La pynwan sha ka khasi da
U L Hardinge Pde bad Ka Streamlet Dkhar 1988
(…ka ba bteng)
Ka Ïing Jingkmen bad ka Dpei
U Dhritarashtra ba u sngewïeid ïaki khunkha, ula pynbna ba u Yudhistira un long kum u nongmih bujli jong u, kaba u babe kylla hadien pat. Une u nongmih bujli bad ki para ki kheiñ kordor bha ïa kane, bad ki leh thikna ïa bynta la ka jong. Kumta ki ïalum lang bad leit hiar thma ïaki hima ba bajan bad da kumne ki pynheh ïa u pud u sam ki Kuru. Ki paidbah pat ki kheiñ burom ïaki bad ki ju ïakren ïaroh shaphang jong ki.
Kumba ju long, u Syiem Dhritarashtra u ju phah ki nongsyntiat bad ki nongwad jingtip bad kylli na ki shaphang kaei ba ki briew ki ju kren bha. Kite ki ju ïathuh ba u paid ïew paid hat u ju ïalap eh shaphang ka jingleh jingkam bad jingkhraw u Arjun, u Bhima bad u Yudhistira. Ha ka jingshisha u Syiem u kwah eh ta ki briew kin kren shaphang ki khun jong u, hynrei ym don uwei ruh u ban kylli pyrthew ïa u Duryodhana na ki para jong u. Haba kumne, u la khot ïa u Mvntri Rangbah jar jar bad la kylli ïa u, “Phi la iohi ba ki khun u Pandu ki ïaleh ban pynpaw khmat bha bad pyrshang ban kah syrngiew ïa baroh. Ngam sngewtynnad ïakane. Phi tip ba ki khun bad ki khunkha jongnga ki long kiba don sap, hynrei kine ki khynnah ki la leh palat. Sngewbha ban ai jingmut lem ïakaei ba nga don ha ka jingmut.”
U Myntri ruh uba sianti u la ong, “Hooid, hooid, nga tip ïakata. Nga la nang mut ban wanlam hi ïakata ka mat ïakren da lade.” Hangta kumba la ïoh pynpur ding, 'u la batai ïa u Syiem da kumno u dei ban husiar na ka bynta ialade. U dei ruh ban peit bad lah ban ïada na ki nongshun kiba napoh bad nabar, bad da kaba ïada ïalade, u Syiem um dei ban salia ne buhkhoh ïa kano kano ka kam ba u leh. “Phi dei ban shut la ki bniat." U ong Iada dei ban dait ïano ïano phi dei ban husiar na kito kiba phim khmih lynti kano kano ka jingthmu shet kylla. Wat shaniah hano hano ne pyni paidbah ïa kata. To map Iada nga nud ban ong ba ha ka jingshisha ym don bahaïing hasem na ka bynta ka jingbha u Syiem. Ngi dei ban buh ïaki nongsyntiat bad nongwad jingtip ym tang ha ri nongwei, hynrei wat ha la ri lajong. Kata ha ki jaka ïaid kai bam Iyer, ba ki kper syntiew ha ki jaka leh sngewbha, ha ki jaka dih paidbah, ki temple, ne ha ki ïing Myntri, ki nongbishar, ki nongñiah kali bad kiwei kiwei. Ngi dei ban ïoh jingtip ba thikna bad kaba iar, bad man ki kaiphot kiba rit eh ruh dei ban da peit bniah thik pa thik. Ha kajingshisba la kham slem nga la kwah ban pyni ïaki jingdonkam ban kham pyrkhing ha ki lad ïada hangne ha ïing syiem bad dei tang mynta ba nga sa nud ban kren jait ba phi la kylli.” Hangta u sa theh lut ban pynshoi pynngeit ba u syiem u dei ban pynryngkangpar ïa ki pyrsa baroh.
U Duryodhana ynda u la ap bad ïohi ba ki jinglehsting u Kpa la jong ki paw tyngkrein u la leit jar jar sha ka kamra bad u la ong, “Ngi dei ban long kiba husiar ban ïada ïalade wat la ka por ka la dier. Kat kum ka jingai jingtip ki nongsyntiat, u paidbah ka ri u khmih lynti ba ka por kan ym slem shuh ba u Yudhistira yn sa pynlong Syiem. Kaei ba ki briew ki ïa kren Ka long ba phi hi phin ïehnoh ïaka khet ha u ba phi pang shi pang, kumba phi la leh shisien ïa u Panda. To ngin ïakhie thiah noh ïoh dier ka por. Kaei ba nga lah ban leh, ka long ban ïoh biang ïaka jingshaniah u paidbah da kaba ai ki jingai sngewbha bad ka burom ba kin sdang ban kren noh tang shaphang jong ngi. Wat la kan shim por, hynrei nga tip kan sa trei kam. Tangba kaba donkam eh mynta ka long ban phah sha jngai na ka nongbah ïaki khun u Panda shipor. Lada jia ba ki khun u Panda kin long Syiem, hadien sa ki khun jong ki, bad ki ksiew tun ksiew jiap jong ki te ngi la dep artad. Phi hi phim dei ban tieng katba u Bhisma u dang don hangne. Hynrei phi tip hi ki khun jong u Syiem matlah te ki sa dep artad.
Ka jingbunkam eh u Yudhistira ha kaba pyndep la kita ki kam kum u nongïohpateng, ka la pynlong ïa u Dhritarashtra ban ym ïoh lad ban ïakren. Une u bunkam ha kaba pynheh bad pynïasoh ïaki Hima ba la nang jop bad sngap ïaka jingud ki briew. U ïakren byrngia bad ki shipai bad u ai ka khusnam ba biang ïaki. Da kine ki jingleh u pynsuk pynsaiñ ïa u Pasan la jong ban korbar sorbar ïa ki kam ka Hima.
Ynda u la ap arsngi, u Dhritarashtra u la phah khot ïa u Yudhistira bad u la kren ïaroh, "Phi trei shitom palat, baduh ba phi la pynsting ïa ki kam jongnga, hynrei nga pat nga pyrkhat ba phi la dei hok mynta ban ïoh katto katne ki jingkylla, ki jingpynthait. Nga tharai kan bha phin leit sha….” Ki ktien khadduh kim shym lait na u, namar kem kynsan kynsan kyndit ka jingiatiplem. Hynrei ha ka jingshisha u la rai ban phah ïa u sha Varanavatta kat kum ka jingai buit u Duryodhana, bad u la pyllait bad kynnoh ïakane ka kyrteng. "Hangtei ha Varanavatta, kan sa don ka sngi jingleh burom jong u Shiva, bad ka shnong kan sa kup da ki rong jingle kmen. Khie leit bad ïaiam ïaka kmie, ïaki para bad shibun ki jingai sngewbha, ba phin ïoh ai ïaki nongialehkai, nongpynsngewbha, ki ‘riewnang ‘riewstad. Phi lah ban katba phi kwah ha Varanavatta, namar ka ïadei dor bha ba uto u ban shimti ïaka khet, u dei ruh ban tip ïaki bynta ka Hima baroh, ban ithuh da u paid ka Hima shuwa ban kiew khet.” U Yudhistira kloi Ian u la sngewthuh ïaki jingthmu Jong kine ki jingtyrwa, hynrei u la shu kun jar. Ha kawei ka sngi ba la pynbeit da ki nongpeit khlur, u Yudhistira u la khublei ïa u Pasan bad leit noh bak bad la ki para sha Varanavatta bad bun bah ki kali ïapom. La don ruh bun bah ki paidbah kiba ïabud, hynrei tang kyndiat ngut kiba suba ïaki jingthmu u Syiem. U Yudhistira u la batai bad ban ba, “U Syiem u dei u kpa jongngi, uba sngewthuh ïaka jingbha jongngi hi. Ngin sa wan noh hi tangdep ki shuti jong ngi.” Katkum ka burom ba ju ïa bud lang, la leit on ïa ki, haki katto katne ki bynta ka jingleit da u Bishma, Drona bad da kiwei ki heh ki haiñ. Tang U Vidura uba la leit on shaduh jan ba kut ki pud ka nongbah ha kaba bun ki paidbah ruh ki dang ïa lum lymbung.
Shuwa ban ïa khlad bad ki, U Vidura u la pasiaw ki ktien maham, “Uno uno uba tip ïa la u nongshun, un ym mynsaw. Dei ban da tip ki tiar aïu ban pyndonkam ha kaba ïaleh ym dei ki tiar nar ki ba lah ban pyndep ïa ngi lumda ngim long kiba husiar. Kaba bam tang da ka dieng bad da u phlang, kam lah ban rung sha thliew. U myrsiang pat u ïaleh ban mih Shabar na ki thliew bapher. U nongïaid lynti u tip ïa ka lynti bad ka lad tang da ki khlur, bad poi shata tang da ka jing khlaiñ jingmut.’ U Yudhistira pat ula jubab, “Nga la sngewthuh.” Te katba ki dang ïapra la ki lynti, ka Kunthi ruh ka la ong, “Phi bad u Vidura phi ïa kren ki ktien ban gam peiphang satia. Kaei kato kaba ïa tyrko?”
“Phin sa sngewthuh shen, wat kylli shuh ïakato” la pynkut u Yudhistira.
U paid ka shnong Varanavatta u la pdiang sngewbha ïaki Pandava da ka jingshongshit, bad la khot sngewbha sha ki ïing ba bun. Kine ki ïakhleh lang bad ki ba shim bynta ha ki jinglehkmen burom u Shiva. Napdeng kito kiba la pdiang sngewbha ïaki, don uwei uba trei kum u nongtei jingtei, u long uba ju ïatrei lang bad ki nongïasylla jong u Duryodhana, uba kyrteng u Purochana . Dei une u nongtei bakhraw uba la shna kawei ka ïing bangla baheh bala khot ka ïing ka Jingkmen. Ha kane ka ïing u la buh ka bam ka dih ba biang kaba u u da pynbiang ka jingthiah bad ki jingpynriam ba kordor suda. Ki san ngut shipara bad la ka kmie ki la ïoh ruh la ka kamra kamra ban thiah.
U Yudhistira pat tang mar shu leit noh u Purochana, u la pasiaw ha ka Kunthi, “U Khun ka mare, u tharai ngam tip. Mei, kane keiñ dei kato ka jingmaham ba la ai da u Vidura. Lada phi sma bha ïa kine ki kynroh ba itynnad, phin ïohsngew ïaka jingsma ka umphniang resin bad u phlang. Uto u briew u sah hi hangne, u shu ap ïaki dak ki shin na ki parakha baieit jongngi ban ai ding ha ka por shiteng synñia. Ngin husiar bad ngin ïaleh kumba ym tip ei ei.”
Kumba la khmih lynti, hadien katto katne sngi la wan uwei u nongwankai na u Vidura namar haba u pynithuh ïalade u kren da kito ki ktien siat bym lah ban sngewthuh. “Kynmaw u myrsiang u lah ban mih na ki thliew babun.” Une u nongwankai u la ong, Nga long uba tbit bha ba kaba tih par. Nga lah ban pynlong bun ki krem bad ki pubon.’’ Te u la pasiaw ha u Yudhistira, “La hukum ïa u Purochana ban ap sa shiteng bnai ynda dum bnai ba kin sa ai ding ha ka sngi bakhadsaw ha ka por shiteng miet haba phi dang ïoh thiah. U Yudhistira da ka jingrkhie dait bniat, u la ong, “Phi ong kumta! Wow ka jingpyrkhat na ka bynta jong ngi!”
Uta u stad tih krem u la ong pat, “Ngan sa pyndep laka kam shuwa kata ka por. Hynrei nga lah mo ban peit bha ïakane ka Bangla ba ngan ïoh ban jied ïaka jaka ka ba biang ban tih. Ym dei ban don mano mano ban ïohsngew ïaka sur ka jingriew ki lyngka.”
Dei ha kawei ka bynta bapdeng ka ïing ba une u stad tih krem u sdang ban tih da ka jinghusiar ban ym pynïohsngew ïa u Purochana. Ynda la dep tih ïaka thliew, la tap ïaka da ki lyntang bad long kumba ym shym jia ei ei. Ki briew une u stad tih krem ki tih suki suki ïaka krem pubon shata shapoh ñiamra ka ïing Bangla. U Purochana um bna ei ei ïa kane bad u leh mynleh hi kum u nongleh bha haduh ba ki nong Varanavatta kiba ym tip ei ei ïaki soh kyrdot ki la kmen bad sngewhun ban ïohi ïa ki khun Syiem Pandava ha shnong jong ki. Ynda la dep tih kata ka krem peipa (tunnel) ka Kunthi ka la khot ïaki briew sha ka jingkhawai. Ynda la ïa dep ka bam ka dih u Yudhistira u la ong ïa la ki para, “Ka la dei ka por ïa ngi ruh ban leit noh,” Ki sa plie ïa ki lynti barieh bad khadduh eh u Bhima u la rung ynda la ai ding ïa ka ïing da kaba sdang na ka jaka thiah u Purochana. Ka ding ka la pur bad bam pynsted naphang na ka daw kito ki tiar ba la buhrieh. Katba ka shnong baroh kawei kan khie thiah re-re ban tip la jia aïu, Pandava pat ki la da poi sha kawei pat ka liang u lum hajan ka wah. Ynda ki la klan sha shilliang ki la ïa ïaid khlem sngewthuh ha ki khlaw namar ki kwah ban jngai bah na Hastinapura.
U paid u la ïa ïam briew, katba ha kiwei pat te ka jingkmen ha kane ka khubor ba ki Pandava ki la ingkhong ha ka ding jong ka ïing Jingkmen. La lap ruh ïa ka met ingkhong jong kawei ka kynthei bad kita ki san ngut ki khun. Na ka liang u Dhritarashtra um shym khmih lynti ba kan leit jia haduh katne. Ka Jingïatiplem ka dung kura. Na ka bynta kata, u la phah ai tyrwa jingkñia ba bit dor na ka bynta ka mynsiem jong ki, bad hukum ka ïam-briew paidbah ha ka Hima.
BYNTA BASAW
Ka Kurim Na Ka Bynta Ki San Ngut.
Ha kata ka khlaw u Bhima u peitngor bad ailed ïa ki para bad ka kmie ban jong u ban ïohthiah. Katno u pait ka dohnud haba ïohi ba ki hap thiah ha madan. Haba u la ïohi katne ki jynjar, u mut ban pynhiar kput. Hynrei dei da ka jingkhlaiñ jong u pat kaba lah ban ïarap, ban kit ban bah ïa ki haba ki kjat jong ki ki pdungne thait palat. Shisien leilei u ïakynduh bad u ksuid uba ju ap tuh ban bamïa ki briew. U Bhima U pynïap duh ïa u bad pynlong ïa ki lynti ki shyieng kiba shong shnaiñ. Hynrei ka para une u ksuid kaba kyrteng ka Hidimba ka la ibha ïa u Bhima. Ka wan kylla ïa lade ha kadur briew bad da ka jingïapoi bad u, ka ïoh u wei u khun uba ki ai kyrteng u Ghatatkacha uba ïajan bha bad u kpa. Dei une u ban ïarap bha ïa u kpa ha ki thma ba hadien.
Katba nang ïaid, ki sngew ba ka lynti khlaw kan ym kut shuh. Kine ki la duh jingkyrmen bad ym sngew don jingim namar kim tip shano pat kin poi. Ki bam da ki thied dieng, ki beh mrad bad leh ki kam shlur, ki la ïaid lyngba ki lum ki wah. Ki tip ba ki ïaid na ki phang ba dei namar ki kwah ban jngai bah na Hastinapura. Ynda kumne shi kumne, ka kunthi ka la kylli, “To ïa ong lem lano bad hangno ngin ïa sangeh?” U Yudhistir ate u la jubab, “Em, em ym pat dei ka por. La kumno kumno nga khmih lynti bay n sa don re mano u ban btin lynti ïa ngi,” bad u ïa ïaid artad. Ha kawei ka janmiet ynda ki la dep ai jingkñia bad duwai, katba ki dang shongkai, la wan uwei u nongwanjngoh ba I ‘riewblei. Uta u dei pynban u kparad tymmen, u Vyasa u nongthoh jong ka Mahabharata. Ka la sngewthynnad ban ïoh da u wei pat u lok thymmai hapdeng jong ki. U Vyasa u la batai ïa ki, “Phi ïohi ïohi ïa kitai ki artylli ki lynti? Bud beit katei ba sha ka diang jong phi haduh ba phin da poi ha kawei ka shnong ka ba kyrteng Ekavrata. Hangta yn ym jia eiei badym don ba peit thuh. Phin ap ïa ka por, bad hangtei phi dei ban im kum ki Brahmin. Ka bok bad ki jingkylla kin sa don. Hynrei ïai long kiba ïaishah, namar nga ïohi ka jingjop ba phin sa kup. Ngam artatien ba phin sa ïoh shong biang ha ka ïing Syiem. Hangta phin synshar, phin ai ki jingai sngewbha khamtam ïa kiba duk bad phin sa pynlong ka kñia ainguh da kito ki Syiem bajop thma.
