Lotus.
                Da ka jingmut ba sngur khlir khlir bad ki khmat ba tyngshaiñ thaba.
                Da ka jingieid ba kynja Blei ba pynpaw ïa ka bor jingïohi bym lah ïa nujor.

Pat, da ka jingphuh samrkhie ba pynshoh bieit tam eh. Ka met pat ka neh sah kumjuh khlem don jingkhih ei ei, ki khmat ki khapbrip, kumta ka da pynpaw ïa ka jingïohi ba phylla hapoh dohnud.

Ka jingrwai ka lajan poi sha kaba kut. U Narendra u la rwai ïa ki laiñ ba khatduh.

                Ba la ïoh kem ha ka bor baphylla jong ka jingieid Blei bakyntang tam jong U.
                Ba la pyn-ngam jylliew ïalade ha ka jinglong Blei bym lah khlad, O mynsiem
                Tang ha U uba long ka jingstad ba kyntang bad ka jingkyrkhu ba kyntang.

Ka jingïohi-paw ïa ka ïing shongneh (samadhi), bad ïa ka jingkyrkhu ba kyntang ba u la ïohi da la ki khmat, ka la paw tyngkreiñ ha ka jingmut-jingpyrkhat jong u M. U la wanphai sha la ïing da ka jingshem mynsiem. Teng teng u la ju ïoh sngew hapoh la mynsiem ïa ki sur sawa jong kito ki kyntien jingieid buaid Blei.

                To pyn-ngam jylliew ïalade ha ka jinglong Blei bym lah khlad O mynsiem
                Tang ha U uba long ka jingstad ba kyntang bad ka jingkyrkhu ba kyntang.

Ha ka sngi kaba bud, ruh ka la dei ka sngi shuti ïa u M. U la leit poi sha Dakshineswar ha ka por 3 baje ei ei janmiet. U Ramakrishna u la don ha la kamra, U Narendra, u Bhavanath bad katto katne kiwei pat ki nongbud ki dang ïa shong halor u shylliah ba la siang hangta ha madan. Ki la long baroh ki khynnah samla hapdeng 19 ne 20 snem ei ei. Da kaba shong ha ka kynja shuki ba la shna kyrpang (couch), u Ramakrishna u dang ïa kren bad ki da kaba phuh samrkhie.

Mar shu la rung u M, u Kynrad u la rkhie jam kynsan kynsan bad u la ong ha kita ki khynnah, “Utei, u la wan biang.” Baroh ki la ïarkhie lang. U M u la dem ha khmat jong u bad u la shong. Shuwa kane, u la nguh arti ïa u Kynrad, ha ka rukom ba leh burom ki phareng. Hynrei ha katei ka sngi te u la nang ban leh burom ha ka rukom ainguh ki Hindu paka.

U M u la pyrkhat, kane ka nuksa jingpynshai kaba da ïa hap shisha. Wat ha la ïing, um shym la lah ban pynklet ïa kane ka jingpyrkhat ïa u Ramakrishna tang shi khyllipmat ruh. Ka jingmut-jingpyrkhat jong u ka kynmaw tang sha Dakshineswar bad u la ju ñiew man la ka minit tang kumno ban ïoh lad ban leit pat shata.

Ha kajuh ka por, u Kynrad u la ïa rkhie sngewbha bad kita ki khynnah shynrang kaba kheiñ ïa ki kumba ki dei ki paralok ba la ithuh-ithaw bha bad u. Ka jingïarkhie kyrkait ka la pynsawa ïa kata ka kamra, ka jingkmen la kum ha ka jaka ïadie-ïathied. Baroh kaei kaei kaba la jia ka la long ka jingai-jingshai ïa u M, u la pyrkhat! “Ym dei nga la ïohi ïa u dang tang mynhynnin kumba uba la buaid shaphang u Blei? Ym dei te ba u la dang jngi ha ka duriaw ka jingieid Blei ba kyntang-ka jingïohi kaba ngam pat ju ïohi mynno mynno ruh mynshuwa? Bad mynta ka sngi, u juh u briew uba dang pynpaw ïalade kumba long lang u riew paidbah! Ym dei une u juh u briew uba la mai la tim ïa nga ha ka sngi ba nga wan nyngkong hangne? Ym dei da ka sur bajem ba u la ong ïa nga, ‘Bad phi dei u riewnang-riewtip?’ Ym dei te, kaba shisha ba u la ong ïa nga ba u Blei ba don dur u long uba shisha kum u Blei u bym don dur? Ym dei ba u la ïathuh ïa nga ba u Blei marwei hi u long uba shisha bad baroh kiwei pat ki long ki bym shisha? Ym dei ma u, uba la ai jingmut ïa nga ban im ha pyrthei khlem shahteh ei ei ha ka, kum ka shakri kaba trei ha ka ïing u briew ba riewspah?

U Ramakrishna u dang don ha ka jingkmen kaba khraw lem bad ki nongbud samla, teng teng u la peit matsuh sha u M. U peit thuh ba u M. U shong ha ka jingsngap jar. U Kynrad u la ong ïa u Ramlal: Phi ïohi, u la kham heh khyndiat ha ka snem, bad namarkata u la kham long phikir. U shong khop katba ki khun samla ki dang ïaleh kmen sngewbha.”

U M te u la don kumba arphew phra snem karta ei ei.

Ka jingiakren ïa khana ka la phai sha u Hanuman, uba ïa ka dur jong u lah wah ha kynroh jong ka kamra u Kynrad.

U Ramakrishna u la ong: “Mutdur ïa u Hanuman. Um ju pyrwa ïa ka pisa-tyngka, ka burom, ka kyrdan, ka riam ka beit, ka bam ka sa ne ïa kiei kiei ruh. U thrang tang ïa u Blei. Katba u dang phet noh bad kita ki tiar thma bneng kiba la buhrieh kyrpang ha u rijied ba la pynphyrnai, ka Mandodari ka la ïaleh ban pynbieit ïa u da ki har rukom ki soh khnang ba un hiar sha madan bad ban pynhap ïa ki tiar ïalehthma. 5. Ka khana ba la pynpaw hangne la ïathuh ha ka Ramayana. U Ravana u lah ïoh ka buskit ba na kata ka daw ba ïa u lah ban pynïap tang da ka kynja tiar bakynja bneng. Ïa kane ka tiar la buhrieh ha u rijied ba la suit rongksiar ha ïing syiem jong u. Ha kawei ka sngi u Hanuman, ha ka jingriam pher kum ka dur jong u shrieh, u la wan ha ka ïingsyiem bad pynpra ïa u rijied. Katba u dang mareh lem bad kata ka tiar, u la shah pynbieit da ki soh ba la ai da ka Mandodari, ka tnga u Ravana, khnang ba u lah ban pynphai noh ïa kata ka tiar. Markumta u la shim ïa la ka dur lajong bad u la rwai kawei ka jingrwai ba la thoh ha ka kot. Hynrei um shym la shah pynbieit ei ei da kaba suk. Ha ka jubab ïa ka buit shet shukor jong ka, u la rwai ïa kane ka jingrwai:

                “Nga donkam ne em ïa U soh?
                Nga don u soh ka jingim
                Ba seisoh da shisha. Hapoh dohnud jong nga,
                U diengsoh jong u Rama u mih.
                U soh jong ka jingsuk bajanai.
                Ha trai uta u diengsoh ba pynjah ïa jingsliang,
                Jong u Rama nga shong suk mynsiem.
                Ban kheit kat ïa uno ma u soh ba nga mon.
                Hynrei lada kren shaphang u soh –
                Ngam dei u nongkhrong, ban shim soh katba ïoh.

                Da kaba skhem triang, nga ïaid

                Da kaba iehnoh u soh bakthang ïa phi.”

Katba u Ramakrishna u dang rwai ïa kawei ka jingrwai u la ngam ha ka jingpuson buaid blei (samadhi). Shuh shuh, ki khmat ba khapbrip bad ka met bym khih ei ei ba uno uno u ju ïohi ha ka dur jong u. Dang tang shi minit mynshuwa, ki nongbud ki dang ïaleh kmen leh sngewbha lang. Mynta pat, baroh ki khmat ki ïa peit seh ïa u. Ba kumta, u M u la ïohi ha ka sien ka ba-ar ba u Kynrad u don ha ka jingpuson buaid blei (samadhi).

Hadien slem slem bha ba u Kynrad u la wan biang ha ka jinglong tipbriew kumba ju long. Ka khmat jong u ka pyni ïa ka dak phuh samrkhie bad ka met kaba i-sting, ki jingmut-jingpyrkhat jong u ki la sdang long biang kumba ju long. U la jaw ummat kmen haba u la ïai ong ïa ka kyrteng bakyntang jong u Rama. U M u la lyngngoh la une u juh u riewkhuid u la long u briew uba khyndiat minit mynshuwa u la i kumba u dei u khynnah ba dang 5 snem.

U Kynrad u la ong ha u Narendra bad ha u M. “Ngan jin da la sngewbha eh ban ïohsngew ba phi ïakren bad ïatainia ha ka ktien phareng. Baroh arngut ki la rkhie. Hynrei ki la ïabteng ïa ka jingiakren ha la ka ktien tynrai la jong. U M um shlan shuh ban ïa ainia ha khmat u Kynrad. Watla u Ramakrishna u la ïai pynbor ïa ki kim ju ïakren phareng.

Ha ka por 5 baje janmiet baroh ki nongbud lait noh u Narendra bad u M ki la mih noh na ïing u Kynrad. Katba u M u la dang ïaid kai ha ka kper jong ka ïingmane, markumta u la lap ba u Kynrad u la dang ïakren bad u Narendra harud ka pung ba ri radha. U Ramakrishna u la ong ïa u Narendra. “Khmih shane. Wan shane man ka teng. Phi dei uba dang wan thymmai. Ha ka jingiakynduh bad jingia-ithuh ba nyngkong ki briew ki ju ïa kynduh iwei-ia-iwei pat man ka teng, kumba long u baieid ïa la ka baieid jong u. (u Narendra bad u M ki la ïarkhie). Kumta, sngewbha wan, phin ïa wan em?”

U Narendra, u dkhot jong ka Brahmo Samaj, u la long uba kham phikir ïa la ka jong ka jingkular. U la ong da kaba phuh samrkhie, “Hooid, babu, ngan pyrshang.”

Katba ki la dang wanphai ha kamra u Kynrad, u Ramakrishna u la ong ïa u M: “Haba ki nongrep ki leit ïew ban thied masidab na bynta ban lur lyngkha, ki lah da kaba suk ban ïathuh ïa uba bha ne uba sniew tang da kaba ktah ïa ki tdong jong ki. Da kaba ktah kumta ruh, katto katne kiba smiej bieij ki dem noh ha madan. Ki nongrep ki ithuh ba kine ki bym ju mlien lur bad kumta ki kyntait ïa ki. Ki jied tang ïa kito ki masidab kiba kynthih bad khlaiñ bor mynsiem haba ktah ïa ki tdong jong ki. U Narendra u long kum u masidab ha kane ka kyrdan ba-ar. U dap da ka bor mynsiem hapoh jong u.”

                U Kynrad u la phuh samrkhie haba u la ong ïa kane bad u la bteng pat: “Don katto katne ki briew ki bym don jingkhlaiñ bor ha kano kano ka dur. Ki long kum ki shira ba la dung bad pdem ha ka dud – bajem kum ka ja sohriew. Ym don bor ei ei na la ka jinglong tynrai.

                Ka la dei ka por premmiet. U Kynrad u la dang shong puson ïa u Blei. U la ong ha u M: Khie leit bad iakren bad u Narendra. Da iathuh ïa nga kumno phi pyrkhat ïa u.”   

Ka jingduwai miet ka la kut ha ïingmane. U M u la ïa kynduh ïa u Narendra harud ka wah Ganga bad ki la sdang iathuh khana. U Narendra u la iathuh ïa u M shaphang la ka jingpule ha kolej, ka jinglong dkhot jong u ha ka Brahmo Samaj, bad kumta ter ter.

Ka la miet bha mynta bad ka la dei ïa u ba un leit noh, hynrei um sngewhun ban shu leit kumto te ba kumta u la leit wad ïa u Kynrad Ramakrishna. U la sngew shoh mynsiem haduh katta katta ïa ka jingrwai jong u Kynrad bad u la kwah sngap shuh shuh. Ha kaba khatduh u la iashem ïa u Kynrad ba u dang ïaid marwei ha ka lynti ban leit sha natmandir ha khmat ka ïingmane ka Blei Kali. Ka sharak rit ka dang meh ha baroh arliang ka ïingmane jong ka Kmie Bakhuid. Kawei ka sharak rit bathang ha ka kamra kaba heh bad ba kylluid jong ka natmandir kaba shai malu-mala lem bad ka jingdum kaba pynlong ba ïa ka dur jong u Kynrad lah ban ïohi byrngut-byrnget.

U M u la sngewbang eh ïa ka sur jingtem bathiang jong u Kynrad. Da kaba sngew-arjingmut u la kylli la yn dang don jingrwai, jingput-jingtem ha kata ka miet. Em, ym don jingrwai shuh mynta ka miet, la ong u Ramakrishna hadien ba la phalang jingshai khyndiat. Te, kumba kynmaw ïa kaei-re-kaei, u la ong biang: Hynrei ngan sa leit shen ha ïing u Balaram Bose ha Kolkata. Wan hangta te phin sa ïohi ïa nga ba nga rwai. “U M u la mynjur ban leit.

Kynrad: Phi ithuh ïa u Balaram Bose?”

M: Em, babu, ngam ithuh ïa u.

Kynrad: U sah ha Bosepara.

M: Ñiuma, babu, ngan sa wad ïa u.

Katba u Ramakrishna u la ïaid shaneng-sharum ka ïing heh (hall) bad u M, u la ong ïa  u: “To ngan kylli jingkylli ïa phi: Kumno phi pyrkhat shaphang jongnga?

U M. u shu sngap jar jar. U Ramakrishna u la kylli biang:” Kumno phi pyrkhat shaphang jongnga? Kumba katno ana nga don jingnang-jingtip shaphang u Blei?

M: “Ngam sngewthuh, kaei phi mut ong kumno da ka ktien ‘ana’. Hynrei na ka bynta kane nga ngeit skhem: Ngam pat ju ïohi kum kane ka rukom jingnang-jingtip, ka jingieid buaid Blei, ka jingngeit ha u Blei, ka jingaitilut na ki kam pyrthei bad ka jinglong kylluid mynsiem ha baroh ki liang.

U Kynrad u la rkhie.

U M u la ainguh ïa u ha shuwa ba kin ïa khlad noh. U lah leit haduh ha khmat khyrdop jingkhang ka kper jong ka ïingmane haba u la kynmaw kynsan kynsan bad leit phai pat ha u Ramakrishna, uba dang don ha natmandir. Ha ka jingshai byrngut-byrnget, tang marwei hi u dang ïaid sharum-shaneng ka kamra heh (hall) da kaba sngewkmen ha la ka jong ka mynsiem – kum u sing uba ïaid bad kyrhuh marwei hapoh khlaw.

Ha ka jing jar-jar baphylla u M u la peit thuh ïa uta u khraw mynsiem.

Kynrad (ha u M): “Kaei ba la pynlong ïa phi ban wanphai pat?”

M: “Lehse kata ka ïing kaba phi la ong ïa nga ban leit, ka dei ka ïing uba riewspah. Ki lah ban ym shah rung ïanga shapoh. Nga tharai ka bha ba ngan ym leit. Ngan kham bha ba ngan ïa kynduh ïa phi hangne.”

Kynrad: “O, em, em phi! Balei phin pyrkhat kumta? Shu ïathuh ïa ka kyrteng jong nga. Ong ba phi kwah ban ïa kynduh ïa nga, te yn sa wan shaw mano-re-mano ïa phi ban ïa kynduh bad nga.”

U M. u la shu kohnguh la ka khlieh bad hadien ba u la ainguh ïa u Kynrad, u la mih noh.

(Yn dang bteng)

ka ba bteng

Kynrad bad u Nongbud
Rymphang 1882
“Te, phi dei ban pyrsad-pyntieng ïa ki riewsniew. Phi dei ban pyntieng ïa ki lym kumta kin pyn-mynsaw ïa phi. Hynrei phim dei ban puh pyn-mynsaw ïa ki, ym dei ban mymong ïa kiwei pat.”
“Ha kane ka jingpynlong jong u Blei, don bunjait bun rukom kiei kiei: Ki briew, ki mrad ki mreng, ki dieng ki siej, ki jingthung-jingtep. Napdeng ki kynja mrad don katto katne kiba bha bad kiba sniew. Ki don ki mrad kiba i-shyrkhei kum u khla. Don ki dieng kiba sei bad pynmih ki soh kiba thiang kum ka um ngap bad kiwei pat kiba long bih haduh katta katta. Kumjuh, hapdeng ki bynriew bapher, don kiba bha bad kiba sniew, kiba khuid bad ki bym khuid. Don katto katne kiba aitilut ïalade ha u Blei bad kiwei pat kiba shah teh ha ka jingim pyrthei.
“Lah ban pyn-kyrdan ïa ki briew ha ki saw-kyrdan: Kito kiba shah teh ha ka jingsngewbha jong ka pyrthei, kiba wad blei ha ka jingim laitluid, kiba la laitluid bad ki bym don jingshahteh.”
“Napdeng ki bym don jingshah teh ei ei, ngi lah ban ñiew ïa ki, ki riewkhuid ne ki riewblei kum u Narada. Ki im ha ka pyrthei na ka bynta ka bha ka miat jong kiwei, ban hikai ïa ki briew sha ka hok bad ka jingshisha ba kynja-mynsiem.”
“Kito kiba im ha ka jingshahteh, ki la ngam ha ka jingim sngewbha pyrthei bad ka jingklet noh ïa u Blei. Ym da kaba bakla ban kum pyrkhat shaphang u Blei.”
“ Kito kiba wad jinglaitluid hadien ba ki la ïoh ïa ka jinglaitluid na ka jingim bakynja-pyrthei, ki kwah ban pyn-laitluid ïalade na ka jingshahteh ha ka pyrthei. Don katto katne kiba jop bad kiwei pat kim lah.”
“Ki mynsiem ba la laitluid, kum ka jingim ki sadhu bad ki riew-wadblei ba la aitilut, kim shah teh ne shah khring ha ka jingim pyrthei, ha ka kynthei bad ka ksiar.” Ki jingmut jingpyrkhat jong ki, ki laitluid na ka jinglong-jingim pyrthei. Nalorkata, barabor ki ngam ha ka jingpuson blei ha ki slakjat syntiew Lotus jong u Blei.
“Shu ong noh, lada ïa ka pung la ker da ka jar ban tong dohkha. Don ki dohkha kiba sianti haduh katta kata ba kim ju ngat ha ka jar. Ki long kum kito kiba la laitluid jynduh. Hynrei bun na ki dohkha kiba la ngat ha ka jar. Don napdeng jong ki, kiba pyrshang ban pynlait ïalade na ka, bad ki long kum kito kiba wad ïa ka jinglaitluid. Hynrei ym baroh ki dohkha kiba ïaleh ban lait kin lait. Khyndiat eh kiba ryngkang shabar ka jar, da kaba kynthih sha jrong um. Ba kumta, ki nongtong dohkha kin pyrta, ‘Peit’ kato ka dohkha ba heh ka la lait. Hynrei bun bah na ki dohkha ba la ngat kim lah lait shuh, hynrei ba kin ïaleh pyrshah ban lait nangta. Ha kawei pat ka liang, ki ngam hapoh ktieh lem bad ka jar ha ki shyntur jong ki pat bad ki dem lyngngai hangta, ha ki jingpyrkhat. ‘Ngim dei ban tieng ei ei shuh, ngi la lait lut na ki jingma hangne.’ Hynrei, kiba pli, kim poi pyrkhat ei ei ba ki nongtong dohkha kin tan lang ïa ki hapoh ka jar. Kine ki long kum kito ki briew kiba la shah teh ha ka jingim-pyrthei.
“Ki mynsiem ba la shah teh ki la shah teh ha ka pyrthei da ka jingkhring ha ka kynthei bad ka ksiar. Ki la shah teh bad kti bad kjat. Da kaba pyrkhat ba ‘ka kynthei bad ka ksiar’ kin ai jingsuk-jingkmen bad jingïada ïa ki, kim sngewthuh ba kan ïalam ïa ki sha ka jingjot. Haba u briew u la shahteh kumta ïalade ha ka pyrthei, u la long kum ban sa ïap noh, ka tnga la jong ka ong ïa u, ‘Phi la jan leit, hynrei aïu phi la leh na bynta jong nga? ‘Shuh shuh, la katta ruh u la shu shah khring ha kiei kiei ki jong ka pyrthei, ba haba u ïohi ïa ka jingtyngshaiñ ka sharak, u ong! ‘Pyndum kato ka jingshai. Phi la thang pynheh eh ïa ka.’ Bad ma u pat ha tmier jingiap.
“Ka mynsiem ba la shah teh te ka la shah teh kam ju pyrkhat shuh ïa u Blei. Lada ki ïoh ban ïa kyrsum ha ka jingsngewbha pyrthei, kin pyngngam ïalade ha ki jinglorni jaipdeh bad ki khana jler suda, ne kin pynbunkam ha ki jingtrei bym lar kam. Lada phi kwah kylli ïa uwei na ki ïa ka daw, u jubab kumne, Oh! Ngam lah ban shu shong khop, kumta nga shu shna ka jingker. Haba ka por ka ban khia ha kti jong ki te ki sdang sa ka jingïakhalai.”
La don ka jingsngap jar hapoh kamra.
U Nongbud: “Babu, ym don jingïarap ei ei ïa uba kum uta u riew-pyrthei?”
U Kynrad: Da shisha, ka don. Na ka por sha ka por, dei ban im ka jingim ryngkat-ryngkat bad ki briew bakhuid bad na ka por sha ka por dei ban leit sha ka jaka ba kynjah ban shong puson ïa u Blei. Nangta shuh shuh, u dei ban pyrshang ban pyniapher bad duwai ha u Blei. “Ai ïa nga ka jingngeit bad ka jingshaniah.” Shisien ba u briew u la don ka jingngeit te u la ïoh pdiang lut nadong-shadong. Ym don ka ban kham khraw ban ïa ka jingngeit.

(Ha u Kedar)”Phi la dei ban iohsngew shaphang ka bor jingkhlaiñ bakhraw jong ka jingngeit. La ong ha ka khana puriskam ba u Rama uba long ma u hi u Blei – uba long uba lahduh naduh-haduh – u la dei ban tei ïa ka jingkieng lyngba ka duriaw bah sha Ceylon. Hynrei u Hanuman, uba aitilut ha ka kyrteng u Rama, u lah ban kam ïa ka duriaw na shiliang sha shiliang tang shisien kam. Ym da donkam ban shna jingkieng ei ei(baroh ki ïarkhie).
“Shisien la don uwei u briew uba la mut ban ïaid lyngba ïa ka duriaw. U Bibhishana u la thoh ïa ka kyrteng jong u Rama ha kawei ka sla-dieng, u la teh ha kawei ka tduh jong uwei u briew uba phong ïa kata ka jaiñ, bad u la ong ïa u. “Wat tieng. Don ka jingngeit bad ïaid halor ka um. Hynrei khmih shane – ha kano ma ka khyllipmat ba phi duh ïa ka jingngeit te phin ngam jyllop.” Te, uta u briew u la sdang ïaid da kaba suk halor um. Shen shen, u la don ka jingpynshoi kaba jur ban ïohi aïu lateh ha tduh ka jaiñ ba u phong. U la plied ïa ka bad u la shem tang ka sla-dieng lem bad ka kyrteng jong u Rama ba la thoh halor jong ka. Kaei kane? U la pyrkhat. “Tang ka kyrteng u Rama!” Mar shu wan ka jingartatien ha ka jingmut-jingpyrkhat u la ngam jyllop hapoh um.

“Lada u briew u don ka jingngeit ha u Blei, te watla u la leh pap katno katno ruh – kum kaba pynïap ïa ka masi, u brahmin ne ka kynthei – te da shisha un ïoh lait lyngba ka jingngeit jong u. To ai ba un kynnoh ïa ka kyrteng u Blei. ‘Oh Kynrad, ngan ym mlien shuh kum kata ka jingmlien bad um dei ban sheptieng ei ei shuh.
Haba u la kren ïa kane, u Kynrad u la rwai:
Tang lada nga lah ban khlad noh syndon da kaba ïai khot ïa kyrteng ka Mei Durga,
Te kumno Men ym lah, ko ba la kyrkhu,
Daba snoh na nga ba la pynlait im,
Haduh katno la nga long uba la jot-la pra
Nga lah ban long ba la ïoh dih tuh ïa ka kyiad, ne pynïap ïa i khyllung bym pat kha,
Ne ba la pynïap ïa ka kynthei ne ïa ka masi
Ne watla pynlong ka daw ka jingpynïap ïa u brahmin
Hynrei, watla baroh ka long kaba shisha.
Kane kam lah ban pynsngew pisa jingmut ei ei ïa nga
Naba lyngba ka bor ka kyrteng ba thiang jong Me,
Ka mynsiem ba la jot jong nga ka ïai ai mynsiem
Wat ha ka kyrdan jinglong riew bashisha (Brahman).
Da kaba kdew ha u Narendra, u Kynrad u la ong: “Phi ïohi baroh ïa une u khynnah. U pynpaw ha kane ka rukom hangne. U khynnah runar ruh u i kumba uba jemnud eh haba u don lem bad la u kpa. Hynrei u long da uwei pat u khynnah haba u tem ïa ka jingduwai lehniam kyrpad (chandri). U Narendra bad ki briew kiba kum kine ki jinglong ki dei na ka kyrdan kiba laitluid khlem pud. Kim ju shah teh ha ka jingim-pyrthei. Haba ki la kham rangbah ha ka rta ki sngewthuh ïa ka jingkyrsiew mynsiem ba na shapoh la ka dohnud bad shem beit beit ïa ka lynti sha u Blei. Ki wan long briew sha kane ka pyrthei tang ban ïoh hikai ïa kiwei pat. Kim ju pyrkhat ei ei shaphang ka pyrthei. Kim ju shahteh ne shah khring ha ‘ka kynthei bad ka ksiar.’
“Ki jaitbynriew vedas ki kren shaphang ka sim homa. Ka im hajrong eh jong ka sahit bneng bad hangta ka kha pylleng. Mar ïa kha, ka pylleng ka hap noh, hynrei naba ka hap na suiñbneng kaba jrong haduh katta katta ka shimpor bun bun sngi. Ha ka por ba hap kumta, ka puh artad bad i khun sim i hap. Haba hap kumta i khun sim i plied la ki khmat, i pynmih ki thapniang. Mar shu plied la ki khmat, i sngewthuh ba i hap bad ïai hap kumta bad ba in phret lyngkhot-lyngkhai da i hap ha khyndew. Ba kumta, shisyndon i her shalor sha ka kmie kaba don ha suiñbneng.”
“Hamar kata ka por u Narendra u la mih noh na kamra. U kedar, u Prankrishna, u M bad bun kiwei pat ki la ïa don hangta.
U Kynrad: “Phi ïohi, u Narendra u tbit haduh katta katta ha ka jingrwai, ka tem jingtem, ha ka jingpule bad ka kiei kiei baroh. Ha kawei pat ka sngi, u la don ka jingïatainia lem bad u Kedar bad u la tar lyngkhot lyngkhaï ïa ki jingwohnia-woh daw (baroh ki ïarkhie).
(Ha u M): Don kano kano ka kot phareng kaba kdew ïa ka jingwohnia-wohdaw?”
M: “Hooid, babu, ka don. La khot ïa ka, ka kot Logic.”
U Kynrad: “Ïathuh ïa nga, ka ong kumno.”
M: U la lyng-a jingmut. U la ong: “Shi bynta na ka kot ka kdew shaphang kaba ïadei salonsar sha kaba ïadei kyrpang. Kum ka nuksa: Baroh ki briew kim im sah. Ki riewstad ki dei ki briew. Namarkata, ki riewstad kim im sah. Sa shi bynta pat, ka kdew shaphang ki jingmut-jingpyrkhat kat kum ki daw ba dei ban long na kiba ïa dei kyrpang sha kaba ïa dei salonsar. Kum ka nuksa: Kane ka tyngab kaba ïong. Kato ka tyngab ka long kaba ïong. Namarkata, baroh ki tyngab ki long kiba ïong. Hynrei ka lah ban don ka jingbakla ban pynkut ha kane ka rukom, naba ynda haba wad bniah bha lah ban shem ba don ka tyngab lieh ha katto katne ki ri. Ka don sa kawei pat ka jingpynshai: Lada don u slap, la dei de ban don u lyoh. Namarkata, ïa u slap la pynlong na u lyoh. Lah ban long ruh sa kawei pat ka nuksa: Une u briew u don 32 tylli ki bniat, Utai u briew u don 32 tylli ki bniat. Baroh ki briew ngi ïohi ki don 32 tylli ki bniat. Namarkata, ki briew ki don 32 tylli ki bniat. Ka kot Logic ka kdew ïa kum kita ki bynta kiba thew ha ka jinglong salonsar na ka jinglong ba kyrpang (induction) bad ka rukom wad jingtip ba bniah na ka jinglong salonsar sha ka raikut ba kyrpang (deduction).
U Ramakrishna um ju kham ïoh sngew koit ïa kum kine ki ktien bad kyntien. Haba u shah shkor ïa ki u dum ka buit. Ba kumta ka jingïatainia kam shym la bteng slem.

(Ka ba bteng)

Ha Dakshineswar
Da ki spah snem ki kynthei jong ka Mei-ri India ki dei ban shah shibun kiei kiei, kum kaba duh ïa ka jingnang jingstad, ka jingshah ban beiñ ha ka liang ka ïmlang sahlang bad kane ka la khang lad shibun ïa ïa ki ban roi ban san shaphrang bad ban pynpaw ïa kiei kiei kiba don ha ki. Ngim lah ban len ba u Sri Ramakrishna u long u ba sngewthuh bha ïa kane ka jingkhanglad. Dei na kane ka daw ba u shah shitom bad kit khia bha naka bynta ki kynthei, bad dei kane kaba la pynpyrkhat ïa ngi ba haba u mane ïa ka Kmie Bakhuid, bad ba u ai ki jingainguh thang, ym namar ba ka long ka kmie ba kynja blei hynrei lyngba jong ka u mut khamtam eh ïa ki kynthei jong ka ri India bad jong ka pyrthei hi baroh kawei. Kum u soh jong kane ngi ïohi ba shibun na ki kynthei jong ka ri India ki la kyndit bynriew, bad ngi bad ngi kyrmen ba kane ka jingkyndit jingmut kan pynlah ïa ki ban kit khlieh ïa ki kam ym kiba dei tang ha ïing ha sem hynrei ha ka jingim ba ïa dei bad ka pyrthei hi baroh kawei; bad da ka bud ïa ki dienjat jong ka Kmie Bakhuid kin lah ban long ki kmie jong ka jaidbynriew.
U Sri Ramakrishna u la pyni shibun kiei kiei ïa ka Kmie Bakhuid shaphang ka jingim ba kynja niam, bad dei da ka jingïalam lynti jong u, ka la lah ban leh ïa kiei kiei ki ba kynja mynsiem bad ban pynlut ïa ki por mynstep bad janmiet ruh ha kaba duwai. Ka ju khie thiah ha ka por lai baje mynstep bad ka leit sum sha ka wah Ganga bad nangta ka pynlut ïa ka por mynstep baroh ha kaba duwai bad teng teng ka ju klet ïa ka pyrthei. Ka la ong, ‘Ha ka por ba shai bnai nga ju phai ïa la ki khmat sha u bnai ban duwai arti arjat’, “Ah Trai, ka don ka jingthoh dak ha u bnai hynrei wat ai ban don ka jingthoh dak ha ka jingmut jong nga”. Ka la ong ruh, ‘Lada mano mano ruh kin aiti lut ha kaba duwai, kin lah ban ïohi ïa u Blei ha la ka dohnud bad ban ïohsngew ïa ka jingsawa jong u’.
Ka jingim jong ka ha baroh ki liang ka long kaba ïtynnad bad shida. Ka long kaba lehraiñ bad ba leh khia thew, bad ka im jar jar ha la i kamra rit bad bunsien ki briew kim ju da kham tip ïa ka ba don ha ïingmane. Ïa ka jingbam jong ka la buh ha kajuh ka kamra, bad ka leh ïing shetja artad hangta. Ïa ka baranda ka ba don sawdong ka kamra, la ker da ki jingker kiba jrong kiba la shna da u siej. Hangne ka shong ka sah, ka thiah ka dem, ka trei ka ktah, ka mane bad duwai. Ki kynthei ki ba riewspah jong ka Calcutta kim ju rung ha ka kamra jong ka. Ki shu khangoid bad ong, ‘Katno i long i kamra i babit na ka bynta i khynnah rit ba bha. Ka i kumba ka im ka jingim ba la shah pynryngkang par kum ïa ka Sita’.
Ka Kmie Bakhuid ka ju phikir bha ïa ka jingdonkam jong u Sri Ramakrishna ha ka liang ka met kum ba ki ju leh ki kynthei Hindu ïa la ki lok. Da lade hi ka shet bad ai jingbam ïa u kum ïa i khyllung rit. Ka shakri hok ïa la ka kiaw tymmen bad ka ïa leh katba lah ban pynhun ïa ka. Hadien pat ka lah hap ban shet na ka bynta kin nongbud ruh bad bunsien ka hap ban leh ha ka por ka ba la dier. Ka hap ban shet ruh shibun ki jingbam bad ban khylliap tympew. Ka hap shet slem ïa ka dud namar ba u Sri Ramakrishna u bang ïa kaba la ih bha. Kam ju pynsyrwa ei ïa ka por bad ka hap ban leh laiphew jait ki jait kam, kum kaba ñiad lanten, kaba ai khubor ïa ki nongbud haba u Sri Ramakrishna um don bad ka shna tyllai na u sai nalia ban wah ïa ki khiew.
U Sri Ramakrishna u burom bad sngewthuh bha ïaka. Shisien u la ong ïa ka, ‘ki briew ki im ha syndah jong phi kum ki ñiang-rusom haba dum. U la phah ïa uwei u nongbud u ba dang samla ban shim ïa ka jingbthah jong ka da kaba bthah lypa ïaka jingkhraw mynsiem da kaba ong, ‘ka Radha ka long ka bymjukut bad kaba phylla. Da ki khlur kum u Krishna bad Rama la thaw hynrei la pynjot da ka.’
(yn dang bteng)

Voice: Lamjingshai

(Ka ba bteng)

Hadien u Sri Ramakrishna u la kem pang bad la pynkynriah noh ïa u sha Cossipore ban sumar, kane ka la long ka por ha ka ba u Narendranath u ïoh ki jinghikai bad jingtynjuh ba bun rukom na une u Nonghikai bakhraw. Ka dei ka por ha kaba ïa ka bor ding mynsiem jong u nongbud ba khynnah dei ban pynrhem bha. U Kynrad jong u ruh u la pyntrei kam bha ïakane ka por da bun ki rukom bad jingtynjuh. U la hikai ïa u Narendranath kumno ba un long u nongïalam jong ki ba bun ki synran jong u. Hakawei ka por u Narendranath u la kyrpad ia u kynrad jong u ba un kyrkhu ïa u khnang ba un ïoh ïaka jingsuk bneng da lade. Hynrei u Kynrad u la mai bad ong ha u; “Nga nang pyrkhat ba men long uba heh bad ïar kum u dieng Banyan, ban long ka jaka rieh ia ki ba bun, mynta pynban me wad jingpynim tang la ka met.” Hadien kane u Narendranath u la sngewthuh ïa ki jingmut u Kynrad jong u. U Sri Ramakrishna u la ong ha u Narendranath ba un sa ai ha u ïa u shabi ka jingkhang jong ki jingthmu jong u tad haduh ba u Narendranath un da lah ban pyndep ïa kiei kiei baroh ïa kiba la phah ïa u ban wan kha shane sha pyrthei. Katto katne sngi shuwa ba u Narendranath un pyndep ïa kita ki jingpynkhreh jong u, u Sri Ramakrishna u la ong ha u Narendranath, “Ka bor jong nga baroh ban leh ïa kiei kiei ki kam bakhraw, nga aiti lut ha me; tad ynda me la pyndep ïakita baroh men sa leit phai pat sha ka jaka na kaba me wan mih.” 

Hadien ka jingiap u Kynrad jong u ha u Naitung, haka snem 1886, ki nongsynran jong u baroh ki la ïalum lang ha iwei i ïing trep hapoh ka jingialam u Narendranath. Ha ka janmiet jong ka sngi Christmas, 1886, u Narendranath, ryngkat bad ki nongsynran jong u baroh ki la leit sha Antpur. Hangta, sawdong ka ding barhem, habar, ki la smai ban long ki Sanyasa ne ki riewwad-Blei. Shuwa ba kane ka snem kan kut u Narendranath ruh u lah mih ban leit wad-Blei. Dei hakane ka por ba la sdang ban buh ïa u mawdong jong ka Seng u Ramakrishna. 

U Narendranath, ynda u la mih noh napdeng ki nongsynran jong u ban leit ïaid riewblei, u la shim bun ki kyrteng kum u pukir wad-blei. Haba u la shang na kawei ka jaka sha kawei pat u la sngewthuh ha la ka mynsiem ba ka jingkwah jong u ym dei ban ioh jingpynim ia la ka met hynrei na ka bynta ki paitbah ba bun. U Narendranath, u la shang na kawei ka jaka sha kawei pat. U la peit ïaka Varanasi, ka shnong ba khuid tam ki Hindu. Nangta u la peit ïa ki shnong, Lucknow, Agra, Vrindaban, Hathras bad Rishikesh. Ha shnong Hathras u la ïakynduh ïa u Sarat Chandra Gupta u ba la kylla long u nongbud ba nyngkong eh jong u, (Hadien la tip ïa u kum u Swami Sadananda). Dei ha une, ba u Narendranath u la pynpaw ïaka jingthmu ba la aiti da u kynrad jong u, u Sri Ramakrishna. U Sarat Chandra Gupta u dei uwei naki nongtrei ha steshon rel ha Hathras; hynrei u la sangeh noh nakaba trei kam ban bud ïa u Nonghikai jong u. 

Ha ka 12 tarik, u kyllalyngkot, 1863, la kha ïa uwei u khyllung bad la khot kyrteng ia u, u Narendranath. Hadien ynda u la rangbah la tip ïa uta u khyllung haka pyrthei da ka kyrteng u Swami Vivekanada u kpa jong u, U Vishwanath Datta bad ka kmie jong u ka Bhuvaneswari- Devi, ki shong ha Calcutta. Ki bahaiing ha sem jong u ki long ki ba riewspah, badonburom bad ba don ka mynsiem isynei ïaki baduk-bashitom. U kpa jong u, u Vishwanath Datta, u long u Nongiasaid ba pawkhmat ha iing Kashari heh ha Calcutta. U Vishwanath, u long u briew u ban ang ban pule ïaka ktien Persian bad English. U ju bang ban pule ïa ki jingrwai ba la thoh u Hafiz. U ju sngewtynnad ruh ban pule ïa ka Bible bad ki kot niam Hindu ba la thoh ha ka ktien Sanskrit. Ka Bhanuveswari Devi, ka kmie u Vivekananda ka long ka briew kaba riewblei katta katta. Dei na kine ki jinglong ha ïing hasem kiba btin lynti ïa ka jinglong khraw u Vivekananda hadien habud.
Kumba ju long lem ki para khynnah, u long u bym lah shah ka kti ka kjat. U bang eh tang ban ïaleh kai bad leh sngewbha. Hynrei, wat la katta ruh kiei kiei kiba kynja mynsiem ki ju ring ïa ki jingmut jingpyrkhat jong u, khamtam ha ki jingpyrkhat ba jylliew ba kynja niam. Ki jingiathuhkhana, na ka Ramayana bad Mahabharata kiba la ïathuh da ka kmie jong u, ki ngam jylliew na ka jingmut jingpyrkhat jong u. Ki kam shlur, ki jingisynei ia ki ba rangli, bad ka jingshahshitom jong kito kiba wad ïa U Blei, ki shoh jingmut bha ïa u wat la u dang long tang u khynnah.
Kum u khynnah samla, u Narendranath, u long u babha briew ha ka dur ka dar, ka rynïeng rynñiot, ka sur ba sngewthiang bad u don ka jabieng ba proh. Haba u dang pule ha College, u ju sngewtynnad ban pule ia ki rukom pyrkhat ki nongsepngi. Kane ka la pynlong ïa u ba un long u ba da tohkit bniah bha ïa kiei kiei baroh; bad ban pynshongñia ïaki katkum ki daw ba paw shabar. Hapoh ka mynsiem jong u, kine kiei kiei ki ju ïai khih kynting kum ki dew jong ka duriaw. U ju ïalang bad bun ki riewsaid niam ban pynshisha ïa ka jingdon jong u Blei. Hynrei kane kam pynhun eiei ïa ka mynsiem ba thrang jong u. Kita ki jingiasaid, jingtohkit jong u kim lah ban pynshai ïa u ba “U Blei u long aiu?” Khatduh, u la kynmaw ïa ki ktien jong uwei u nonghikai jong u, u Profesor William Hastie, ba don uwei u Riewkhuid ha shnong Dakshineswar, harud nong ka sor Calcutta. Ha ka snem 1881, U bakha jong u, u Rama Chandra Datta u la pynshlur ïa u Narendranath ban leit ïakynduh ïa une u Riewkhuid, uta u dei u Sri Ramakrishna. Haba u Narendranath u la ïakynduh, u la kylli, “Kynrad, phi la ju ïohi ïa u Blei?” U Sri Ramakrishna u la jubab, “Haoid, Nga la ïohi ïa u kumjuh kumba nga iohi ïa phi mynta, hynrei tang ba kham shynna. ” Ki jingartatien jong u Narendranath mynta baroh ki la jah noh. U la pynkhreh ïalade ban long noh u nongbud jong u Sri Ramakrishna.
Haba u Narendranath u la long u nogbud nongsynran ïa u Sri Ramakrishna, u Sri Ramkrishna u la tynjuh bunsien ïaki jingmut jingpyrkhat u Narendranath. Kumjuh ruh u Narendranath u ju tynjuh ïa ka bor mynsiem u kynrad jong u. Suki-suki u Narendranath u la aiti lut met bad mynsiem ha la u Kynrad. U Sri Ramakrishna u la pynthanda jai ïa ka mynsiem ba phaloh jong u nongbud ba khynnah jong u. U la ïalam na ka jingartatien sha ka jingshisha. Nalor kine kiei kiei baroh kiba u Ramakrishna u la leh na ka bynta u Narendranath; hynrei dei ka jingieit jong u Kynrad kaba la lah ban jop ïa u Narendranath bad ma u ruh kumjuh u la siew kylliang da ka jingieit.

Yn dang bteng

Back to Autumn 2022